فاجعه‌ای زیست‌محیطی در آب‌های استرالیا

احسان سنایی

در دویست کیلومتری ساحل غربی استرالیا و دور از چشمان محتاط طرفداران محیط زیست، فاجعه‌ای زیست‌محیطی در حال وقوع است. میلیون‌ها لیتر نفت خام از بستر سکوی نفتی «اطلس غربی» که دو ماه پیش دچار آسیب‌دیدگی شده بود، در حال نشت به دریاست.

نخستین گروه اعزامی از دانشمندان به منطقه، حادثه را «فاجعه زیست‌محیطی عظیمی» خوانده و شدت آن را با حادثه مرگ‌بار نفت‌کش «اکسون والدز»‌‌¹ در سال ١٩٨٩ مقایسه کرده است؛ حادثه‌ای که به دنبال نشت مقادیر عظیمی نفت به آب‌های سواحل آلاسکا، دست کم ٢٥٠ هزار پرنده دریایی نابود شدند.

نشت نفت از سکوی نفتی اطلس غربی واقع در دریای تیمور استرالیا - عکس از: کارا بورنز

نشت نفت از سکوی نفتی «اطلس غربی» واقع در دریای تیمور استرالیا، سلامت گونه‌های زیستی منطقه را به طرز هولناکی مورد تهدید قرار داده است. تأسیسات نفتی مونتارا که زیر نظر کمپانی استرالیا-آسیایی PTTEP فعالیت می‌کند، از بیست و یکم آگوست سال جاری و به مدت نه هفته در حال نشت کردن است.

به دلیل فاصله نسبتاً زیاد منطقه تا ساحل، دانشمندان تاکنون نتوانسته‌اند از جزئیات حادثه اطلاعی به دست آورده و میزان خسارات وارد آمده بر حیات وحش دریایی دریای تیمور را برآورد کنند. گیلی لیولین، سرپرست تیم اعزامی به منطقه از طرف بنیاد جهانی حراست از حیات وحش می گوید:

«ما در جایی بودیم که پر بود از حیات وحش دریایی و در واقع خودمان را در دریایی از نفت می‌دیدیم که تا چشم کار می‌کرد ادامه داشت. منظره تهوع‌آور بود چراکه دلفین‌هایی را می‌دیدیم که بر روی نفت شناور بودند و پرندگانی که از آن آب می‌خوردند.»

طبق برآورد PTTEP، روزانه ٣٠٠ تا ٤٠٠ بشکه نفت به اقیانوس نشت می کند؛ اما «دپارتمان انرژی، توریسم و ذخایر استرالیا»، طی گزارشی در روز پنج‌شنبه اعلام کرد که میزان این نشت ممکن است به ٢٠٠٠ بشکه در روز نیز برسد.

خوشبختانه به دلیل آب و هوای آرام منطقه، هنوز لکه نفتی به آب‌های ساحلی نقل مکان نکرده، اما طرفداران محیط زیست تخمین می‌زنند که ١٥ هزار کیلومتر مربع از آب‌های دریایی تاکنون با نفت پوشیده شده است.

دکتر لیولین معتقد است که به دلیل فاصله زیاد لکه نفتی از ساحل، تأثیرات مخرب چنین حادثه‌ای آن‌چنان مورد توجه قرار نگرفته است؛ چراکه در غیر‌این‌صورت، واکنش مجامع جهانی زیادی را به دنبال داشت. او می‌گوید:

بخشی از لکه نفتی

«پرندگان مرده زیادی را ندیدیم اما تأثیرات، بلندمدت خواهند بود. این، قاتلی کند و ساکت است. آثار فاجعه اکسون والدز هنوز پس از گذشت ٢٠ سال دیده می شود، از این‌رو می‌توان انتظار داشت که آثار تخریبی این فاجعه زیست محیطی در سال‌های آینده آشکارتر شود.

آن‌جا که بودیم، صدها پرنده را می‌دیدیم که از این آب تغذیه کرده و در تماس با مواد نفتی بودند. این مواد به درون پرها و نیز سیستم گوارشی‌شان خواهد رفت. در طول زمان این روند ادامه یافته و تأثیرات طولانی مدتی را به بار خواهد آورد.»

