«افکارعمومی، نگران گرانی‌هاست»

ایرج ادیب‌زاده

به نوشته‌ی روزنامه‌های «ابتکار» چاپ تهران و «خراسان» چاپ مشهد، واریز یارانه‌ها از روز شنبه در ۹ استان کشور آغاز شده است.

در تماسی با قاسم شعله‌سعدی، استاد دانشگاه در تهران و نماینده‌ی پیشین مجلس شورای اسلامی، این پرسش را مطرح کرده‌ام که واریز یارانه‌ی نقدی که از روز شنبه در چند استان آغاز شده، چه واکنشی در میان افکارعمومی ایرانیان داشته است.

افکارعمومی ظاهراً مخالف این برنامه‌ها و نگران گرانی‌هاست. به‌خصوص که این یارانه‌ها، جوابگوی حذف سوبسید نخواهند بود. لذا در شرایط بسیار نگران‌‌کننده‌ای هستیم. این نگرانی را خود حکومت هم دارد. کما اینکه پیشاپیش احتمال درگیری‌ها و تنش‌های اجتماعی را می‌داده است.

پیشاپیش هم شروع کرده به این که بگوید اگر این اتفاق بیفتد، فتنه‌ی اقتصادی است و می‌خواهد آن را به گردن جنبش سبز و رهبران جنبش سبز بیاندازد. قبلاً هم احمد جنتی گفته بود که شبه ریاضتی در پیش است. حالا دیروز گفته من نگرانم. چون ممکن است پول آب و برق چهاربرابر شود.

قاسم شعله‌سعدی، استاد دانشگاه در تهران

این آقای جنتی که می‌گوید نگران است، باید از خودش سئوال کرد که آقا این قانون را تو تأیید کرده‌ای. آن موقع که مجلس قانون را تصویب کرد و تو تأیید کردی، نمی‌فهمیدی که این مسائل پیش می‌آید! حالا چرا اظهار نگرانی می‌کنی؟ جنتی در واقع دبیر شورای نگهبان است و این نیز قانونی است که خود او به تأیید رسانده و از فیلتر شورای نگهبان گذشته است.

یک بخش حذف یارانه‌ها هم به دلیل همین کمک‌هایی است که الان می‌گویید روزنامه‌ی لوموند نوشته است. البته روزنامه‌ی لوموند از کمک‌های قبلی ذکر کرده، ولی همین پریروز وزیر انرژی لبنان گفت ۴۵۰ میلیون دلار ایران به بازسازی انرژی لبنان کمک می‌کند، یعنی چیزی در حدود ۵۰۰ میلیارد تومان.

خب این کمک‌هایی که ایران به خارجی‌ها می‌کند، به‌گونه‌ای باید جبران شود. پس باید به مردم فشار وارد شود. یعنی سختی‌های آن به دوش مردم می‌افتد. اگر این نوع کمک‌ها نباشد، احتمالاً لازم نیست که چنین سخت‌گیری‌‌ها و ریاضت‌های اقتصادی به دوش ملت بیافتد.

وزیر صنایع و معادن جمهوری اسلامی هم گفته است که مرحله‌ی حذف یارانه‌ها از صنایع ایران از هفته‌ی آینده اجرا می‌شود. او افزوده است که بعد از حذف یارانه‌ها، ۲۳ رشته‌ی صنعتی در فهرست صنایع آسیب‌پذیر قرار دارند. شما چه فکر می‌کنید؟ آسیب‌پذیربودن صنایع و کارخانه‌ها چه وضعیتی را پیش خواهند آورد؟

من اقتصاددان نیستم، ولی همین حالا هم بسیاری از کارخانه‌ها تعطیل هستند یا زیر ظرفیت کار می‌کنند. اگر به‌خصوص سوبسید انرژی برداشته شود، طبیعی است که قیمت‌های تمام‌شده با توجه به تحریم‌های جدی و گسترده‌ای که از طرف جامعه‌ی جهانی و شورای امنیت علیه ایران وضع و اجرا شده است، بالا خواهند رفت.

هم اکنون سیستم بانکی‌ ما در دنیا ایزوله است و کار نمی‌کند. مشکلات عدیده‌ای در تولید نفت داریم. همین دیروز هم دوباره شرکت «اینپکس» ژاپن اعلام کرد که از پروژه‌های اکتشاف نفت و انرژی ایران خارج می‌شود. یعنی همان سرمایه‌گذاری‌های خارجی که اندک هم بوده‌اند، دارند حذف می‌شوند. به‌هرحال تحریم‌ها متأسفانه خیلی وضع را در کشور به‌هم زده است. از طرفی این کمک‌های ایران هم که به خارجی‌ها، مثل قضیه‌ی لبنان ادامه دارند.

البته کمک‌های خارجی همان‌طور که لوموند هم گفته چیز جدیدی نیستند. به‌خصوص به لبنان از قبل کمک‌های گسترده‌ای از سوی ایران شده است. حتی تعداد زیادی از خانواد‌ه‌های لبنانی‌ها تحت پوشش کمیته‌ی امداد خمینی هستند و از مستمری‌هایی که آن کمیته پرداخت می‌کند برخوردارند.

