ویژه نامه مشروطیت

حدیث آن شیخ که بر دار شد - ۴

ناصـر رحیـم‌خانـی: گفته شده بسیاری پای دار شیخ و هنگام بردار کشیدن او هورا کشیده و کف زده‌اند. محمد امین رسول‌‌‌‌زاده‌‌‌‌‌‌، احوال جماعت گرد‌آمده در میدان توپخانه و «لذتی» را که از اعدام مستبدین می‌‌‌‌‌برند‌‌‌‌‌، «حیرت‌‌‌‌‌انگیز» می‌داند و از خود می‌‌‌‌پرسد انسان تا چه اندازه می‌‌تواند سقوط بکند که شخص دارای حرمت و احترام بزرگ در نزد مردم را در میان کف‌‌‌‌زدن همان مردم به دار می‌‌کشند و کسی اعتراضی نمی‌‌‌کند.

حدیث آن شیخ که بر دار شد - ۳

ناصـر رحیـم‌خانـی: ناظم‌الاسلام در یادداشت‌های روز پنجشنبه و شرح گرفتاری شیخ، زمان و مسیر بردن او را هم یادداشت می‌کند: «... در حالتی که صنیع حضرت را به دار کشیدند شیخ را از میدان توپخانه مرور دادند. این میدان توپخانه همان محلی است که در ذی‌القعده، شیخ و اتباعش با کمال احتشام و جلال ظاهری منزل کرده، گاه بر منبر بالا رفته، گاه بر توپ سوار می‌شد و میرزا عنایت بیچاره را حکم کرد پاره پاره کردند.»

حدیث آن شیخ که بر دار شد - ٢

ناصر رحیم‌خانی: شیخ فضل‌الله در آغاز با روحانیون مشروطه‌خواه همراه شد، آرام آرام از روند رویدادهای سیاسی و جایگاه نقش‌آفرینان ناخرسند شد، مفاهیم اندیشه‌ی سیاسی نوین برآمده از جنبش مشروطه­‌خواهی هم‌چون «مساوات» و «حریت» را با اسلام و شرع ناسازگار دانست، در مقام «مجتهد اصولی» آگاه به موازین شرعی و باورمند به منزلت و مقام ویژه‌ی روحانیت شیعه هم‌چون جانشینان امام زمان، خواهان «نظارت علما» بر تدوین و تصویب قوانین شد.

حدیث آن شیخ که بر دار شد

ناصر رحیم‌خانی: پیشینه‌ی بیدادگری دربار شاه در پیگرد و نابودی آزادی‌خواهان، تدوین‌کنندگان قانون اساسی را بر آن داشت تا راه خودسری دولت در پیگرد و آزار سیاسیون، روزنامه‌نگاران و نویسندگان را ببندند. متمم قانون اساسی در فصل «اقتدارات محاکمات» و در اصل هفتاد و دوم می‌گفت: «منازعات راجع به حقوق سیاسیه مربوط به محاکم عدلیه [دادگاه‌های دادگستری] است مگر در مواقعی که قانون استثنا می‌کند.»

خودکامگی شیخ و شاه

اسماعیل خویی: ایران در قرن بیستم، یک خیزش بزرگ داشته با نام انقلاب مشروطیت. اگر به روزنامه‌های مشروطیت نگاه کنید، به نام‌های حریت، آزادی و عدالت یعنی دادگری بسیار برمی‌خوریم. این دو، آرمان‌های انقلاب ایران است: آزادی و دادگری که البته برابری هم بخشی از دادگری است. برای رسیدن به این دو آرمان است که در حقیقت خیزش مردم ایران بیش از صد سال پیش آغاز شد. این انقلاب تاکنون خودش را در خیزش‌های گوناگون پیش برده است.

