جغرافیا و زمین‌شناسی

صحرای کبیر؛ محصول ۰.۶ درجه انحراف محوری زمین

ترجمه‌ی احسان سنایی: صحرای کبیر آفریقا، یا وسیع‌ترین بیابانِ فعلی زمین، روزگاری دور علفزار حاصلخیزی قرار داشته است. این موضوع، حقیقت عرف جامعه‌ی علمی قلمداد می‌شود؛ اما متخصصین همچنان با داده‌های تاریخی دست به گریبا‌ن‌اند؛ تا به سرعت وقوع این گذار فاحش پی ببرند. پژوهش‌گران، طی نشست مجمع عمومی اتحادیه‌ی علوم زمین اروپا که اوایل سال جاری میلادی در وین؛ پایتخت اتریش صورت پذیرفت؛ به شواهد جدیدی در این زمینه دست یافتند.

بادها؛ عامل فروشکست یخ‌های جنوبگان

ترجمه‌ی احسان سنایی: آنالیزهای نوینی که توسط «تد اسکامبوس» (Ted Scambos)؛ یخچال‌شناسی از مرکز داده‌های برف و یخ در بولدر کلرادو و همکاران‌اش انجام پذیرفته؛ نشان داده که با گذشت قریب به یک دهه از فروریزش دو ورقه‌ی یخی عمده‌ی جنوبگان؛ یخچال‌ها به‌واسطه‌ی تمدد فقدان یخ ِ این ورقه‌ها، به‌یکباره متزلزل شده‌اند. این تغییرات، به‌روشنی در ورقه‌ی یخی ِ غرب جنوبگان و در امتداد شبه‌جزیره‌ی جنوبگان مشهود است.

تابی؛ روستایی بی‌تاب از گرمای زمین

ترجمه‌ی احسان سنایی: اولین دفعه که «آراکلی باستیدا بی» عبارت «تغییرات اقلیمی» را شنید؛ دو سال پیش؛ آن‌هم از طریق تلویزیون بود. از آن پس او تازه داشت می‌فهمید که چرا رخدادهای عجیبی در روستایش اتفاق می‌افتد. روستای «تابی»، دومین سال خشکسالی‌اش را تجربه‌ می‌کرد و غلاتی که قرار بود نیاز اهالی‌اش را تأمین کند، از رشد بازایستاده بودند. کشاورزان هم تحمل گرمای نیمروز منطقه را از دست داده بودند و برای اینکه کارشان به ظهر نخورد، از سپیده‌ی صبح در مزرعه حاضر می‌شدند.

زمین و رشد ناگهان پستانداران

احسان سنایی: پژوهش‌گران اخیراً نشان داده‌اند که انقراض نسل دایناسورها در حدود ۶۵ میلیون سال پیش، راه را برای رشد یک‌هزاربرابری اندام پستانداران موجود، گشود. این بررسی که با عنوان «تکوین حداکثر ابعاد بدن پستانداران خشکی‌زی»، در نشریه‌ی علمی Science انتشار یافته؛ نخستین نمونه‌‌ای‌ست که به کنکاش در الگوی توزیع ابعادی بدن پستاندارانِ پس از عصر دایناسورها پرداخته است.

آمریکا؛ غنی از عناصر کمیاب

ترجمه‌ی احسان سنایی: برآورد میزان ذخایر معدنی کمیاب زمین، جزئی از پژوهشی گسترده‌تر است که مشتمل بر تجدیدنظر در مقادیر جهانی REEها، کسب اطلاعات از ذخایری که در آینده شاید از سرچشمه‌های این عناصر به حساب آیند و نهایتاً گردآوری اطلاعات زمین‌شناختی‌ای‌ست که به جهت پژوهش بر فراوانی REEها در صنعت ایالات متحده است. این بررسی، نشان از وجود ذخایر چشمگیری از این عناصر در چهارده ایالت آمریکا می‌داد.

لاپاز خشک می‌شود

احسان سنایی: دانشمندان، از گرده‌های گیاهی فسیل‌گشته‌ی موجود در رسوبات دریاچه‌ی «تی‌تی‌کاکا» که در مرز پرو و بولیوی جای گرفته، استفاده بردند و متوجه شدند که طی دو دوره از سه دوره‌ی اخیر بین‌ یخبندان که مابین ۱۳۰ تا ۱۱۵هزار و ۳۳۰ تا ۳۲۰هزار سال پیش رخ داده‌اند؛ این دریاچه تا ۸۵ درصد از حجمش کاسته شده است و بیابان، جای بوته‌زارهای گرداگردش را گرفته است.

خاورمیانه؛ خاستگاه نخستین کشاورزان اروپا

ترجمه‌ی احسان سنایی: طبق بررسی‌های اخیر ژنتیکی-باستان‌شناختی؛ نخستین مردمانی که در خاک اروپا دست به زراعت زدند، نه بومیان شکارچی پراکنده در اروپای ۸۰۰۰ سال پیش؛ که جوامعی مهاجر از خاورمیانه بوده‌اند. این پژوهش، به حل تضاد دیرپای موجود میان دو فرضیه‌ی بحث‌برانگیز در خصوص نحوه‌ی ظهور زراعت در اروپا کمک می‌کند.

