تبعیت از قدرت در ۹۰ سالگی

سراج‌الدین میردامادی

سخنان آیت‌الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان و امام جمعه موقت تهران در خطبه‌های نماز جمعه ۲۱ آبان و توصیه به دستگاه‌های قضایی‌ـ امنیتی برای سخت‌گیری بیشتر بر زندانیان حوادث پس از انتخابات، اعتراض‌های زیادی را علیه او برانگیخت.

از احمد سلامتیان نماینده‌ی پیشین مجلس و تحلیل‌گر سیاسی مقیم پاریس در ابتدا پرسیده‌ام: نقش و جایگاه واقعی احمد جنتی در درون جریان اصول‌گرا چیست؟ آیا او دارای نفوذ و اعتبار خاصی در این جریان سیاسی است و یا سخنان او صرفاً بیان‌کننده‌ی حرف‌های تند اصول‌گراهاست و نه بیشتر؟

احمد سلامتیان

آقای جنتی به‌طور کلی در طول حیات سیاسی و حتی می‌توانم بگویم حوزوی خودشان به عنوان یک مرکز نفوذ و دارای شبکه‌ای که بتواند استقراری به نفوذی دهد شناخته نشده‌اند. در تاریخ جمهوری اسلامی، ایشان بیشتر به این عنوان و به این سمت مطرح شده‌اند که به عنوان فقیهی جزو فقهای شورای نگهبان بوده‌اند و بعد در کار خود استمرار پیدا کرده‌اند. هم‌چنین در ماه‌های اول انقلاب ایشان به عنوان قاضی دادگاه شرع به‌خصوص در استان‌هایی مثل استان خوزستان فعالیت کردند.

احکام بسیار تند و شدیدی هم در آن دوره صادر کردند. خارج از آن آقای جنتی، چه به عنوان رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و چه در دوره‌های مختلفی که دبیر شورای نگهبان بود، بیشتر به عنوان یک روحانی که تحت تأثیر گروه‌هایی که وظایف تدارکاتی و ستادی‌ وی را برایش انجام می‌دهند قرار داشته است، تا اینکه خودش دارای نفوذ مستقلی در شبکه‌ی روحانیت باشد. به همین علت می‌گویم آقای جنتی بیشتر بلندگویی در طول تاریخ حیات سیاسی خودش بوده است که دیگران به اشکال مختلف از او استفاده کرده‌اند، تا اینکه خودش دارای یک ساختار قدرت مشخص و نفوذ مربوط به خودش باشد و الان هم بتواند در بین جناح‌های اصول‌گرا به عنوان یکی از قطب‌های آنها دارای نفوذ و موقعیتی باشد.

احمد جنتی

مهدی کروبی در پاسخی که به احمد جنتی داده‌ است، به ماجرای فرزند او، حسین جنتی اشاره کرده‌ است. آیا در خاطرتان هست که ماجرای حسین جنتی چه بود؟ عضو چه سازمانی بود، چگونه دستگیر شد و عاقبتش چه شد؟

اصلاً به‌طور کلی یکی از دلایل به سیاست کشیده شدن آقای جنتی بیشتر فعالیت‌های فرزندان‌ ایشان بود. فرزندان ایشان یکی حسین جنتی بود که اگر اشتباه نکنم باید پسر بزرگ ایشان بوده باشد. او در دوران شاه با سازمان مجاهدین خلق همکاری می‌کرد و بعد هم در همان دورانِ شاه چندین سال زندان رفت و اصلاً یکی از دلایل بازداشت‌های اولیه‌ی‌ آقای جنتی در ارتباط با فعالیت‌های پسر ایشان، یعنی حسین جنتی بود. حسین جنتی بعد از انقلاب در همان سازمان مجاهدین بود و در انتخابات اول مجلس شورای ملی که هنوز اسمش را اسلامی نکرده بودند، از اصفهان نامزد نمایندگی مجلس بود و رأی کافی نیاورد.

