کناره‌گیری پاکستان و زیان‌های احتمالی

ایرج ادیب‌زاده

یوسف‌رضا گیلانی، نخست وزیر پاکستان اعلام کرد، کشورش به دلیل تحریم‌های آمریکا از پروژه‌ی انتقال خط لوله‌ی انتقال گاز کناره‌گیری می‌کند.

کناره‌گیری پاکستان و پیش از آن هند از طرح خط لوله‌ی گاز چه زیان‌هایی برای ایران به همراه خواهد داشت؟ این پرسشی است که با آقای دکتر فریدون خاوند، استاد اقتصاد در دانشگاه رنه دکارت پاریس در میان گذاشته‌ام.

فریدون خاوند

این نخستین‌بار نیست که تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی و همین‌طور تحریم‌های یک‌جانبه‌ای که از سوی قدرت‌های بزرگ علیه ایران به اجرا گذاشته می‌شود، به شدت بر اقتصاد ایران سنگینی می‌کند و آینده‌ی اقتصادی آن را به خطر می‌اندازد. مسئله‌ی بزرگی که ایران روی آن حساب می‌کرد این بود که به بازار عظیم مصرفی گاز در هند و پاکستان دست پیدا کند.

اول هند خودش را از این طرح کنار کشید و حالا نیز نوبت به پاکستان رسیده است. می‌دانید که چندسال پیش قرار بود شاه‌لوله‌های نفت خزر از سرزمین ایران بگذرد و نفت و گاز کشورهای ساحلی دریاچه‌ی خزر را به بازارهای جهانی برساند که بازهم به‌علت مخالفت آمریکا این کار عملی نشد و سرانجام خط لوله نصیب ترکیه شد.

ما میدان‌های بزرگ و مشترک نفتی و گازی را در کنار کشورهای همسایه از دست دادیم. زیرا کشورهای بزرگ نفتی و گازی در بهره‌برداری از این منابع به آن کشورها کمک می‌کنند. در حالی که ایران به‌دلیل عدم سرمایه‌گذاری محروم است و غیره. می‌شود این فهرست را ادامه داد. بنابراین یک‌بار دیگر علی‌رغم آن چیزی که مقامات جمهوری اسلامی‌ گفتند، از جمله آقای شمس‌الدین حسینی در مصاحبه‌ی مطبوعاتی روز یکشنبه، ما می‌بینیم که تحریم‌های اقتصادی به‌شدت نه فقط بر وضعیت کنونی اقتصادی ایران سنگینی می‌کند، بلکه متاسفانه نسل‌های آتی نیز محبور خواهند شد بهای این تحریم‌ها را بپردازند.

پیش‌نویس تصویب‌نامه‌ی تحریم‌های گسترده‌‌ی ایران در کنگره‌ی آمریکا آماده شده است و صنایع نفت و گاز، بانک‌های ایران و صنایع تامین کننده‌ی بنزین این کشور را هدف قرار می‌دهد. در همین حال برخی مسئولین جمهوری اسلامی، صدای تهدید‌های خود را بالا برده‌اند. لاریجانی از بازرسی کشتی‌های بین‌المللی می‌گوید. فرمانده‌ی نیروی دریایی از وارد کردن هشت ناو ایران به خلیج فارس و یک کشتی ایران هم به سوی غزه به راه افتاده است، به‌نظر شما در درجه‌ی نخست، نگرانی جمهوری اسلامی از کم شدن درآمدهای نفتی است؟

ببینید مسئله‌ی بزرگی که در دستگاه رهبری جمهوری اسلامی توهم ایجاد کرده، مسئله‌ی درآمدهای نفتی ایران است. ایران طی پنج‌ماه نخست سال جاری میلادی از اول ژانویه تا آخر ماه می، حدود ۳۰ میلیارد دلار معادل شش میلیارد دلار در ماه، درآمد نفتی داشته است. این توهم ایجاد شده است که با این در‌آمدهای نفتی همه کار می‌شود کرد.

یوسف رضا گیلانی نخست وزیر پاکستان در شرایطی خبر از کناره‌گیری کشورش از طرح خط لوله‌ی موسوم به صلح می‌دهد که آخرین ضمیمه‌ی این قرارداد، هفته‌ی پیش بین مقامات دو کشور به امضا رسیده بود

آن‌هم با توجه به این‌که در دنیا قدرت‌های نوظهوری هستند که به ایران امکان می‌دهند بخشی از نیازهای خودش را وارد کند. منتهی در ورای ظاهر قضیه و این‌که مسئله‌ی درآمدهای ارزی تا اندازه‌ای می‌تواند دشواری‌های بزرگ ناشی از تحریم اقتصادی را بپوشاند، مسئله‌ی واقعی این است که تحریم‌ها به‌شدت تاثیر می‌گذارند.

اگر این‌گونه اقداماتی را که شما ذکر کردید، چه در خلیج فارس و چه در دریای مدیترانه، در نزدیکی سواحل غزه واقعاً به اجرا گذاشته شود، آن موقع بیش از پیش، نه فقط امنیت و آینده‌ی اقتصادی ایران بلکه حتی ممکن است امنیت سیاسی و ژئوپلیتیک ما نیز به‌شدت در معرض خطر قرار بگیرد.

آقای نیکلاس سرکوزی، رییس‌جمهوری فرانسه به جمهوری اسلامی پیشنهاد مذاکره داده است. در شرایطی که چندروز پیش امضاکننده‌ی تحریم‌های گسترده در نشست سران اتحادیه‌ی اروپا بود. شما این پیشنهاد را تغییری در سیاست دولت فرانسه و کشورهای غربی می‌بینید؟

به هیچ‌وجه. من تصور نمی‌کنم این تغییری در سیاست دولت فرانسه یا بقیه‌ی کشورهای غربی باشد. زیرا همیشه این کشور‌ها این را به درستی می‌دانند که برای این‌که از پیش‌برد برنامه‌ی هسته‌ای ایران به سوی نظامی شدن جلوگیری کنند، دو راه وجود دارد: یا جنگ و یا تحریم اقتصادی. جنگ، مصیبت بسیار بسیار عظیمی خواهد بود، نه فقط برای ایران و خاورمیانه، بلکه اصولاً برای امنیت بین‌المللی.

به همین علت است که من فکر می‌کنم هم افکار عمومی ایران، هم افکار عمومی بین‌المللی و هم دولت‌های غربی، برای جلو‌گیری از این کار باید بسیج شوند. در این صورت، راه حل دیگری باقی می‌ماند که کشورهای غربی به آن اعتقاد دارند و آن تحریم اقتصادی است. منتهی هیچ‌وقت این کشورها نگفتند که از مذاکره با ایران خودداری می‌کنند.

همیشه این مسئله‌ی برخورد دوگانه در سیاست کشورهای غربی بوده است. یعنی هم تحریم و هم پیشنهاد مذاکره. چیزی را که در ادبیات سیاسی جمهوری اسلامی به آن سیاست هویج و چماق می‌گویند. من فکر می‌کنم این سیاست آقای سارکوزی تغییری در ماهیت قضیه نمی‌دهد و واکنش جمهوری اسلامی باید این باشد که به‌هر حال مذاکره را ادامه دهد زیرا اگر این‌طور نباشد مسیر به سوی شدت گرفتن تحریم‌ها پیش خواهد رفت.