آمازون، تشنه است

ترجمه‌ی احسان سنایی: پنج سال پیش، حوزه‌هایی وسیع از جنگل‌های آمازون آماج حملات خشکاننده‌ی خشک‌شالی کم‌سابقه‌ای واقع شد که درختان‌اش را نابود، حیات صیادان و هرکسی‌که به‌نوعی محتاج رود بود را مختل، و نهایتاً فرصت نادر پژوهش در جنگل بارانی انبوه و پریشانی را برای پژوهش‌گران فراهم آورد. خشک‌سالی دیگری هم‌اینک بازگشته تا ترس از دخالت دست‌های پنهان زمین‌گرمایی را بیش از پیش تقویت کند. نشریه‌ی علمی نیچر، این واقعه را به‌زبانی ساده تحلیل کرده است.

بادها، آهسته‌تر می‌شوند

ترجمه‌ی احسان سنایی: جهان‌مان حدود ۱۴ میلیارد سال وجود داشته و تا آنجا که می‌دانیم، میلیاردها سال دیگر هم برقرار خواهد ماند. اما مطابق پژوهشی نوین، فرضیه‌ای پیرامون منشأ جهان‌مان وجود دارد که خود، پایان زمان را پنج میلیارد سال دیگر عنوان می‌کند که این، تصادفاً قرین با روزهای مرگ خورشید ما هم هست. این پیش‌بینی، ریشه در فرضیه‌ای موسوم به «تورم ابدی» (Eternal Inflation) دارد؛ فرضیه‌ای که مدعی‌ست جهان‌مان، جزئی از یک «ابرجهان» (Multiverse) است؛

رودخانه‌های زمین، در سراشیب نابودی

برگردان-احسان سنایی: رودخانه‌های جهان، تنها منابع تجدیدپذیر آب شیرین و بوته‌ای برای رشد و نمو حیات متنوع آب‌زی؛ طبق بررسی‌‌های جدید جهانی، در معرض بحرانی جدی‌اند. گزارشی که اخیراً، در نشریه‌ی علمی نیچر انتشار یافت؛ کلیه‌ی تأثیرات مخرب عواملی چون آلودگی، سدسازی، آبیاری‌های ناصحیح زراعی، دگرگونی اوضاع مرداب‌ها و ظهور گونه‌های نامتعارف زیستی را بر سلامت رودهای جهان تحت ارزیابی قرار داده است.

بازگشت دختربچه‌‌ی بادها

برگردان احسان سنایی: سامانه‌ی اقلیمی «لانینیا» خواهر کوچکتر جریان مخوف «ال‌نینیو» این روزها طبق انتظارات، در حال تقویت است. این را آمارهای «سازمان ملی داده‌های جوی و اقیانوسی ایالات متحده» به ما می‌گویند. در طول تمامی عرض‌هایی که تحت دیده‌بانی این سازمان است؛ سطح آب‌های اقیانوسی، ۱.۳ تا ۱.۸درجه‌ی سلسیوس سردتر شده‌ است.

نوار نقّاله‌‌ای به‌ وسعت یک اقیانوس

برگردان احسان سنایی: تصوّر مقبول و آشنای نوار نقاله‌ی عظیمی در پهنه‌ی اقیانوس‌ها که به چرخش آب‌های زمین‌مان نیرو می‌دهد و موتور حیات‌بخش چندی از برجسته‌ترین سامانه‌های اقلیمی (از جمله جریان گلف‌استریم) ا‌ست؛ اخیراً با کشفیاتی که دیروز رسماً در آخرین شماره از نشریه‌ی علمی Nature GeoScience انتشار یافت؛ اندکی متزلزل شد. این یافته‌ها در صورت تأیید و پذیرش‌شان؛ ابعاد نوینی از دقّت پیش‌بینی قدرت و رفتار دگرگونی اقلیم زمین را هم نوید می‌دهند.

دریاچه‌های خشمگین؛ بلای کمیاب طبیعت

برگردان احسان سنایی: به‌گفته‌ی دانشمندان، طرح مکش حجم مرگبار دی‌اکسیدکربن تولیدی از بستر دریاچه‌ی «نیوس» کامرون، در آخرین مراحلش است، اما دو دریاچه‌ی آفریقایی دیگر نیز هم‌چنان میزبان تهدیداتی جدی‌اند؛ تهدیداتی برای حال، یا آینده‌‌ی ساکنان پیرامون‌شان. به‌موجب خروج انفجارگونه‌ی حجم گسترده‌ی گاز مهلک دی‌اکسیک کربن از بستر دریاچه‌ی نیوس، ۱۷۰۰ تَن از ساکنین روستاهای مجاور، در دم دچار خفگی شدند.

