نگاهی به احکام اعدام در ایران

ایرج ادیب‌زاده

«نگاهی به احکام اعدام در ایران»، موضوع یک نشست خبری بود که روز دوشنبه ۱۲ ژوئیه (۲۱ تیرماه) در باشگاه روزنامه‏‌نگاران خارجی پاریس برپا شد.

در این نشست خبری که با حضور ده‌ها تن از روزنامه‌نگاران و رسانه‌های فرانسوی برگزار شد، صبا نصری، زندانی سیاسی پیشین و کیانوش رمضانی به عنوان شاهد حضور داشتند.

دکتر خلیل بهرامیان، وکیل حقوق بشری نیز که چهل سال است دفاع از زندانیان سیاسی را بر عهده دارد، در یک تماس تلفنی، از تهران به پرسش‏های روزنامه‏نگاران در باره‏ی احکام اعدام در جمهوری اسلامی پاسخ داد.

دکتر خلیل بهرامیان گفت که تاکنون ۹ نفر از موکلان او از جمله اکبر محمدی، فرزاد کمانگر، شیرین علم‏‌هولی و مهدی اسلامیان اعدام شده‏اند.

به گفته‏‌ی او، آنها قربانی سیستم قضایی جمهوری اسلامی شدند.

وی افزود: «آن‏چه مجازات اسلامی در ایران شمرده می‏شود، برداشتی است مربوط به ۱۴۰۰ سال پیش که از قوانین یهود، قوانین انتقامی چشم در برابر چشم گرفته شده است.»

دکتر خلیل بهرامیان گفت که وی وکیل زینب جلالیان، زندانی سیاسی کرد نیز هست، اما هنوز اجازه نیافته با او ملاقات کند. زینب جلالیان در سلول مرگ قرار دارد.

در پایان این نشست خبری، از صبا نصری، دانشجوی پیشین علوم سیاسی دانشگاه تهران و زندانی سیاسی پیشین، پرسیدم که در این نشست چه موضوعی بیش از همه مورد توجه روزنامه‏نگاران خارجی بود؟

بیش‌تر روزنامه‏‌نگاران در این کنفرانس خبری روی سؤالاتی تاکید می‏کردند که به وضعیت زندانیان محکوم به اعدام برمی‏گشت. می‏پرسیدند شرایط‏ این زندانیان چگونه بوده است و مثلاّ یک روز را چگونه سر می‏کرده‏اند.

اثر کیانوش رمضانی

این روزنامه‏نگاران دوست داشتند بدانند وضعیت زندان‏ها در ایران چگونه است. وضعیت برخورد نهادهای اطلاعاتی- امنیتی با یک زندانی در مرحله‏ی بازجویی چگونه است و وقتی زندانی به زندان منتقل می‏شود، برخورد سیستم قضایی و امنیتی و سازمان زندان‏ها با او چگونه است.

صبا نصری، به‌تازگی به پاریس آمده است. او بیش‌ترین آزاری را که به زندانیان سیاسی در جمهوری اسلامی وارد می‏شود، بلاتکلیفی می‏داند:

خیلی چیزها می‏تواند زندانی سیاسی را اذیت کند. ولی آن‏چه بیش‌تر از هر مورد دیگری قابل توجه است، بلاتکلیفی‏های طولانی‌مدت زندانیان سیاسی است که کاملاً عامدانه از طریق نهادهای امنیتی اعمال می‏شود.

قرارهای بازداشت موقت زندانیان، بدون هیچ‏گونه توجیه قانونی‏ای با فشار نماینده‏ی دادستان و دادستان که در واقع مدیر اجرایی دستورات مقامات اطلاعاتی به مقامات قضایی و دادگاه است، مرتب تمدید می‏شود و زندانی را در شرایط بلاتکلیفی می‏گذارند که حالت فوق‏العاده ناخوشایندی برای او دارد.

مورد دیگر می‏تواند انفرادی باشد. انفرادی‏هایی که اندازه‏ی آنها یک‏ونیم در دومتر است و سیستم نگهداری خیلی نامناسبی دارد. این سلول‏ها دستگاه تهویه‏ی هوا ندارند و معمولاً در فصل تابستان گرم و در زمستان فوق‏العاده سرد هستند. این حالت در بخش ۲۰۹ وجود داشت.

مسئله‏ی دیگر فشار بر خانواده‏های زندانیان سیاسی، تهدید آنها به اخراج از کار، از بین بردن اعضای خانواده در حادثه‏‏های ساختگی و حتی تهدید به تجاوز است. آنها می‌خواهند از طریق خانواده‌ها به زندانی فشار بیاورند تا به‏قول خودشان اعتراف کند به کاری که نکرده و هم‏چنین به اعتراف تصویری و تلویزیونی رضایت بدهد.

در کل حالتی که زندانی سیاسی، مخصوصاً در دوره‏ی بازجویی دارد، حالت فوق‏العاده ناخوشایندی است و به صورت بسیار غیرانسانی‏ای با او رفتار می‏شود.

