اعتصاب غذای پناهندگان ایرانی در یونان

کیارش پارسا عالی‌پور

۱۷ روز است که دو نفر از پناهندگان ایرانی، در برابر کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان در شهر آتن، دست به اعتصاب غذا زده‌اند. یکی از ‌آن‌ها لب‌های خود را نیز دوخته است. چندین پناهنده‌ی دیگر هم به حمایت از این حرکت اعتراضی برخاسته‌اند و در چادرهایی در کنار این دو پناهنده به‌سر می‌برند.

وحید فرشباف، ۴۶ ساله، که در اعتصاب غذا به‌سر می‌برد، دلیل این اعتصاب را عدم پاسخگویی مسئولان به درخواست پناهندگی آن‌ها بیان می‌‌کند و می‌گوید:

هشت سال است من اینجا هستم. این‌ها هیچ اقدامی برای من نکرده‌‌اند. در این هشت سال حق و حقوقی به من نداده‌اند و دارد جوانی‌ام از بین می‌رود و هیچ کمکی نمی‌کنند. به دفتر سازمان ملل می رویم، آنها می‌گویند که کار شما دست پلیس است. این کاری که پلیس می‌کند غیرقانونی است. آنها حق ندارند [با شما چنین رفتاری کنند]

در این مدت هشت سال که در یونان هستید، آیا به پرونده‌ی شما رسیدگی شده، آیا با شما مصاحبه‌ای انجام گرفته؟

نه، اصلاً. نه هیچ مصاحبه‌ای نکردند. فقط می‌گویند صبر کن، قانون جدید می‌آید، صبر کن. هشت سال است من صبر کرده‌ام. واقعاً خیلی‌ها اینجا مریض شدند، خیلی‌ها اینجا اصلاً روانی می‌شوند. در این هشت سال اصلاً به کار من رسیدگی نکردند، حتی از لحاظ امکاناتی این‌ها هیچ چیزی به من ندادند. و حالا آمدم اینجا و ۱۶ روز است که غذا نخورده‌ام.

یکی از اعتصاب‌کنندگان نیز لب‌های خود را دوخته است

الان وضعیت جسمی شما چه طور است؟

خیلی لاغر شده‌ام. ۹۰ کیلو بودم و الان حدوداً ۱۵ کیلو وزنم کم شده. دیروز هم من را بردند بیمارستان و پنج ساعت من را در بیمارستان نگه داشتند، هیچ دکتری نیامد. بعد از پنج ساعت آمدند و به من یک سرم زدند و عکسی هم از سینه‌ام برداشتند و نوار قلبی گرفتند. ساعت سه شب من را با تاکسی آوردند اینجا.

همه‌شان هم یونانی هستند. هیچ خارجی در این یو.ان نیست که به داد پناهنده‌ها برسد. همه‌شان دست در دست هم دارند. به وزارت کشور می‌روی، پاس می‌دهد به یو.ان. به یو.ان می‌روی، پاس می‌دهد به گیسیا. به گیسیا می‌روی، پاس می‌دهد به پلیس. این ‌پناهنده‌ها، این جوان‌ها اینجا از بین می‌روند. خانواده‌ی هست اینجا از دوستان من که آشوری هستند. اینجا به خاطرکمبود امکانات کار و مسکن و این چیزها شوهرش سر کار مرد.

آنها ۱۲ سال صبر کردند که مصاحبه پناهندگی شوند، اما نشدند. شوهرش را ما دو ماه پیش اینجا دفن کردیم. آخر این سازمان ملل کجاست؟ این بنی آدم اعضای یکدیگرند کجاست؟ این‌ها چرا به یونان نمی‌آیند. این‌ها همه‌شان دروغ می‌گویند. هشت سال به من گفتند صبر کن، صبر کن. من الان ۴۶ سالم است. پس کی باید من زندگی تشکیل بدهم، کی می‌توانم ازدواج کنم.