تاکنون با تزریق پلیمرهای شیمیایی خاصی به آب‌های منطقه، تلاش‌هایی برای پراکنده‌سازی لکه نفتی صورت پذیرفته، اما دانشمندان معتقدند این امر تنها بر میزان مسمومیت آب می‌افزاید. سیمون موستو، مدیرگروه بوم‌شناسی انیستیتو محیط زیست استرالیا و زلاندنو می‌گوید:

«در واقع چنین کاری مشکل ما را از آب‌های سطحی، به عمق دریا می کشاند؛ جایی که غنی از حیات دریایی است. من از آن‌چه که در سطح آب در حال وقوع است نگرانم. مواد شیمیایی تزریقی، نفت را به اطراف پخش نمی‌کند؛ بلکه تنها آن را هم‌مسیر با جریانات آبی می‌سازد.

زیست‌گاه‌های حساسی از قبیل تپه‌های مرجانی در آن‌جاست. ماه اکتبر، زمان عمده تخم‌ریزی مرجان‌هاست و اگر تخم‌ها با مواد سمی نفتی برخورد کنند، شرایط تأثیر بر نسل‌های آینده مرجانی مهیا می‌شود. اکوسیستم عظیمی از دلفین‌ها و مارهای آبی تا ماهی‌ها و مرجان‌ها را می‌توان دید که تحت تأثیر قرار می‌گیرند؛ موجوداتی که «پیچ و مهره» محیط زیست این منطقه را تشکیل می‌دهند.»

سکوی حفاری (سمت چپ) که در فاصله ٢ کیلومتری سکوی نفتی اطلس غربی مستقر شده است

چندی پیش، PTTES از مرگ و میر بالای پرندگان دریایی منطقه خبر داد و اعلام کرد که ١٦ عدد از مجموع ٢٥ پرنده ای که بر روی تپه دریایی آشمور در فاصله ٢٠٠ کیلومتری چاه نفتی فرود آمده بودند، مرده‌اند.

هرچند این در نوع خود آمار بالایی نیست، اما دکتر لیولین معتقد است با توجه به فاصله زیاد تپه تا مکان چاه، تنها همین تعداد اندک از پرندگان توانسته بودند در طول مسیر سفر جان سالم به در ببرند و همین نشان می‌دهد که مقادیر مرگ و میر می‌تواند بیشتر از این‌ها باشد.

محل نشت، در عمق ٢.٦ کیلومتری سطح آب قرار داشته و انسداد آن فوق‌العاده دشوار است. PTTES تاکنون سه بار برای انجام چنین کاری تلاش کرده اما نتیجه‌ای در پی نداشته است. با این حال، فرآیند انسداد محل نشت، شدیداً پیچیده است.

این کمپانی با انتقال سکوی دیگری از سنگاپور به منطقه، سوراخی را در بستر دریا ایجاد کرده و با استفاده از ابزارهای فاصله‌سنجی الکترومغناطیسی، تلاش می‌کند که لوله ٢٥ سانتیمتری انتقال نفت سکو را یافته و قطع کند. سپس لوله نشت‌کننده را با پمپ مقادیر هنگفتی لجن سنگین مسدود کرده، و این‌چنین راه عبور نفت را ببندد.

متخصصین امر، انجام چنین کاری را به عبوردادن یک نخ از میان سوراخ سوزنی در یک و نیم کیلومتری عمق اقیانوس تشبیه کرده‌اند. PTTEP دیروز اعلام کرد که تیم حفاری در جریان آخرین تلاش خود، به چندین سانتیمتری هدف رسیده و عملیات یک هفته دیگر به طول خواهد انجامید؛ عملیاتی که انتظار می‌رود با موفقیت همراه باشد.

گریستن یکی از اعضای گروه اعزامی به محل حادثه - عکس از: ناتالی فوبس

طبق توافق طرفین، PTTEP تمامی هزینه‌های مربوط به از بین بردن لکه نفتی را به دولت استرالیا خواهد پرداخت. پیتر گرت، وزیر محیط زیست استرالیا در سخنانی، اطمینان خود را از انجام تمامی تلاش های ممکن برای جلوگیری از پیشروی لکه نفتی اعلام کرد. او گفت:

«حقیقت امر این است که تلاش برای متوقف ساختن نشت نفت، بطور دیوانه‌واری دشوار است. من در این خصوص نگرانم اما ما نه تنها با هدف نظارت بر حادثه، که برای اطمینان از سلامت حیات وحش در معرض خطر نیز، محاسبات بسیاری کرده‌ایم.»

