Oct 2010

آیا انسان، تکثیرکننده‌ی «مم» است؟

مسعود نکوبخت: سوزان بلکمور، روان‌شناس انگلیسی بر این نظر است که «تفکر» پایه در ذات خود دارد و خودش را به روش ژن‌ها به صورت واحد تفکر که «مم» نامیده می‌شود، منتقل و تکثیر و از بدن انسان به‌عنوان وسیله‌ی نقلیه استفاده می‌کند.«مم» را ریچارد داوکینز برای اولین بار در کتاب خود «ژن خودخواه» معرفی کرد؛ او مقدمه‌ای هم برای کتاب جدید سوزان بلک مور نوشته که به نظر نقطه‌ی عطفی در درک ایده‌ی «مم» خواهد بود.

ابد، نزدیک است

ترجمه‌ی احسان سنایی: جهان‌مان حدود ۱۴ میلیارد سال وجود داشته و تا آنجا که می‌دانیم، میلیاردها سال دیگر هم برقرار خواهد ماند. اما مطابق پژوهشی نوین، فرضیه‌ای پیرامون منشأ جهان‌مان وجود دارد که خود، پایان زمان را پنج میلیارد سال دیگر عنوان می‌کند که این، تصادفاً قرین با روزهای مرگ خورشید ما هم هست. این پیش‌بینی، ریشه در فرضیه‌ای موسوم به «تورم ابدی» (Eternal Inflation) دارد.

آغاز آرتمیس

ترجمه‌ی احسان سنایی: تا چند روز آینده، دوقلوهای آرتمیس، با کمک به دانشمندان در فهم نحوه‌ی شکل‌گیری مگنتوسفر زمین توسط باد خورشیدی؛ و نیز نحوه‌ی برهم‌کنش میدان مغناطیسی ضعیف ماه با باد خورشیدی؛ عملاً عملیات علمی خود را شروع خواهند کرد. باد خورشیدی، جریانی از ذرات باردار از سمت خورشید است که طی انفجارها و دیگر فعل‌وانفعالات پرقدرت خورشیدی به فضا رها می‌شوند و تأثیرات فراوانی بر منظومه‌ می‌گذارند.

و بشر گام برداشت

برگردان احسان سنایی: تیمی از دیرین‌شناسان بریتانیایی، اخیراً موفق به کشف ردپاهای فسیل‌شده‌ی کودکان کهنی حین بازی‌شان طی تعقیب گله‌، در خاک «نامیبیا»ی امروزی شده‌اند. این آثار، نشان از غلیان انرژی این کودکان در پشت گله با دویدن و جهیدن بر زمینی گل‌آلوده (در آن زمان) می‌دهد. از دید فسیل‌شناختی؛ این ردپاها نسبتاً جوان بوده و به قبل از ٢٠٠٠ سال پیش تعلق دارند.

ما؛ کماکان مغلوب مالاریا

برگردان احسان سنایی: مالاریا، همواره به‌عنوان یکی از عمده‌ترین عوامل مرگ‌ومیرهای انسانی شناخته می‌شده است؛ اما گویی‌که با این وجود نیز آن را تاکنون آنچنان درک نکرده بودیم. آمار بی‌سابقه‌ای از آثار این بیماری، گویای سالیانه ۱۲۵، تا ۲۲۷هزار قربانی مالاریا تنها در کشور هندوستان است و این درحالی‌ست که سازمان جهانی بهداشت، شمار تلفات این بیماری در این کشور را فقط ۱۶ هزار انسان عنوان کرده است.

دلیل خال پلنگ‌ها

برگردان احسان سنایی: علت ایجاد خال‌های یک پلنگ از معروف‌ترین عناوین مجموعه‌قصه‌های کودکانه‌ی «کتاب جنگل» اثر «رودیارد کیپلینگ» (Rudyard Kipling) است. او در آنجا خال‌ها را جای دست دوستان انسانی پلنگ عنوان کرده! ولی در حقیقت او دلیل موجه‌تری هم برای بزرگسالان دارد: استتار در بین لکه‌نورهای افتاده بر بستر جنگل‌های پردرخت.قصه‌ی اول کیلپینگ این روزها طرفداری ندارد.

بادها، آهسته‌تر می‌شوند

ترجمه‌ی احسان سنایی: جهان‌مان حدود ۱۴ میلیارد سال وجود داشته و تا آنجا که می‌دانیم، میلیاردها سال دیگر هم برقرار خواهد ماند. اما مطابق پژوهشی نوین، فرضیه‌ای پیرامون منشأ جهان‌مان وجود دارد که خود، پایان زمان را پنج میلیارد سال دیگر عنوان می‌کند که این، تصادفاً قرین با روزهای مرگ خورشید ما هم هست. این پیش‌بینی، ریشه در فرضیه‌ای موسوم به «تورم ابدی» (Eternal Inflation) دارد؛ فرضیه‌ای که مدعی‌ست جهان‌مان، جزئی از یک «ابرجهان» (Multiverse) است؛

چشمی برای شکار فراخورشیدی‌ها

برگردان احسان سنایی؛ گروهی بین‌المللی از اخترشناسان، با بهره‌گیری از فناوری نوری نوینی که در رصدخانه‌ی استوارد، وابسته به دانشگاه ایالتی آریزونا ابداع شده بود؛ موفق به تهیه‌ی تصاویری از سیاره‌ای بسیار نزدیک‌تر به ستاره‌ی مادرش در قیاس با سایر سیارات فراخورشیدی کشف‌گشته در گذشته شده‌اند. عملیاتی‌سازی این فناوری که گویا در آینده با اصلاحاتی، ستاره‌شناسان را قادر به حذف کامل نور ستاره‌ی مادر نیز خواهد کرد.