شما تا چه زمانی می‌خواهید به اعتصاب غذاتان ادامه دهید؟

ما تا زمانی که حق و حقوق خودمان و دیگران را بگیریم. من سن‌ام گذشته، من شاید در ده‌سال آینده از بین بروم، ولی این جوان‌ها و انسان‌های دیگر... اقلاً من بمیرم، شاید انسان‌های دیگر نجات پیدا کنند. چرا باید این قدر ظلم باشد، چرا صدای‌مان را به گوش همه نمی‌رسانید. پیام ما را به دیگران برسانید، به دنیا برسانید که بدانند در این کشور چه می‌گذرد. مگر این اتحادیه اروپا یکی نیست.

تا به‌حال چه سازمان‌هایی از این حرکت شما حمایت کرده‌اند؟

فعلا که هیچ کس حمایت نکرده. ولی تعدادی از مردم یونان امضاء کردند که ما مشکل شما را درک می‌کنیم و حمایت کردند. ما از مردم یونان امضاء جمع کرده‌ایم.

چندین پناهنده‌ی دیگر هم به حمایت از این حرکت اعتراضی برخاسته‌اند و در چادرهایی در کنار این دو پناهنده به‌سر می‌برند

چه خواسته‌ای شما دارید، خواسته‌ی شما از دولت یونان چیست؟

خواسته‌ی ما این است؛ پناهجوهایی اینجا هستند که واقعاً مشکل سیاسی دارند و نمی‌توانند در کشورشان زندگی کنند. به خاطرهمین پناه آورده‌ایم به این کشورها. ما می‌خواهیم که طبق قانون سازمان ملل به ما کمک کنند یا حتی این یو.ان می‌تواند ما را از این کشور به کشور دیگری بفرستد. اگر این کشور امکانات اقتصادیش خراب است و نمی‌خواهد پناهنده بگیرد، ما را به کشور دیگری بفرستند.

درخواست می‌کنیم که اقلاً به ما بگویند که آیا اینجا قبولی‌مان را می‌دهند یا نمی‌دهند و اگر نمی‌دهند، ما را بفرستند به کشورهای دیگر. ما اینجا انگشت‌نگاری شده‌ایم. هرجا می‌رویم، ما را برمی‌گردانند اینجا. مانند گروگان‌ اسیریم، اینجا زندانی هستیم. به هیچ کشوری نمی‌توانیم سفر کنیم. یک کارت قرمز به ما دادند که پشت‌اش نوشته شده این فرد فقط می‌تواند در خیابان عبور کند. حتی نمی‌توانی به شهر دیگری بروی و بگردی.

درخواست شما از ایرانی‌ها چه هست؟

سپاسگزاریم که اینجا آمدند و کمک کردند، برای ما آب آوردند. به ما کمک کردند و پیام ما را به رسانه‌ها رساندند. ما بیش‌تر می‌خواهیم که صدای ما را به گوش دیگران برسانند، این که ما اینجا امکانات نداریم، برق نیست، در خیابان می‌خوابیم، جلوی یو.ان. ما از شما و دیگران می‌خواهیم که صدای ما را به رئیس یو.ان مرکزی برسانید که چرا دفترشان به ما کمک نمی‌کند. به ما می‌گویند از دست ما هیچ کاری برنمی‌آید، نمی‌توانیم به شما کمک کنیم.

دو نفر از پناهندگان ایرانی، در برابر کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان در شهر آتن، دست به اعتصاب غذا زده‌اند

مدیران سازمان ملل یا یو.ان تا به‌حال با شما گفت‌وگویی نداشته‌اند؟

فقط دو سه بار آمدند و به ما گفتند که جمع کنید از اینجا بروید. بروید جلوی وزارت کشور چادر بزنید. یک بار هم گفتند که بروید میدان «اومونیاس»، جایی که مواد فروش‌ها هستند، بروید آنجا چادر بزنید. اینجا جلوی دفترشان هر روز کارمندان‌شان می‌آیند و به ما لبخند می‌زنند، به ما نیشخند می‌زنند. بعد هم می‌روند توی اداره و قهوه‌ی‌شان را می‌خورند، چای و ناهارشان را می‌خورند. عین خیال‌شان هم نیست.

