پزشکی و سلامت

خون، سخن می‌گوید

ترجمه‌ی احسان سنایی: تاکنون توجه بازپرسان صحنه‌ی جنایت، معطوف به موجودیت اجزای مشخصی از بدن همچون دندان‌ها، استخوان و یا رباط‌های مَفصلی برای تخمین سن افرادی که در غیراینصورت هویت‌شان مجهول می‌ماند بوده است. این روش نوین اما به‌واسطه‌ی وابستگی صِرف‌اش به نمونه‌‌ای نسبتاً اندک از خون، از برتری ویژه‌ای برخوردار است و اساساً از اثری موسوم به «انحلال تیموسی» که بلافاصله پس از تولد آغاز می‌شود، استفاده می‌برد.

آیا انسان، تکثیرکننده‌ی «مم» است؟

مسعود نکوبخت: سوزان بلکمور، روان‌شناس انگلیسی بر این نظر است که «تفکر» پایه در ذات خود دارد و خودش را به روش ژن‌ها به صورت واحد تفکر که «مم» نامیده می‌شود، منتقل و تکثیر و از بدن انسان به‌عنوان وسیله‌ی نقلیه استفاده می‌کند.«مم» را ریچارد داوکینز برای اولین بار در کتاب خود «ژن خودخواه» معرفی کرد؛ او مقدمه‌ای هم برای کتاب جدید سوزان بلک مور نوشته که به نظر نقطه‌ی عطفی در درک ایده‌ی «مم» خواهد بود.

ما؛ کماکان مغلوب مالاریا

برگردان احسان سنایی: مالاریا، همواره به‌عنوان یکی از عمده‌ترین عوامل مرگ‌ومیرهای انسانی شناخته می‌شده است؛ اما گویی‌که با این وجود نیز آن را تاکنون آنچنان درک نکرده بودیم. آمار بی‌سابقه‌ای از آثار این بیماری، گویای سالیانه ۱۲۵، تا ۲۲۷هزار قربانی مالاریا تنها در کشور هندوستان است و این درحالی‌ست که سازمان جهانی بهداشت، شمار تلفات این بیماری در این کشور را فقط ۱۶ هزار انسان عنوان کرده است.

چرا ناشنوایان، بیناترند؟

ترجمه‌ی احسان سنایی: گفته‌اند که ناشنوایان و یا نابینایان، در حوزه‌ی دیگر حواس‌شان از قابلیت‌های افزون‌تری برخوردارند؛ اما کسی تاکنون دلیل و نحوه‌ی صحت چنین ادعایی را توضیح نداده بود. حال، پژوهش‌گران دانشگاه اونتاریوی غربی، به‌سرپرستی دکتر «استفان لومبر» موفق به کشف وجود پیوندی مابین توان بهتر بینایی، و تطبیق‌پذیری بخشی از مغز شدند که معمولاً ورودی‌های شنیداری گربه‌های ناشنوای مادرزاد را کنترل می‌کند.

به‌پاس لبخند ناباروران

برگردان احسان سنایی: جایزه‌ی نوبل پزشکی امسال را دانشمند ۸۵ساله‌ی بریتانیایی؛ دکتر «رابرت ادواردز» (Robert G. Edwards)، به‌ پاس پیشگامی‌اش در ابداع روش لقاح خارج رحمی (IVF)، از آن خود ساخت.امروزه نزدیک به چهار میلیون انسان در سرتاسر جهان به‌لطف روش لقاح آزمایشگاهی (Vitro Fertilization) متولد شده‌اند؛ روشی که طی آن اسپرم، در آزمایشگاه و خارج از بدن مادر به سلول تخمک تزریق گشته و جنین حاصله، در محل رحم کاشته می‌شود.

خستگی‌های هیچ‌اندیشی

برگردان احسان سنایی: برای توقف یک تفکر، مغز از نورون‌های بازدارنده به‌منظور ممانعت از رد اطلاعات از یک نورون‌ تحریکی به دیگری، استفاده می‌کند. کالوتی می‌گوید: «نورون‌های بازدارنده، همانند کشیشی هستند که می‌گوید: نکن». این نورون‌های کشیش، با آزادسازی «اسید گاما-آمینوبیوتریک» که معمولاً GABA خوانده می‌شود و خنثی‌کننده‌ی تأثیر «گلوتامات» رهاشده توسط نورون‌های تحریکی‌ست، مسیر اطلاعات را مسدود می‌کنند.