بعد پس از اینکه جریان مجاهدین تحت سرکوب شدید قرار گرفت، حسین جنتی را هم اعدام کردند. شایع است در جریان اعدام ایشان خود آقای جنتی رضایت داشتند. این مسئله هیچ وقت اثبات نشد، اما به‌طور کلی حسین جنتی به عنوان یکی از زمامداران اصلی مجاهدین هم شناخته نمی‌شد و در محاکمه‌ای هم ایشان را محکوم نکردند که معلوم شود خودش اقدامی تروریستی یا اقدامی خشونت‌آمیز کرده است یا نه. ایشان در آن شرایط و اوضاع و احوال سال ۶۰، در آن هیاهو به سرعت بازداشت و اعدام شد. حال آن که پسر دیگر آقای جنتی، یعنی آقای علی جنتی، مدتی در همان استان خوزستان در ارگان‌های دادستانی انقلاب و در ارگان استانداری فعال بود و بعد نیز سفیر ایران در کشورهای عربی و در نهایت سفیر ایران در کویت شد. مدتی هم مشاور سیاسی قوه قضاییه شد. او کاملاً مقابل حسین قرار داشت. به طور کلی آقای جنتی و چند روحانی دیگر از جمله کسانی هستند که فرزندان‌شان در گذشته با مجاهدین بودند و به عنوان همکاری با مجاهدین اعدام شدند.

حسین جنتی فرزند احمد جنتی

کمتر کسی مثل آیت‌الله جنتی توانسته است در طول این ۳۲ سال پس از جمهوری اسلامی در قدرت سیاسی، آن هم در یک مسند پرنفوذ مثل دبیری شورای نگهبان و هم‌چنین امامت جمعه‌ی شهر تهران باقی بماند. به نظر شما راز بقای او در حاکمیت جمهوری اسلامی چیست؟

وفاداری و تبعیت کامل از صاحب قدرت زمان. در زمانی که آیت‌الله خمینی رهبر بودند، ایشان کلیه‌ی‌ سمت‌هایی را هم که داشت و دارد سمت‌های انتصابی‌ بود و هست؛ چه در مورد مسئله‌ی عضویت شورای نگهبان، چه در مورد مسئولیت سازمان تبلیغات اسلامی و چه در مورد سمت‌های دیگر که همه سمت‌های انتصابی بوده‌اند. آقای جنتی به عنوان فردی روحانی‌ شناخته شده است که معمولاً بسیار مطیع و فرمانبردار رأس قدرت است. در دوران بعد هم این سمت‌های خودش را بیشتر حفظ کرده است.

به همان علت که در ابتدا هم گفتم، آقای جنتی از خودش به ذات دارای مواضع‌ خاص نبوده است. در هر زمانی بیشتر مفسر منویات آن زمان رأس قدرت بوده و چون سمت‌هایش هم بیشتر سمت‌هایی نزدیک به ولی فقیه بوده است به همین علت توانسته است چه در دوران آقای خمینی و چه در دوران آقای خامنه‌ای در پست‌های خودش استمرار پیدا کند، تا امروز که بیش از ۹۰ سال دارد. شاید از هر جهت برای یک فرد ۹۰ ساله انجام و مسئولیت‌پذیری این نوع سمت‌های پراهمیت کار سختی باشد، اما ایشان به همان ترتیب گذشته مشغول است. شاید یکی از دلایلی هم که دیگران زیر قبای ایشان به نوعی پنهان می‌شوند و از ایشان به عنوان بلندگویی استفاده می‌کنند برای پیش بردن نظرات خودشان، همین مسئله‌ی کهولت سن هم باشد.

آن‌چه مسلم است این است که آقای جنتی در ایام اخیر، حتی چندماه قبل از انتخابات ریاست جمهوری و در جریان ریاست جمهوری و بعد از آن بیشتر بلندگویی شده است برای محافلی که به عنوان محافل امنیتی و نظامی شناخته شده‌اند که مهندسی انتخابات ریاست جمهوری گذشته و انتخابات مجلس قبل و به طور کلی برکنار کردن اصلاح‌طلبان را از فضای سیاسی و انتخاب آقای احمدی‌نژاد را به جلو بردند. در عمل، آقای جنتی علی‌رغم سن و سالی که دارند تا به امروز به عنوان یک فرد کارگزار جریان اقتدارگرا شناخته شده‌اند که با اتکا به نیروهای امنیتی و نظامی سیطره‌ی خود را در قدرت گسترش داده است.