اما پاسخ کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان در آتن چیست؟ آقای گیورگوس تساربوپالوس، مدیر این سازمان، درباره‌ی وضعیت این دو پناهنده ایرانی که در حال اعتصاب غذا هستند، می‌گوید:

این دو نفر پناهندگانی هستند که سال‌ها در انتظار بازنگری پرونده‌ی پناهندگی‌شان به‌سر می‌برند. آن‌ها در میان گروه ۴۵ هزار نفر، پناهندگانی هستند که در ۱۰ سال گذشته درخواست پناهندگی آن‌ها مورد رسیدگی قرار نگرفته و پاسخ نهایی به آن‌ها داده نشده است. بنابراین این به‌خودی خود مشکل و چالش بزرگی است.

این نتیجه‌ی کمبودها و ناکارآمدی ساختاری سیستم پناهندگی در یونان است. به این معنا که مطالبات اعتصاب‌غذاکنندگان کاملاً به‌جا و به‌حق است. لازم است که آن‌ها پاسخ مناسبی دریافت کنند و هرچه زودتر باید تصمیم نهایی در مورد آن‌ها گرفته شود. البته نه تنها آن‌ها، همچنین هزاران پناهنده‌ی دیگر هم هستند که در شرایطی نابسامان سالهاست در انتظار سرانجام درخواست پناهندگی خود به‌سر می‌برند. به وضعیت آ‌ن‌ها هم باید هرچه سریع‌تر رسیدگی شود.

رسیدگی به امور پناهندگان زمانی دچار پسرفت شدید شد و به بدترین وضعیت رسید که نهادهای اجرایی بازنگری به درخواست پناهندگان توسط دولت پیشین یونان منحل شدند. نتیجه آن شد که کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان از پروسه‌ی پناهندگی خارج شود. ساختار پناهندگی یونان نیاز جدی به تغییرات و اصلاح اساسی دارد.

امسال ما مشغول طرح‌ریزی تغییرات و اصلاحات هستیم و طرح کلی هم آماده شده است. هرچند هنوز نیاز مطابقت بیش‌تر این طرح با تغییرات قانونی وجود دارد که در هفته‌ها و ماه‌های آینده انجام خواهد شد. باید در نهایت ساختاری به‌وجود آید که از تکرار چنین مسائل دردناکی در آینده جلوگیری کند.

اما شرایط جسمی و روحی این دو پناهنده چه‌گونه است و چه مراقبت‌هایی از آن‌ها به‌‌عمل می‌آید:

ما اینجا در دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان امکانات پزشکی نداریم. هرچند ما در ارتباط و همکاری تنگاتنگ با یک ONG یا سازمان غیردولتی یونانی هستیم، به نام «پراکسیس»، که تقریباً به‌صورت روزانه پزشک و روانشناس نزد این دو نفر که در اعتصاب غذا هستند می‌فرستد، تا در کنار آن‌ها باشد و شرایط جسمی و روحی آن‌ها را تحت نظر داشته باشد. الان که ما در حال گفت‌وگو هستیم، پزشک و روانشناس در حال انجام خدمات پزشکی به این دو نفر هستند. بنابراین بله، ما نگران سلامتی آن‌ها هستیم.

ظاهراً این نخستین‌بار نیست که پناهندگان ایرانی در آتن دست به اعتصاب غذا می‌زنند. مدیر کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان در یونان، در این باره می‌گوید:

ببینید، اعتصاب غذا حرکتی نمادین است، برای جلب توجه همگانی به این مشکل که همان طور که اشاره کردم، مشکلی اساسی است. مطالبات اعتصاب‌غذاکنندگان هم‌اکنون قابل دستیابی نیست. چرا که در حال حاضر نهاد بازنگری به پرونده‌ی آن‌ها وجود ندارد. سازمانی اجرایی در این زمینه نیست که بتواند درباره‌ی آن‌ها تصمیم‌گیری کند.

بنابراین حتی اگر تصور کنیم که نخست‌وزیر یونان بخواهد همین فردا به این افراد پناهندگی سیاسی اعطا کند، این امکان وجود نخواهد داشت. ولی ما در کنار اعتصاب‌غذاکنندگان هستیم و با صدای بلند می‌گوییم: ببینید، این نتیجه‌ی ناکارآمدی ساختار پناهندگی است که باید هرچه زودتر تغییر کند.

