«به ما می‏گویند صدای‏تان به جایی نمی‏رسد»

شکوفه منتظری

از صبح دیروز سه‏‌شنبه، اول ماه ژوئن ۲۰۱۰، لیلا سلطان‏‌پناه و همسرش، اقبال بی‏نیاز به‌همراه دختر هفت‏ ساله‏‌شان دریا، در مقابل دفتر کمیساریای عالی پناهندگان شهر وان ترکیه، دست به اعتصاب غذای خشک زده‏‌اند.

وی دلیل اصلی اعتصاب غذای خود را این‏‌گونه توضیح می‌دهد: «الان سی‌ماه است که پرونده‏‌ی ما در سازمان ملل بسته است. وکیل داریم و مرتب از طریق او، نامه و مکاتبه، با سازمان ملل در ارتباط هستیم. متأسفانه تاکنون هیچ جوابی به‌ما نداده‏اند. این آخرین کار و راه چاره‌ی ما بود. از دیروز به این‏جا آمده‏ایم و حالا در اعتصاب غذا به‏‌سر می‏‌بریم.»

با توجه به این که پرونده‏‌ی شما بسته شده است، چه امکانی برای اقامت در ترکیه برای‏تان وجود دارد؟ آیا مجبورید خاک ترکیه را ترک کنید؟

الان بیش از پنج‌سال است که ما در ترکیه هستیم. هرلحظه ممکن است برگه‏ی دیپورت برای‏مان بیاید. در سال ۲۰۰۷ هم زمانی که پرونده‏ام بسته شد، به دلیل ترس از دیپورت و خطراتی که در انتظارمان بود، با دختربچه‏‌ی چهارساله‏ام یک مسیری را به شکل قاچاق سفر کردیم.

متاسفانه در کشور سوریه ما را گرفتند. یک‌ماه در زندان بودیم و با کلی مشکلات و دردسرهای زندان، مجدداً از طریق سازمان‏های دفاع حقوق بشری و سازمان ملل، به ترکیه بازگشت داده شدیم. الان هم به‌دلیل خطراتی که در ایران در انتظارمان است، مجبوریم این‏جا بنشینیم.

شما اعتصاب غذای خشک کرده‏اید. درست است؟

بله ...

از دیروز صبح؟

بله از دیروز صبح.

می‏توانم بپرسم کجا مستقر هستید؟

ما جلوی دفتر سازمان ملل در شهر وان ترکیه هستیم.

از دیروز تا به امروز موفق شده‏اید با مقامات این سازمان دیداری داشته باشید؟

به‌ما می‏گویند: بروید. این‏جا ننشینید. پرونده‏تان بسته است و هیچ‏کاری نمی‏توانید بکنید. صدای‏تان به‌جایی نمی‏رسد. تا به‏حال با دو نفر صحبت کرده‏‌ایم. امروز صبح پلیس آمد و به‌ما گفت که باید از این‏جا برویم. دیروز هم با خانمی در داخل یو.‏ان. (سازمان ملل) صحبت کردیم.

او هم همین حرف‏ها را می‏زد که این‏جا ننشینید. فقط به‌خودتان ضرر می‏رسانید. هیچ‏کاری نمی‏توانید بکنید، چون پرونده‏تان بسته است و از نظر سازمان ملل شما پناهنده محسوب نمی‏شوید، اما صحبت خاصی در زمینه‏ی پرونده، یا کمک به کار ما مطرح نشد.

خانم سلطان‏پناه، شما یک دختر هفت‏‌ساله دارید. همین‏طور است؟

بله او هم این‏جاست. دختر من در زندان آسم گرفته. دیروز تا ساعت‏های حدود هشت شب این‏جا بود. منتها بعد حالش به‏‏هم‏خورد، تنگی نفس گرفت. دوستان ما او را با خود بردند و دوباره از صبح او را به این‏جا آورده‏اند.

دخترتان که در اعتصاب غذا به‏سر نمی‏برد؟

خیر...

شما و همسرتان دست به اعتصاب غذای خشک زده‏اید. عواقب این کار برای دختر شما چه می‏تواند باشد؟ آیا نگران نیستید که به‏خطر افتادن سلامتی شما، زندگی دخترتان را تحت تاثیر قرار بدهد؟

چرا نگران هستیم، اما از زمانی که این‏جا هستیم، با مشکلات زیادی روبه‌رو شده‏ایم و به این دلیل دختر من شرایط روحی و جسمی‏اش خوب نیست. الان هم از دیروز نگران است و می‏گوید چرا این‏جا نشستیم؟ از این‏جا برویم. دیروز به‏زور به داخل ساختمان یو.ان آمد. آن‏‏قدر اضطراب و ترس داشت که داخل ساختمان نمی‌آمد.

منتها زمانی که هیچ چاره و راه‏حلی نباشد... فکر نکنم هیچ انسانی تا به او فشار نیاید، تا به نقطه‏‏ی صفر نرسد، بیاید این‏جا بنشیند و اعتصاب غذا بکند.

فکر می‏کنید چه راهکارهایی وجود دارد برای این که شما از این بن‏بست خارج شوید؟

این آخرین کاری است که ما توانستیم انجام بدهیم. چون با توجه به‌شرایطی که این‏جا وجود دارد، راه دیگری پیدا نکردیم. ما تمام راه‏ها را امتحان کردیم و متأسفانه حتی راه قاچاق را هم رفتیم. این هم آخرین کاری است که توانسته‏ایم انجام بدهیم. داخل دفتر یو.ان هم گفتم که ما مجبور شدیم دست به این کار بزنیم... من چیز زیادی هم از سازمان ملل نمی‏خواهم من…

الو... الو...

