«وزرایی که با اجازه‌ی شوهرانشان به کابینه می‌آیند»

مریم محمدی

پس از رسمیت یافتن ریاست جمهوری محمود احمدی‏نژاد، به نظر می‏رسد که مهم‏ترین چالش باقی‏ مانده میان او و پارلمان، در معرفی کابینه‏ی دولت دهم، است.

به همین دلیل گفت و ‏گویی اختصاص دادم به بررسی این مسأله از دیدگاه دو تن از زنان فعال، از دو طیف گوناگون در جامعه‏ی ایران: شهلا لاهیجی، نویسنده و مدیر «انتشارات روشنگران» و مریم بهروزی از طیف اصول‏گرایان و رییس «جامعه‏ی نرجس».

اولین سؤال می‏تواند این باشد که انگیزه‏ی آقای احمدی‏نژاد از چنین انتخابی چه بوده است؟

خانم مریم بهروزی، کمی در لفافه، پاسخ می‏دهد:

من انگیزه‏ی آقای رییس جمهور را حداقل در مورد انتخاب خانم وحیددستجردی، انگیزه‏ی درست و مناسبی می‏دانم. اما خُب، یک نفر را این‏طوری انتخاب کرده است. صرف‏نظر از این که معاون محیط زیست را که زن بوده، تغییر داده و یک مرد به جای او گذاشته است. واقعاً جا داشت که دو سه تا وزیر زن می‏داشت. ای کاش آن دوی دیگر را نیز نظیر خانم وحیددستجردی انتخاب می‏کرد که هیچ جای صحبتی نماند.

شهلا لاهیجی، نویسنده و مدیر «انتشارات روشنگران»

اما شهلا لاهیجی علت این انتخاب را چه می‏بیند؟

من معتقدم که همان مبارزات مردم در حین انتخابات، این نتیجه را داده است. یعنی آقای احمدی‏نژاد، علی‏رغم همه‏ی به ظاهر بی‏اعتنایی‏هایش، متوجه شده که چه چیزهایی را می‏تواند به عنوان نمودهای شگفتی‏ برانگیز برای دولتش اعلام کند. من این را هم نتیجه‏ی هم‏گرایی می‏دانم.

خانم لاهیجی، این‏جا توضیح بدهم که منظور شما حرکتی است که در آستانه‏ی انتخابات، تحت عنوان «هم‏گرایی جنبش زنان برای طرح مطالبات در انتخابات»، شکل گرفت. اما آن زمان به نظر می‏آمد که کاندیداهای دیگر بیشتر به این مطالبات شما توجه کردند، تا آقای احمدی‏نژاد. همین طور است؟

من فکر می‏کنم، همان‏قدر که ما توانستیم سایر کاندیداها را وادار کنیم مسائلی را که قبلاً ممکن بود اصلاً در برنامه‏ی کارشان نباشد، به عنوان روش‏های کاری آینده‏شان اعلام کنند؛ قدم بزرگی است. اما آقای احمدی‏نژاد با توجه به سکوتش و این که شاید از انتخاب خود مطمئن بود، یعنی از این که رییس جمهور دوره‏ی بعدی خواهد بود، به ضرس قاطع مطمئن بود، بیشتر به آن عمل کرد و در حقیقت، همگان را در این تعجب گذاشت که کسی که در تمام این مدت، در تمام اعمالش، روش‏های ضد حقوق زنان داشته؛ چطور ناگهان چنین سنت شکنی می‏کند.

این نظر هم طرح شده که آیا این زنان در صورت وزیر شدن، به سود مطالبات زنان حرکت خواهند کرد؟ یا اساساً به این مسأله توجه ندارند؟

من اصلاً به آن قسمتی که آیا این زنان، زنانی در راه حقوق زنان هستند یا نه، توجه نمی‏کنم. نظر من روی قسمت دوم است. چون بتی که شکسته شده، خیلی مهم‏تر است. مهم شکستن این تابو است. برای همین منتظر مجلس هستم. می‏خواهم ببینم؛ مجلس من، زنان نماینده‏ی من، این زنان را به دلیل ناتوانی‏ها و مواضع‏شان رد می‏کند یا به دلیل زن بودنشان. این تفاوت برای من خیلی مهم است.

اما نحوه‏ی مخالفت‏هایی که تا کنون با این سه زن وجود داشته است، بر چه اساسی است؟ آیا مجلس و اساساً جامعه‏ای که مخالفت می‏کند؛ بر اساس لیاقت‏ها، توانایی یا به اصطلاح مجلسی‏ها «شایسته سالاری» است یا می‏تواند نگاه مردسالارانه یا سنتی پشت این مخالفت‏ها باشد؟

خانم بهروزی می‏گوید:

آنچه در این دو روزه در مجلس پیش رفته است؛ رویکردی منطقی و خوب است. حتا بعد از سخنرانی خانم دکتر وحیددستجردی که سخنرانی بسیار عالمانه، حکیمانه، تخصصی و مدیریتی بالایی بود، نمایندگان مجلس خیلی احسنت گفتند. حتا مخالفت جدی هم با ایشان نداشتند.