مشروطه را هنوز نمی‌شناسیم

گفت‌وگویی که امروز بخش دوم و پایانی آن از نظر خوانندگان رادیو زمانه می‌گذرد، توسط آقای ناصر رحیم‌خانی از کوشندگان آزادی بیان و پژوهشگر با آقای خسرو شاکری انجام شده است. آقای شاکری در بخش نخست این گفت و گو به بازنمایی مفهوم مشروطه، به تاریخنگاری وقایع مشروطه و به چند و چون مخالفت پاره‌ای از روحانیون با نهضت مشروطه پرداخت. این گفت‌وگو پیشتر در فصلنامه باران، منتشر شده و اینک بازنشر می‌شود.

سرچشمه‌ی آشنایی با مفهوم مشروطیت

جنبش مشروطه‌خواهی ایرانیان دگرگونی فرهنگی و سیاسی بزرگ و بی‌همتایی در تاریخ معاصر ایران پدید آورد. در آستانه‌ی سالگرد نهضت مشروطیت ایران هنوز آرمان‌های نافرجام این جنبش مردمی یعنی آزادی، حاکمیت قانون، تأسیس دولت ملی مدرن، پیشرفت و تجدد، همچنان خواست جامعه ایران است. گفت‌وگویی که امروز بخش نخست آن از نظر خوانندگان رادیو زمانه می‌گذرد، توسط آقای ناصر رحیم‌خانی، پژوهشگر با آقای خسرو شاکری انجام شده است.

اندیشه‌ی برابری و مفهوم استبداد دینی

در بخش نخست، گفت‌وگوی ناصر رحیم‌خانی با حسن یوسفی اشکوری، گویندگان سخن در پیش‌زمینه‌ی تاریخی نهضت مشروطه به تغییر به عنوان خواست ملت ایران و در بخش دوم به تضاد روحانیت و روشنفکران در رویکرد به مفاهیمی مانند قانون، و در بخش سوم به اندیشه‌ی برابری و مفهوم استبداد دینی پرداختتد. اکنون در بخش چهارم و پایانی این گفت‌وگو به اندیشه‌ی برابری و مفهوم استبداد دینی پرداخته می‌شود.

از اندیشه‌ی برابری تا استبداد دینی

در بخش نخست گفت‌وگوی ناصر رحیم‌خانی با حسن یوسفی اشکوری، گویندگان سخن در پیش‌زمینه‌ی تاریخی نهضت مشروطه به تغییر به عنوان خواست ملت ایران و در بخش دوم به تضاد روحانیت و روشنفکران در رویکرد به مفاهیمی مانند قانون پرداختتد. اکنون در بخش سوم به اندیشه‌ی برابری و مفهوم استبداد دینی پرداخته می‌شود. سومین بخش این گفت‌وگو که در آستانه‌ی سالگرد نهضت مشروطه در رادیو زمانه منتشر می‌شود را بخوانید.

«اندیشه، پیشتاز حرکت‌های اجتماعی است»

گفت‌وگویی که اکنون در چند قسمت در آستانه‌ی سالگرد نهضت مشروطه در رادیو زمانه منتشر می‌گردد، چهار سال پیش توسط ناصر رحیم‌خانی با حسن یوسفی اشکوری انجام گرفته است. در بخش نخست، گویندگان سخن در پیش‌زمینه‌ی تاریخی نهضت مشروطه به تغییر به عنوان خواست ملت ایران پرداختند. اکنون در بخش دوم این گفت‌وگو به تضاد روحانیت و روشنفکران در رویکرد به مفاهیمی مانند قانون پرداخته می‌شود.

«تغییر خواست ملت ایران بود»

گفت‌وگویی که اکنون در چند قسمت در آستانه‌ی سالگرد نهضت مشروطه در رادیو زمانه منتشر می‌گردد، چهار سال پیش توسط ناصر رحیم‌خانی، پژوهشگر تاریخ معاصر با حسن یوسفی اشکوری، اندیشمند و روحانی اصلاح‌طلب که خلع لباس شد، زیر عنوان: «روح و جان مشروطه، برابری انسان‌هاست» انجام گرفته است. در این گفت‌وگو آقایان رحیم‌خانی و اشکوری پیرامون بنیان‌های فکری نهضت مشروطه و اندیشه‌ی اصلاح‌طلبی در ایران صحبت می‌کنند.