اقبال بی‏نیاز: ببخشید؛ شرایط روحی همسرم زیاد مناسب نیست. من به‌جای ایشان ادامه می‏دهم.

اتفاق خاصی برای ایشان افتاد؟

نه... بغض گلویش را گرفت و دیگر نتوانست صحبت کند.

آقای بی‏نیاز، وضعیت جسمی شما و همسرتان چطور است؟

در حال حاضر خوب هستیم. ولی دو روز غذا و آب نخوردن، کم‏کم دارد اثر خود را نشان می‏دهد.

آیا گروه‏های امدادی‏ در آن‏جا هستند که در صورت وخیم شدن حالتان، بتوانند به شما کمک کنند؟

هیچ امکانی این‏جا نیست. مگر این که ما خودمان خبر بدهیم. یا دوستان‏مان خبر بدهند. ما با سازمان حقوق بشر ترکیه‏ که یک شعبه‏اش در این‏جا باز شده است و همین‏طور نماینده‏ی عفو بین‏الملل صحبت کرده‏ایم. اگر مشکلی پیش بیاید با آن‏ها درمیان می‏گذاریم.

من نگران وضع همسرتان شدم. ولی یک سئوال را که از همسرتان پرسیدم، می‏خواهم از شما هم بپرسم: شما اعلام کرده‏اید قصد دارید تا زمانی که به حقوق‏تان نرسیده‏اید، دست از اعتصاب غذا برندارید. با توجه به این که این اعتصاب غذا، یک اعتصاب غذای خشک است، آیا به این فکر کرده‏اید که به‏خطر افتادن سلامتی شما، چه تأثیری منفی‌ای می‏تواند در زندگی دخترتان داشته باشد؟

ما چون دیگر خسته شده‏‌ایم و به انتهای خط رسیده‏ایم این کار را کردیم. انتهای خط فقط این نیست که ما هدف‏مان این باشد که از این کشور خارج شویم یا به اروپا، امریکا یا هر کشور دیگری برویم.
ما به‌عنوان یک انسان حق زندگی کردن داریم.

این‏جا هم ما حق پناهندگی‏مان را خواستیم. کار خیلی بزرگی از سازمان ملل نخواسته‏ایم که نتواند انجام بدهد. این که یک زن سرکیس است، مسئله‏ی خیلی مهمی برای این سازمان است، اما اگر این مسئله را هم درنظر نگیرند، دیگر واقعاً نمی‏شود به هیچ چیز امید داشت...

الان یک دختربچه این‏جا نشسته است، اما کارمندان یو.‏ان می‏آیند رد می‏شوند، سوار ماشین‏شان می‏شوند و حتی به‌ما نگاه هم نمی‏کنند. اصلاً نمی‏پرسند که این‏ها چرا این‏جا نشسته‏اند و چه می‏خواهند.

خُب ما به‌کجا پناه ببریم؟ وقتی وارد خاک ترکیه می‏شوی، به دفتر سازمان ملل پناه می‏آوری. بالاخره از شرایطی فرار کرده‏ای و آمده‏ای خودت را این‏جا معرفی کنی. اگر این‏جا هم فریاد ما را نشنوند، دیگر به کجا پناه ببریم؟!

همسرم هم همین را می‏گوید. ما حق پناهندگی‏مان را می‏خواهیم. بازگشایی پرونده‌ و وقت مصاحبه می‌خواهیم. واقعاً حق خودمان را می‏خواهیم. اگر حق خودمان نباشد، چرا باید این‏جا زجر بکشیم؟ چرا باید راه قاچاق برویم؟ چرا باید این‌همه اذیت شویم؟ چرا اصلاً باید خاک کشورمان را ترک کنیم؟ خب برمی‏گشتیم کشور خودمان. حتماً مشکلی هست که همه‏ی خطرات را پذیرفته‏ایم و اعتصاب غذا کرده‏ایم.

آقای بی‏نیاز دخترتان می‏داند که شما و همسرتان الان در چه وضعیتی هستید؟

بله تا حدی می‏داند. حس کرده و به‌همین دلیل وقتی چیزی می‏خورد، می‏رود آن‏طرف‏تر می‏خورد که ما نبینیم.

دخترتان الان پیش شماست؟

بله الان پیش من است.

می‏‌توانم با او صحبت کنم؟

اگر صحبت کند، حتماً.

سلام دریا جان!

سلام

اسم من شکوفه است. خوبی؟

آره

وضعیت مامان و بابا چطوره الان؟

…

اقبال بی‏نیاز: صحبت نمی‏کند.

مسئله‌ای نیست. پس تقاضای مشخص شما، بازگشایی پرونده‏تان و رسیدگی دوباره به آن است. درست است؟

بله و یک مصاحبه‏ی مجدد. ما بیش از این چیزی نمی‏خواهیم. مسئله‏ای که الان سی‌ماه است، با وکیل شخصی منتظر آن هستیم. وقتی حتی جواب وکیل را ندادند، جواب ما را هم نمی‌دهند. درنتیجه ما تصمیم گرفتیم دست به اعتصاب غذا بزنیم.