در چهارسال گذشته این نخستین‌بار است که در برابر دفتر ما اعتصاب‌ غذا صورت می‌گیرد، اما در پایان سال گذشته‌ی میلادی و در آغاز سال جدید، گروهی دیگر از پناهندگان ایرانی در مرکز شهر آتن دست به اعتصاب غذا زده بودند. البته خواسته‌های آن‌ها متفاوت بود، هرچند خواسته‌های آن‌ها هم درباره‌ی اعطا پناهندگی سیاسی بود. ولی چون پناهندگی آن‌ها حتی یکبار هم مورد بررسی قرار نگرفته بود و آن‌ها مصاحبه‌ی پناهندگی نشده بودند، درخواست آ‌ن‌ها می‌توانست بررسی شود.

و دیگر این که نهادهای رسیدگی به درخواست پناهندگی نخست وجود دارند. ولی اعتصاب‌غذاکنندگان کنونی منتظر دریافت پاسخ نهایی به درخواست پناهندگی خود هستند. برای این افراد در حال حاضر هیچ نهاد پاسخگویی وجود ندارد. امیدوارم که این مسأله در سطوح بالای سیاسی، ازجمله نخست وزیری، بررسی شده و راه‌حل مناسب برای آن پیدا شود.

اما نگرانی بزرگ این پناهندگان خطر بازگرداندن آن‌ها به ایران است. آیا چنین امکانی وجود دارد:

آن‌ها دیپورت نخواهند شد، چرا که آن‌ها دارای کارت اقامت صورتی پناهندگی هستند. ما تا به‌حال هیچ نشانه‌ای یا خبری مبنی بر بازگرداندن آن‌ها به ایران از دولت یونان دریافت نکرده‌ایم. این اتفاق بسیار ناگوار خواهد بود، ولی این مورد پیش نخواهد آمد. البته من دولت یونان نیستم، ولی به نظر من بازگرداندن این پناهندگان به ایران اتفاق نخواهد افتاد.

حمید صادقی، پناهنده‌ی ایرانی که به نشان اعتراض لب‌های خود را دوخته است، در طی نامه‌ای که بخش هایی از آن توسط پناهنده‌ی معترض ایرانی، محمد اعظمی خوانده شد، چنین می‌گوید:

دوستم حمید صادقی که لب‌هایش را دوخته، ایشان مطلبی نوشته است که من برای شما بیان می‌کنم: من حمید صادقی هستم. بیش از پنج سال است که در کشور یونان هستم و از همان اول که وارد کشور شدم، خودم را به اداره‌ی پناهندگی به صورت قانونی معرفی کردم و بعد از بررسی پرونده، بنده از طرف سازمان پناهندگی که در این سازمان مصاحبه شده بودم، پناهنده شناخته شدم. ولی طبق قانون اتحادیه اروپا، قانون پناهندگی بنده ادامه پیدا نکرده است.

الان که بیش از پنج سال است هرچه بنده به این سازمان‌ها مراجعه کرده‌ام، جواب قانع‌کننده‌ای به من نداده‌اند و الان در بیرون سازمان یو.ان اعتصاب کرده‌ام و چون هرچه با دهان باز حق‌ام را خواسته‌ام به من ندادند، مجبور شدم لب‌هایم را بدوزم تا بلکه ارگان‌های حمایت از حقوق بشر و حمایت از پناهندگان به داد من برسند. بنده تقاضا دارم از همه‌ حمایت‌کنندگان پناهنده‌ها به پرونده‌ی اینجانب به صورت بی‌طرف رسیدگی کنند و خواهش می‌کنم هر طور که امکانپذیر است، به این جانب یاری و با صدای خسته‌ی من همیاری کنید. از همه‌ی سازمان‌های حقوق بشر و حمایت از پناهندگان تشکر می‌کنم. حمید صادقی.

به گفته‌ی پناهندگان معترض، در روز ۲۰ اوت اعتراضی سراسری در آتن شکل خواهد گرفت و پناهندگان و گروه‌های حقوق بشری بسیاری در این اعتراض سراسری شرکت خواهند کرد.