«تشکیلات ایمنی دریایی استرالیا» (AMSA) این هفته اعلام کرد که هزینه زدودن لکه نفتی به ٥ میلیون دلار رسیده است.

در ساعت ٩:١٢ شامگاه بیست و سوم مارس ١٩٨٩، نفتکش غول پیکر اکسون والدز با هدایت کاپیتان «جوزف جفری هازلوود» لنگرگاه لانگ بیچ کالیفرنیا را ترک کرد. مسیر حرکت کشتی آنچنان پر از کوه های یخی شناور بود که هازلوود با اخذ مجوز از گارد ساحلی، مسیر خود را از حالت عادی تغییر داده و کشتی را به گذرگاهی نامتعارف هدایت کرد. او سپس اتاق کنترل را ترک کرده و اکسون والدز در حالت هدایت اتوماتیک قرار گرفت. ساعت ١٢:٠٤ نیمه شب ٢٤ مارس ١٩٨٩؛ ناگهان صدای غرش عظیمی از بدنه کشتی برخاست.

طبق اعلام مقامات آمریکایی، نفتکش مزبور حامل ٢٠٠ میلیون لیتر نفت خام بود که ١٠.٨ میلیون لیتر از آن در آب‌های «پرنس ویلیام ساند» آلاسکا آزاد، و لکه ای به مساحت ٢٨ میلیون کیلومتر مربع ایجاد شد که تاکنون رکورددار حجم نفت آزاد شده در دریاست. ٢٥٠ تا ٥٠٠ هزار مرغ دریایی، دست کم یک‌ هزار سمور دریایی، ٣٠٠ خوک آبی، ٢٥٠ عقاب بومی و ٢٢ گاوماهی در کنار میلیاردها ماهی قزل‌آلا جان خود را از دست دادند.

طبق تحقیقات گروهی از دانشمندان دانشگاه کارولینای شمالی، هنوز پس از گذشت ٢٠ سال از این حادثه، آثار آن را می‌توان حس کرد و طبق برآوردها، برخی از زیستگاه های خطوط ساحلی تا ٣٠ سال دیگر به حالت اولیه بازنخواهند گشت. کمپانی اکسون به دلیل وقوع این حادثه، ٤٠٥ میلیارد دلار جریمه شد.



منبع: Oil spill in Timor Sea is causing 'massive marine disaster'

١- در ساعت ٩:١٢ شامگاه بیست و سوم مارس ١٩٨٩، نفتکش غول پیکر اکسون والدز با هدایت کاپیتان «جوزف جفری هازلوود» لنگرگاه لانگ بیچ کالیفرنیا را ترک کرد. مسیر حرکت کشتی آنچنان پر از کوه های یخی شناور بود که هازلوود با اخذ مجوز از گارد ساحلی، مسیر خود را از حالت عادی تغییر داده و کشتی را به گذرگاهی نامتعارف هدایت کرد. او سپس اتاق کنترل را ترک کرده و اکسون والدز در حالت هدایت اتوماتیک قرار گرفت. ساعت ١٢:٠٤ نیمه شب ٢٤ مارس ١٩٨٩؛ ناگهان صدای غرش عظیمی از بدنه کشتی برخاست.

طبق اعلام مقامات آمریکایی، نفتکش مزبور حامل ٢٠٠ میلیون لیتر نفت خام بود که ١٠.٨ میلیون لیتر از آن در آب‌های «پرنس ویلیام ساند» آلاسکا آزاد، و لکه ای به مساحت ٢٨ میلیون کیلومتر مربع ایجاد شد که تاکنون رکورددار حجم نفت آزاد شده در دریاست. ٢٥٠ تا ٥٠٠ هزار مرغ دریایی، دست کم یک‌ هزار سمور دریایی، ٣٠٠ خوک آبی، ٢٥٠ عقاب بومی و ٢٢ گاوماهی در کنار میلیاردها ماهی قزل‌آلا جان خود را از دست دادند.

طبق تحقیقات گروهی از دانشمندان دانشگاه کارولینای شمالی، هنوز پس از گذشت ٢٠ سال از این حادثه، آثار آن را می‌توان حس کرد و طبق برآوردها، برخی از زیستگاه های خطوط ساحلی تا ٣٠ سال دیگر به حالت اولیه بازنخواهند گشت. کمپانی اکسون به دلیل وقوع این حادثه، ٤٠٥ میلیارد دلار جریمه شد.