همین‌طور به سوریه هم کمک شده است. به سوریه حتی طبق قانون بعد از انقلاب مقدار زیادی نفت مجانی و مقدار زیادی هم نفت ارزان قیمت تحویل داده شد. اینها که علنی است. حالا اگر پرداخت غیر علنی و سری هم شده باشد که من خبر ندارم. ولی آن چیزی که قانونی و عملی است اینها هستند. راجع به این ۴۵۰ میلیون دلار هم من اطلاعی ندارم که آیا دولت مصوبه مجلس را دارد یا اینکه همین‌جوری خود عمل کرده است؟

چون حالا رئیس دولت هم، می‌گوید که مجلس در رأس امور نیست. اگر مجلس در رأس امور نیست، لابد خیلی هم نمی‌تواند قوه‌ی مجریه را حساب و کتاب کند. به‌هرحال از این که آیا این ۴۵۰ میلیون دلاری که وزیر انرژی لبنان اعلام کرده، محمل قانونی دارد یا نه، من اطلاعی ندارم.

پس از گران شدن آب و برق و بالارفتن بهای چند کالای اساسی، بلیت هواپیما هم سی‌درصد در ایران گران شده است. روزنامه‌ی «جام جم» هم روز شنبه نوشت: «مردم باید در انتظار گران‌ترشدن ۸۰ درصدی قیمت بلیت هواپیما باشند.» حمید بهبهانی، وزیر راه و ترابری جمهوری اسلامی هم، ضمن تأیید گران‌ترشدن بلیت هواپیماها گفته است: «شرکت‌های هواپیمایی ما آنقدر بی‌پول شده‌اند که به دنبال هواپیماهای ارزان‌ قیمت هستند و نتیجه‌ی آن ناایمن‌ بودن پروازهاست.» به نظر شما این مشکلات با گرانی بلیت هواپیماها رفع خواهد شد؟

راستش این حرف با این ادعا که «ما قله‌های پیروزی و شکوفایی و پیشرفت را فتح کرده‌ایم» در مغایرت است. نمی‌دانم بالاخره کدام آن درست است. آیا ما این قله‌ها را فتح کرده‌ایم، یا این مشکلات را داریم؟ حتی برای حمل و نقل هوایی که الان ناایمن هم هست پول نداریم تا آنها را ایمن کنیم. تازه اگرهم پول داشته باشیم، معلوم نیست در این تحریم‌هایی که وجود دارد، چه اتفاقی می‌افتد.

من شنیدم در بعضی از فرودگاه‌های دنیا حتی به پروازهای ایران سوخت هم نداده‌اند. البته از صحت و سقم آن خبر ندارم و فقط از شنیده‌ها می‌گویم. یعنی با این تحریم‌هایی که وجود دارد حتی اگر پول هم داشته باشیم، معلوم نیست که بشود این مشکلات را حل کرد.

بنابراین به نظر من این مشکلات روی‌هم انباشت می‌شوند و نتیجه‌‌ی آن تنش‌ها و اعتراض‌های اجتماعی است که پیشاپیش دولت گفته است اینها فتنه‌های اقتصادی خواهند بود و لابد می‌خواهند بروند سراغ کسانی که وابسته به جنبش سبز هستند. نمی‌دانم. باید منتظر آینده باشیم و ببینیم که آیا مردم تحمل خواهند کرد یا نه؟

سردار بهمن کارگر، معاون اجتماعی نیروهای انتظامی در نشست خبری دیروز گفته است: «ماهواره مانند مواد مخدر جرم به‌حساب می‌آید.» او افزوده است: «ماهواره نمونه‌ی بارز جنگ نرم است» و تاکید کرده: «نیروی انتظامی به‌شدت با خرید و فروش ماهواره برخورد خواهد کرد.» این برخورد تازه با ماهواره را شما چطور توجیه می‌کنید؟

به‌هرحال مشکل‌ اینها اطلاع‌رسانی است که توسط اینترنت و ماهواره انجام می‌گیرد. این نوع سیاست‌ها اصولاً نمی‌‌تواند در یک جامعه‌ی بسته که ملت اطلاعاتی ندارند برای همیشه دوام بیاورد. برای مدتی جواب می‌دهد. این مشکلات در عصر دهکده‌ی جهانی و در عصر انفجار اطلاعات که به طور لحظه‌ای مردم دارند اطلاعات‌باران می‌شوند، به‌هرحال برای حکومت‌ها غیر قابل انکار است و مجبورند این مشکلات را به رسمیت بشناسند. لابد فکر کرده‌اند که اگر بگویند ماهواره مثل مواد مخدر است، احتمال دارد که دیگر مردم شبکه‌های ماهواره‌ای را نگاه نکنند. به‌هرحال من بعید می‌دانم که بتوانند جلو جریان اطلاع‌رسانی را بگیرند.