آن‏چه که از مجلس شنیده می‏شود، روی شایسته سالاری، قانون و اخلاق است. حال، به این که در بیرون کسانی چیزهای دیگری می‏گویند، کار نداریم. اما آن چه در مجلس و از تریبون مجلس دارد بیان می‏شود، همان شایسته سالاری است.

واقعاً، مخالفت‏هایی که با خانم کشاورز شد، با شخص خود او نبود، با سطح تخصص، سطح مدیریتی بود. در مورد خانم آجرلو هم آقای دکتر مرندی خیلی خوب از ایشان دفاع کرد. مخالفت با ایشان هم مخالفت خیلی جدی‏ای نبود. هیچ مخالفی هم به خاطر زن بودن، به آنان چیزی نگفتند.

مریم بهروزی، رییس «جامعه‏ی نرجس»

فکر می‏کنید مجلس و جامعه‏ی ما می‏تواند نگاه جنسیتی به این زنان نداشته باشد؟

این بار مشخصاً از« آقا»، در باره‏ی جنسیت وزرا سوال شده است. ایشان هیچ نظری در نفی یا اثبات نداده‏اند؛ گفته‏اند: مجلس خودش می‏تواند در این باره تصمیم بگیرد. باز این وزن و اعتبار بالاتری است که مقام رهبری برای مجلس قائل شده است.

حال این مجلس است که باید نشان بدهد، چگونه برخورد می‏کند. بالاخره در مورد خانم دکتر وحید دستجردی مشخص خواهد شد. چون خانم دکتر وحید دستجردی، در میان تمام این وزرا، قوی‏ترین، عالی‏ترین، بهترین، کامل‏ترین و جامع‏ترین موردی است که پیشنهاد شده است. با صحبت‏هایی هم که در مجلس کرد، اگر مجلس به ایشان رأی بدهد، معلوم است به شایسته‏ سالاری رأی داده است.

به این ترتیب، این محک شما است. اما فکر می‏کنید در جامعه هم هرچه مخالفت هست؟

در جامعه این‏طوری نیست. نگاه‏های مختلفی در جامعه وجود دارد و آن روحیه‏ی مردسالارانه و نگاهی که زن را هنوز قابل و مساوی با مرد، از نظر مدیریتی، اجرایی، کارایی نمی‏بیند، در جامعه هست. من منکر وجود این دیدگاه در جامعه نیستم. ولی مجلس بالاخره عصاره‏ی فضایل ملت است.

خانم لاهیجی در همین باره که داوری‏ها بر اساس سنجش شایستگی‏ها یا نگاهی جنسیتی است، می‏گوید:

نه. به نظر من، صرفاً جنسیتی است. اصلاً کدام یک از آنان شایسته هستند. مثلاً، مسأله‏ی وزیری که مطلقاً در کار نفت سابقه ندارد، مهم نیست؟ چه کسی می‏تواند برای شایستگی معیار بگذارد؟ این‏ها به دلیل زن بودنشان مورد انتقاد هستند.

اما خانم لاهیجی، نظری تکمیلی نیز دارد:

بدون زمینه‏ سازی قبلی، همان حرفی می‏شود که یکی از نماینده‏ها زد. گفت: «حالا این خانم برای این که به خارج از کشور برود، باید از شوهرش نامه‏ی کتبی ببرد و یا این‏که آیا اصلا شوهرش اجاره می‏دهد که ایشان کار کند یا نه».

ما خیلی هم گول این حرکات ظاهری را نمی‏توانیم بخوریم. همان‏طور که ما در خواسته‏های «هم‏گرایی» مطرح کردیم؛ اول باید بسیاری از قوانین مدنی ما اصلاح بشود، وگرنه درست است که این زنان چون قدرت دارند، همسرانشان جرأت نخواهند داشت جلوی مسافرت‏شان را بگیرند ولی به طور قانونی، این خانم‏ها باید اجازه‏ی کتبی شوهرشان را برای پذیرش کارشان به مجلس بیاورند. یعنی جزو مدارکی که باید ارائه بدهند، یکی هم اجازه‏ی شوهرشان است و بعد هم باید اجازه‏ای دائمی برای چهار سال دوره‏ی ریاست جمهوری آقای احمدی‏نژاد از شوهرشان، برای سفر خارج از ایران، بگیرند.