۹۲۵ میلیون نفر گرسنه‌اند

ترجمه‌ی احسان سنایی: پس از گذشت پانزده‌ سال؛ برای نخستین بار آمار سوءتغذیه‌ی جهانی، تا حدی به‌لطف افت بهای غذا پس از جهش‌هایی که زمینه‌ساز بروز هرج‌ومرج‌های فراوانی در سرتاسر جهان شد؛ به‌وضوح از مرز یک میلیارد نفر عقب‌نشینی کرد. هرچند هنوز حدود ۹۲۵ میلیون انسان در سرتاسر زمین درگیر چنین معضلی‌اند و این آمار، عملاً تبعات ویران‌گر سیل اخیر پاکستان را هم لحاظ نکرده است.

نظر به ذهن بی‌درز یک تروریست

ترجمه‌ی احسان سنایی: تصور شگردی را کنید تا بتوان به ذهن یک تروریست، سرک کشید. این تصور، آن‌قدرها هم امکان‌ناپذیر نیست. این را پژوهشی به‌دست متخصصین اثبات می‌کند. در این بررسی، هنگامی‌که پژوهش‌گران از جزئیات نه‌چندان برجسته‌ی حملات طرح‌ریزی‌شده به‌دست تروریست‌های فرضی‌شان مطلع گشتند؛ توانستند در آزمایشگاه، امواج P۳۰۰ مغزی را به دانسته‌های پنهان آن تبهکار ارتباط داده و از صحت و سقم گفته‌هایش مطمئن شوند.

می‌توان که صدساله شد؟

ترجمه‌ی احسان سنایی: آزمایشی نوین با پیش‌بینی این حقیقت که کدامین‌یک از ما شانس لمس صدسالگی را داریم، از راز طول عمر انسان پرده برداشت؛ هرچند اعتقاد متخصصین بر این است که مردم هنوز آنچنان که باید، برای چنین نوع از پیش‌بینی‌هایی آمادگی ندارند. مؤسسات تجاری تا چندین سال آینده دست به عرضه‌ی این تست نوین خواهند زد.

وارثان خوی و خون یهود

ترجمه‌ی احسان سنایی: یهودیان جهان، علی‌رغم پراکندگی‌شان در تاریخ و جغرافیایی نسبتاً وسی، از پیوندهای ژنتیکی نسبتاً یکسانی برخوردارند. به‌ بیانی، طبق گسترده‌ترین بررسی صورت‌پذیرفته بر یهودیان جهان تا به امروز، این مردمان نه‌تنها آداب دینی و فرهنگی متحدی میان خود دارند، که عموماً پیرو تاریخ تکوینی برجسته‌ای نیز هستند؛ تاریخی که بر تک‌تک ژن‌های یک یهودی نقش بسته است.

آنفلوانزا زنده است

ترجمه‌ی احسان سنایی: هر پاییز، به‌همان سهولت پیش‌بینی ریزش برگ‌ها می‌توان فهمید که فصل آنفلوآنزا هم فرارسیده است و هر بهار هم به‌همان ترتیب، انتهایش‌. این الگوی گردشی رایج، آشکارا در عرض‌های میانه شناخته شده است، اما نیروی محرکه‌اش بهانه‌ای برای پژوهش‌های بسیار بود. آیا عامل آنفلوانزا هر بهار می‌میرد و پاییز همان سال از نقطه‌ای دیگر از زمین، دیگربار می‌آید و یا زنجیره‌‌ای از «عامل پنهان»، بذر شیوع آنفلوانزای پاییز بعد را حمل می‌کند؟

ما، زمین و مالاریا

ترجمه‌ی احسان سنایی: بررسی‌های تازه نشان از موفقیت راهبردهای کارآمد دانشمندان در نبرد با تبعات ناگوار گرمایش زمین، همچون شیوع شتاب‌گیرنده‌ی بیماری‌های مسری گرمسیری همانند مالاریا، که تا چندی پیش از متداول‌ترین هشدارهای معترضین به این پدیده‌‌ی مخوف اقلیمی به‌شمار می‌رفت می‌دهند. انتشار مقاله‌ای در توجیه این موفقیت در نشریه‌ی نیچر، ابعاد مشاجرات مابین اپیدمولوژیست‌های موافق و مخالف این هشدار جهانی را گسترشی دیگربار بخشید.