صبا نصری چند ماهی در زندان اوین، در همان سلولی زندانی بوده که فرزاد کمانگر و فرهاد وکیلی، دوتن از پنج زندانی سیاسی اعدام شده به‏سر می‏برده‏اند. او می‏گوید که هیچ‏کس باور نمی‏کرد آنها را اعدام کنند

آنها اصلا تصور نمی‏کردند که این اعدام صورت بگیرد. مدتی که من با آنها بودم، از حالت‌ها و صحبت‏های‏شان مشخص بود که مطلقاً به اعدام فکر نمی‏کنند و معتقدند حکم اعدامی که به آنها داده شده، به این دلیل است که حکومت می‏خواهد از طریق آن سیگنالی برای فضای فعالیت‏های سیاسی در ایران بفرستد و هشدار بدهد و بعد حکم آنها را بشکند.

چون پرونده‏ی آنها اصلاً در حدی نبود که به آن حکم اعدام داده شود. مخصوصاً پرونده‏ی فرزاد کمانگر. تا جایی که من اطلاع دارم و بارها در مورد آن با فرزاد صحبت کرده‏ام، حتی در حد چند سال زندان هم نبود، چه برسد که به او حکم اعدام بدهند.

در پرونده‏ی فرزاد کمانگر موارد زیادی وجود دارد که شما می‏توانید در سیستم قضایی ایران به آن استناد کنید که چرا فرزاد کمانگر را که بی‏گناه بوده و اصرار داشته که بی‏گناه است اعدام کرده‌اید؟

اثر کیانوش رمضانی

او خود در نامه‏هایش به این مسئله اشاره کرده و وکیلش هم بارها این مسئله را تکرار کرده و حتی گفته است که حاضر به مناظره با مقامات قضایی ایران است تا بحث کند و بگوید چرا معتقد است فرزاد کمانگر بی‏گناه بوده است. خود فرزاد هم بارها در نامه‏هایش اصرار بر بی‏گناهی‏اش دارد و تاکید کرده که در پرونده‏ی او هیچ موردی نیست که سزاوار حکم اعدام باشد.

او حتی تصور نمی‏کرد که بعد از شکستن حکم اعدام، حبسی طولانی برایش تعیین کنند. می‏گفت که در صورت تعیین حبس طولانی، به شدت به آن اعتراض خواهد کرد و دست به اعتصاب غذا خواهد زد. می‏گفت که نباید مدت زیادی در زندان بماند و همین مدتی که او را به ناحق در زندان نگاه داشته‏اند، کافی بوده و باید آزادش کنند.

زندانیان سیاسی محکوم به اعدام، در حال حاضر در چه شرایطی در ایران قرار دارند؟

حدود بیست زندانی سیاسی کرد به اعدام محکوم شده‏اند که بیش‌تر در زندان‏های شهرهای کردنشین به‏سر می‏برند و چند نفرشان در زندان اوین هستند. حکم بیش‌تر آنها در دیوان عالی کشور هم تایید شده و به اجرای احکام رسیده است و هر آن احتمال دارد که اجرا شوند.

در این نشست چه انتظاری از روزنامه‏نگاران خارجی داشتید؟

احتمال اجرای حکم اعدام زینب جلالیان به مراتب بیش از سایر زندانیانی است که اجرای حکم‏شان در دستور اجرا قرار گرفته است. هر لحظه امکان اعدام او وجود دارد. من از روزنامه‏نگاران خواستم که روی این مسئله به‏طور جدی کار کنند تا بتوانند جان انسانی را از مرگ نجات بدهند.

مشکل بین‌المللی

داوود آزادفر، روزنامه‏نگار و فعال حقوق بشری، آماری از زندانیان سیاسی ارائه می‏دهد که حکم اعدام آنها صادر شده و در سلول مرگ به‏سر می‏برند:

در مجموع قریب ۳۹ زندانی سیاسی منتظر اجرای حکم‏اعدامشان هستند که ۲۰ تن از آنها در کردستان و ۱۰ نفر دیگر در زاهدان زندانی هستند.

این روزنامه‌نگار می‏گوید که ۳۹ نفر در سلول‏های مرگ انتظار می‏کشند. از او می‏پرسم که چه انتظاری از مجامع بین‏المللی دارد؟

یکی از هدف‏هایی که یک فعال حقوق‏بشر و روزنامه‏نگار ایرانی دنبال می‏کند، این است که به دنیا نشان بدهد که نقض حقوق بشر در ایران، خط قرمز خود را پشت سر نهاده و به یکی از معضل‏های مهم مجامع بین‏المللی تبدیل شده است.

ما باید کماکان از متهمینی که متأسفانه از هرگونه حقوق انسانی محرومند، دفاع کنیم و فریادهای آنها را به مجامع بین‏المللی و به‏خصوص از طریق چنین تریبون‏هایی به رسانه‏های اروپایی برسانیم.