زبان؛ گذرگاه فرگشت فرهنگ‌ها

ترجمه‌ی احسان سنایی: جوامع بشری نیز چونان سیر تکامل (فرگشت) جانداران، با گام‌هایی کوتاه؛ راه پیشرفت را در پیش گرفته‌اند. این را پژوهشی نوین بر ساختار زبان‌شناختی جوامع جنوب شرق آسیا و اقیانوسیه می‌گوید. دکتر تام کوری از یونیورسیتی کالج لندن، اظهار می‌دارد: «یکی از بزرگ‌ترین مباحثات حوزه‌ی انسان‌شناسی، وجود یا عدم وجود الگوها یا فرآیندهای تکرارشونده‌ای در مسیر تکوین جوامع [جهانی] طی گذشت زمان است».

قربانیان دود هواپیما، بیشتر از سوانح هوایی

برگردان احسان سنایی: بر اساس پژوهشی جدید؛ احتمال مرگ هر کس، به‌واسطه‌ی قرارگیری در معرض آلاینده‌های مهلک موجود در دود هواپیماها، بیشتر از سقوط این غول‌های پرنده است! به‌گفته‌ی پژوهش‌گران؛ سوانح هوایی سالیان اخیر، سالیانه به‌طور متوسط حدود یک‌هزار انسان را به کام مرگ می‌فرستند؛ حال‌آنکه آلاینده‌های ناوگان هوایی، در همین بازه، بلای جان بالغ بر ده‌هزار انسان‌اند.

چرا ناشنوایان، بیناترند؟

ترجمه‌ی احسان سنایی: گفته‌اند که ناشنوایان و یا نابینایان، در حوزه‌ی دیگر حواس‌شان از قابلیت‌های افزون‌تری برخوردارند؛ اما کسی تاکنون دلیل و نحوه‌ی صحت چنین ادعایی را توضیح نداده بود. حال، پژوهش‌گران دانشگاه اونتاریوی غربی، به‌سرپرستی دکتر «استفان لومبر» موفق به کشف وجود پیوندی مابین توان بهتر بینایی، و تطبیق‌پذیری بخشی از مغز شدند که معمولاً ورودی‌های شنیداری گربه‌های ناشنوای مادرزاد را کنترل می‌کند.

نفس‌های زمین، در فسیل‌ها

برگردان احسان سنایی: گروهی بین‌المللی از دانشمندان، با یاری روش‌هایی پیشگامانه در دانشگاه ایالتی آریزونا گام چشمگیری در مسیر رمزگشایی از رازهای نفوذ اکسیژن به اقیانوس‌ها و جو زمین برداشته‌اند. پژوهش جدید، نشان از ظهور یک ماهی بزرگ و گوشتخوار همراه با گیاهان آوندی، در حدود ۴۰۰ میلیون سال پیش و همزمان با وفور اکسیژن به مقادیر امروزی‌اش داده‌اند.

تیزچشمانی که بسته شد

ترجمه‌ی احسان سنایی: با گذشت بالغ بر ۹ سال از تماشای بی‌وقفه‌ی ژرفای آسمان؛ «کاوشگر ناهمسانگردی ریزموج ویلکینسون» (WMAP) که با نام عجیب و شهرت بالنسبه اندکش، نه‌تنها خیره‌کننده‌ترین تصاویر ممکن از کهن‌ترین نور برجای‌مانده در گیتی را تهیه کرد؛ که دست به ایجاد پذیرفته‌ترین مدل علمی، در شرح تاریخ و ساختار جهان هستی نیز زد؛ هم‌اکنون به‌تصمیم دانشمندان ناسا، بازنشسته شد.

به‌پاس لبخند ناباروران

برگردان احسان سنایی: جایزه‌ی نوبل پزشکی امسال را دانشمند ۸۵ساله‌ی بریتانیایی؛ دکتر «رابرت ادواردز» (Robert G. Edwards)، به‌ پاس پیشگامی‌اش در ابداع روش لقاح خارج رحمی (IVF)، از آن خود ساخت.امروزه نزدیک به چهار میلیون انسان در سرتاسر جهان به‌لطف روش لقاح آزمایشگاهی (Vitro Fertilization) متولد شده‌اند؛ روشی که طی آن اسپرم، در آزمایشگاه و خارج از بدن مادر به سلول تخمک تزریق گشته و جنین حاصله، در محل رحم کاشته می‌شود.

رودخانه‌های زمین، در سراشیب نابودی

برگردان-احسان سنایی: رودخانه‌های جهان، تنها منابع تجدیدپذیر آب شیرین و بوته‌ای برای رشد و نمو حیات متنوع آب‌زی؛ طبق بررسی‌‌های جدید جهانی، در معرض بحرانی جدی‌اند. گزارشی که اخیراً، در نشریه‌ی علمی نیچر انتشار یافت؛ کلیه‌ی تأثیرات مخرب عواملی چون آلودگی، سدسازی، آبیاری‌های ناصحیح زراعی، دگرگونی اوضاع مرداب‌ها و ظهور گونه‌های نامتعارف زیستی را بر سلامت رودهای جهان تحت ارزیابی قرار داده است.