روزهای خروش آتش و آب

برگردان احسان سنایی: آتش طغیانگر جنگل‌های غرب روسیه، میانگین روزانه‌ی مرگ و میر شهر مسکو را تا دو برابر حد پیشین‌اش رسانده است. باران‌های سیل‌آسا هم از سویی بر سرزمین‌های شمال پاکستان باریدن گرفته، حال‌آنکه ابرها رهسپار جنوب می‌شوند؛ رخدادی که سیلاب‌های ناشی از آن، طبق اعلام سازمان ملل، تاکنون ۱۴میلیون نفر را مستقیماً یا غیرمستقیم، از خود متأثر ساخته است.

از ساحل و صحرا، تا اسپانیا

ترجمه‌ی احسان سنایی: میلیون‌ها میکروارگانسیم، هرروزه از صحرای کبیر آفریقا و حوزه‌ی ساحلی این قاره‌ی خشکیده، با باد رهسپار خاک اسپانیا می‌شوند. «لویی پاستور» در ۱۸۶۱ نشان داده بود که میکروب‌ها می‌توانند از طریق هوا جابه‌جا شوند؛ اما تنها طی سالیان اخیر بود که متوجه شدیم باکتری‌ها، هاگ‌ها و ویروس‌ها نیز قادرند هزاران کیلومتر را طی کنند. تصاویر ماهواره‌ای، نشان از ابر پهناوری به ابعاد شبه‌جزیره‌ی ایبری، در آسمان اسپانیا می‌دهند.

آمازون؛ از آسمان

برگردان احسان سنایی: پژوهش‌گران تاکنون تنها توانسته‌اند از میزان آب‌های دشت سیلابی آمازون برآوردهای اولیه‌ای داشته باشند. در حقیقت اطلاعات موجود از حجم آب جاری در این دشت‌های سیلابی‌، اگر هیچ نباشد، بسیار اندک است؛ به‌گفته‌ی آلسادورف، اطلاعاتی از این دست در پیش‌بینی وقوع سیلاب‌ و خشکسالی‌های مرتبط با پدیده‌ی زمین‌گرمایی، حائز اهمیت فراوانی‌ست.

۲۰۱۰ در ردیف گرم‌ترین سال‌های زمین

ترجمه‌ی احسان سنایی: بر اساس گزارشی مستند از وضع کنونی اقلیم زمین، و به‌لطف اثرات همسوی زمین‌گرمایی و بازآغاز پدیده‌ی مخوف و گرمابخش ال‌نینو؛ ۲۰۱۰، در ردیف گرم‌ترین سال‌های تاریخ سیاره‌مان جای گرفت. دمای خاک و آب زمین در خلال ماه‌های ژانویه‌ تا ژوئن امسال، از ۱۸۸۰ بدین‌سو، مقام گرم‌ترین را بین بازه‌های مشابه پیشین بدست آورده است.

فرضی نوین در شرح رفتار صفحه‌های تکتونیک

ترجمه‌ی احسان سنایی: فرضیه‌ای جدید، از دلیل تحرک صفحات تکتونیکی زمین با آهنگ‌های متفاوت می‌گوید. سرعت جنبش این صفحه‌ها، وابسته به ضخامت منطقه‌ی فرورانش‌ است؛ جایی‌که دو صفحه با هم برخورد کرده و حریف ضخیم‌تر، توسط صفحه‌ی نازک‌تر درربوده می‌شود. فرض جدید مطرح‌گشته، در کنار ده‌ها چرای موجود، علت سرعت بالاتر فرولغزش صفحه‌ی استرالیا را شرح داده و می‌گوید که چرا رشته‌کوهی در آمریکای شمالی از هم فروپاشیده است.

نگاه تا قلب تندباد

ترجمه‌ی احسان سنایی: تمام تابستان، صفحه‌ی تلویزیون‌ پر است از نمایشی رعب‌آور از غرّش ابرهای چرخنده در جای‌جای سیاره. تصاویر ماهواره‌ای، از سرآغاز تشکیل یک توفان کم‌فشار حاره‌ای در فاصله‌ای نه‌چندان دور از کرانه‌های غربی آفریقا خبر می‌دهند و مردم مکرراً در خانه همان پرسشی را مطرح می‌کنند که هواشناسان و دانشمندان نیز: آیا این به یک گردباد گرمسیری ختم می‌شود؟

میراث تلخ نفت ایکستوک

ترجمه‌ی احسان سنایی: چاه منفجر شد و سامانه‌ی پیشگیری نیز از منع وقوع این حادثه جا ماند. اسباب حفاری، دچار حریق و در نهایت غرق شدند و نفت سرازیر خلیج مکزیک می‌شد. هیچکس نمی‌دانست چه کند؛ هرچند مهندسین دست به دامان اقدامات گوناگون برای قطع این نشت شدند. افزونه‌های شیمیایی تحلیل نفت استفاده شد؛ حال‌آنکه انبوهی از نفت خام حتی به سطح دریا هم نرسید و در همان ژرفا به دام افتاد و تبعات‌اش هیچگاه آشکار نشد.