به‌پاس لبخند ناباروران

برگردان: احسان سنایی

جایزه‌ی نوبل پزشکی امسال را دانشمند ۸۵ساله‌ی بریتانیایی؛ دکتر «رابرت ادواردز» (Robert G. Edwards)، به‌ پاس پیشگامی‌اش در ابداع روش لقاح خارج رحمی (IVF)، از آن خود ساخت.

کریستر هوگ؛ از اعضای انیستیتو کارولینسکای سوئد، خبر موفقیت ادواردز (که تصویرش بر پس‌زمینه نقش بسته) در تصاحب جایزه‌ی نوبل پزشکی ۲۰۱۰، به رسانه‌ها اعلام می‌کند / عکس از Jessica Gow / epa

امروزه نزدیک به چهار میلیون انسان در سرتاسر جهان به‌لطف روش لقاح آزمایشگاهی (Vitro Fertilization) متولد شده‌اند؛ روشی که طی آن اسپرم، در آزمایشگاه و خارج از بدن مادر به سلول تخمک تزریق گشته و جنین حاصله، در محل رحم کاشته می‌شود.

در سال‌های دهه‌ی ۱۹۵۰بود که ادواردز اولین بار ایده‌ی لقاح خارج رحمی (IVF) را در ذهن خود پروراند و دهه‌ی شصت و هفتاد را به بسط و اصلاح آن پرداخت. وی به‌تاریخ بیست و پنجم ژوئیه‌ی ۱۹۷۸و با تولد «لویس ادواردز» انگلیسی؛ به‌عنوان نخستین «فرزند لوله‌ی آزمایشگاهی» (Test-tube baby) جهان، به نخستین موفقیت‌ شگرف‌اش در این مسیر نائل آمد. لویس، نسبتی با وی نداشت.

دکتر «ریچارد کندی» (Richard Kennedy)؛ متخصص باروری University Hospital شهر کاونتری انگلستان و دبیرکل فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های باروری، اظهار می‌دارد: «این، پیشرفتی شگرف است و گواهی روشن بر اقدام پیشاهنگانه‌ی ادواردز در علم باروری. ایجاد روش IVF، نوزادانی را برای میلیون‌ها زوجی به ارمغان آورد که در غیراینصورت هرگز بچه‌دار نمی‌شدند».

کمیته‌ی نوبل، وابسته به انیستیتو کارولینسکای سوئد که متولی اهدای این جایزه‌ی۱۰میلیون کرونی (معادل۱.۵ میلیون دلار آمریکا)ست؛ روش IVF را «گامی شگرف در پزشکی نوین، که شادی را برای ناباروران سرتاسر جهان به ارمغان آورده»، توصیف کرده است. «گوران هنسن» (Goran Hansson)؛ از اعضای کمیته‌ی نوبل، در نشست خبری روز دوشنبه در استکهلم اعلام کرد که ادواردز، به‌واسطه‌ی شدت بیماری‌اش، در این‌باره با رسانه‌ها گفت‌وگویی نکرده است. اما وی افزود: «با همسرش صحبت کردم و او خوشحال بود. او مطمئن بود ادواردز نیز [از این بابت] خوشحال است».

تولد یک تکنیک

بالغ بر ۱۰درصد از زوج‌های جهان، نابارورند. مساعدت‌های پزشکی پیشین، محدود و مشروط بود؛ اما امروزه روش درمان IVF، به تولدهای موفقی با نسبت یک به هر پنج تخمک کاشته شده، منتج شده است. شانس باروری طبیعی یک زوج سالم، برای هردویشان حدوداً برابر است. علاقه‌ی آغازین ادواردز، از کار دیگر دانشمندانی که بر بارورسازی خرگوش‌ها در لوله‌های آزمایشگاه و تزریق اسپرم متمرکز بود؛ نشأت گرفت. وی دریافت که این روش استعداد به‌کارگیری در مقوله‌ی ناباروری انسان‌ را نیز داراست و از این‌رو آزمایشات‌اش را بر سلول‌های تخمک انسانی آغاز کرد.

طی این مدت ادواردز در کنار همکاران‌اش، از نحوه‌ی رشد سلول‌های تخمک انسان؛ نحوه‌ی میزان‌سازی حد بلوغ‌شان توسط هورمون‌های متفاوت و همچنین زمان آمادگی تخمک‌ها برای باروری، پرده برداشت. در ۱۹۶۹، ادواردز و گروهش که در دانشگاه کمبریج به انجام پژوهش‌هایشان مشغول بودند، برای نخستین بار موفق به بارورسازی یک تخمک انسانی از درون لوله‌های آزمایشگاهی شدند. هرچندکه رشد تخمک بارورگشته از تنها یک تقسیم سلولی پافراتر نگذاشت؛ اما ادواردز گمان برد او نیاز به تخمک‌هایی دارد که تا پیش از برداشتن‌شان، می‌بایسته که در تخمدان به حد بلوغ‌شان رسیده باشند.

تزریق اسپرم به تخمک بارور در آزمایشگاه / عکس از Ted Horowitz

وی از آن پس در کنار دکتر «پاتریک استپتو» (Patrick Steptoe)؛ متخصص زنان، با روش لاپاروسکوپی (روشی اپتیکی که توسط استپتو ابداع شده بود) موفق به استحصال سالم تخمک‌های بارور از تخمدان، به‌منظور بررسی این سلول‌ها گشت. با انجام مجدد لقاح خارج رحمی، این‌بار جفت سلول‌ها موفق به بارورسازی تخمک شدند و درنتیجه سلول حاصله فرآیند چندین تقسیم سلولی را از سرگذراند؛ هرچند باز این جنین، پس از هشت بار تقسیم از حرکت بازایستاد.

در اینجا بود که مناقشات اخلاقی فراوانی در ضدیت با این برنامه شکفت. رهبران دینی و دولتمداران، با این روش اعلام مخالفت کردند و شورای پژوهش‌های پزشکی انگلستان، تصمیم به قطع بودجه‌ی این برنامه گرفت. با این حال، کمک‌های بخش خصوصی، آن دو را قادر به ازسرگیری مطالعات‌شان نمود، تا که در نهایت اولین موفقیت‌شان با تولد لویس ادواردز، به ثمر نشست. از سال ۱۹۷۸، این روش اصلاحات فراوانی را به خود دید و نتیجتاً شیوه‌های ساده‌تر و راحت‌تری برای استحصال تخمک بارور ایجاد شد.

با این وجود، لقاح خارج رحمی غالباً به بارداری‌های چندقلویی می‌انجامد که این، هم برای نوزادان و هم برای مادر خطرناک است. مثلاً این نوع از بارداری طبق اعلام مرکز پزشکی دانشگاه مریلند ایالات متحده؛ احتمال تولد زودهنگام و کمبود وزن نوزادان را افزایش می‌دهد. اما به‌گفته‌ی کندی، «IVF اینجاست تا که بماند». او می‌افزاید:«امید دارم این [روش] در آینده با روش غربالگری ژنتیکی ترکیب شود، تا که احتمال بروز امراض موروثی کاهش یافته و اصلاحاتی به‌منظور ارتقای میزان موفقیت و کاهش شانس موالید چندقلویی نیز رخ دهد».

منبع: National Geographic