از خواب تا تنفس

برگردان احسان سنایی: ٠٦:٠٠ صبح روز بیست ‌و‌ هشتم دسامبر ١٩٦٣، «رندی گاردنر»، دانش‌آموزی ١٧ساله‌ در سن‌دیه‌گوی کالیفرینا از خواب برخاست و تا صبح‌گاه هشتم ژانویه‌ی ١٩٦٤، به خواب نرفت و این یعنی ١١ روز بیدار ماندن. ٢٦٤ ساعت بیداری گاردنر، هنوز طولانی‌ترین دوره‌ی بیداری تأیید‌شده‌ای است که رکورد ٢٦٠ ساعتی پیشین را شکسته است. این رویداد، در مقاله‌ای نوشته‌ی دکتر «ویلیام دمنت»، پژوهش‌گر خواب از دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه استنفورد کالیفرنیا که سه روز آخر را در کنار گاردنر بیدار ماند، شرح و مستند شده است.

از سرعت تا خواب

ترجمه‌ی احسان سنایی: تا چه‌مدت می‌توان تمرکز داشت؟ آخرین ارتفاعی که در فقدان اکسیژن اضافی بتوان بدان دست یافت، چقدر است؟ زندگی، بی‌آب و غذا تا کی جاری است؟ حد استقامت بدن در برابر تشعشع چیست؟ نهایت سرعت دویدن چقدر است؟ تا کی در خلأ‌ می‌توان دوام آورد؟ ظرفیت حافظه چقدر است؟ پاسخ این‌ها و هشت پرسش چالش‌برانگیز دیگر، حکایتی جذاب از منتهای توانایی‌های انسان تا پیش از لمس مرز غیرممکن‌هاست.

کرم دراکونکولوس؛ حقیقی‌ترین افسانه‌ی آفریقا

ترجمه‌ی احسان سنایی: شروع‌اش با تاولی دردناک؛ شدیداً دردناک است. گفته‌اند آنچه احساس می‌شود، بی‌شباهت به درد زخم حاصل از برخورد با یک سوزن گدازان نیست. تاول که ترکید، سر کرمی سفید، لاغر و صراحتاً زنده نمایان می‌شود. این موجود، شاید حقیقی‌ترین عفریت افسانه‌های دروغینی است که طبیعت همیشه برای انسان، نقل کرده تا بترسیم از فاجعه‌ای که در هیاهوی عصر ارتباطات بدون مرز، هنوز آفریقای فقیر را رها نکرده است.

کودکان فلّوجه، دیگر نمی‌خندند

احسان سنایی: تاریخ شهر کهن فلوجه را شاید بتوان از یک نگاه، به پیش و پس از پاییز سیاه ۲۰۰۴ تقسیم کرد. شامگاه هفتم نوامبر این سال، تفنگداران نیروی دریایی ایالات متحده، در پاسخ به کشتار چهار مقام بلندپایه‌ی شرکت امنیتی «بلک‌واتر» به‌دست نیروهای شورشی، تا شش روز این شهر را بی‌وقفه آماج حملات سنگین خود قرار داد. اما شش سال بعد و این روزها، شاید خاطره‌ی تلخ رقص ابرهای شبح‌گون فسفر سفید است که بر اندام ریز نوزادان فلوجه مجسم می‌شود.

زمان چیست؟

ترجمه‌ی احسان سنایی: پرسش عجیبی به نظر می‌رسد؛ اما به راستی سرعت سیر زمان چقدر است؟ آشکارا این‌گونه پاسخ می‌دهیم که سرعت زمان دقیقاً برابر با ۶۰ ثانیه در هر دقیقه است. اما پژوهشی اخیر پیرامون نحوه‌ی دریافت حسی ما انسان‌ها از این متغیر آشنا نشان می‌دهد که زمان، مفهومی شدیداً پیچیده‌تر از تصورات ذهنی پیشین ماست.

دو قلوهای امروز؛ میراثی از جنگ دیروز؟

احسان سنایی: دکتر «جوزف منگل» افسر اس‌اس آلمان نازی و پزشک اردوگاه آشویتس لهستان که به‌سبب اعمال وحشیانه‌اش از جمله تلاش برای تغییر رنگ چشم کودکان، انتقال اعضاء بدون بی‌حسی از افراد سالم و استفاده از اسرای یهودی کوتوله و دوقلو‌های هم‌سان به‌عنوان موش آزمایش‌گاهی؛ لقب فرشته‌ی مرگ را به خود اختصاص داد.

این پایان راه نیست

محسن عظیمی‌راد: پنج‌شنبه گذشته، در اوج اخبار مربوط به اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، بسیاری از شبکه‌های خبری تلوزیونی برنامه‌های مستقیم خود از نیویورک را برای دقایقی قطع کردند تا خبری مهم‌تر از آن‌چه را که در ساختمان ملل متحد می‌گذشت، مخابره کنند: کشف نخستین واکسن بیماری ایدز در تایلند. اما آیا کابوس ایدز برای همیشه دست از سر بشر برخواهد داشت؟