«احتمال توافق‌‌های پنهانی با نیجریه»

مریم محمدی

پس از کشف محموله‏ی بزرگ قاچاق اسلحه در بندر لاگوس نیجریه و انتصاب آن به دولت ایران، مقامات دولتی این کشور از احضار سفیر ایران در نیجریه برای ادای توضیحات خبر دادند و تهدید کردند که گزارش این مسئله را به کمیته‏ی تحریم شورای امنیت سازمان ملل خواهند فرستاد.

نظر شما درباره‏ی سفر منوچهر متکی به نیجریه چیست. چنین واکنشی از جانب دولت ایران تاکنون در موارد مشابه دیده نشده است.

فرزاد فرهنگیان

شرایطی که امروز در جامعه‏ی بین‏المللی دیده می‏شود و شرایطی که ایران از این رهگذر برای خود متصور است، قطعاً متفاوت است که وزیر خارجه به طور شخصی در محل آماده است و ظاهراً گفت‏وگوهایی را با همتای نیجریه‏ای خود به‏عمل آورده است.

حضور این دو ایرانی که گفته می‏شود یکی از آنها دیپلمات است، در این ماجرا، چه معنایی دارد؟ شخصی که در نیجریه یک دیپلمات محسوب می‏شود، در حمل این محموله چه نقشی می‏توانسته داشته باشد؟

حدسی که در این رابطه می‏شود زد این است که این فردی که دارای پاسپورت سیاسی بوده، احتمالاً یکی از نیروهای وابسته به جناح نظامی ایران است که تحت پوشش سیاسی وارد نیجریه شده است.
احتمالاً ایشان رابط آن گروه یا سازمان یا آن کشور یا موافقت‏نامه‏ی نظامی‏ای بوده که بسته شده. یعنی ایشان احتمالاً نقش میانجی را در این قضیه داشته است. مأموریت موقتی داشته و وارد نیجریه شده است.

پیش‏بینی شما این است که بعد از مذاکرات وزیر خارجه‏ی ایران و نیجریه، این افراد هم دچار مشکلی نشوند و به ایران برگردند؟

فردی که دارای پاسپورت سیاسی است، مصونیت سیاسی دارد و به‏راحتی می‏تواند برگردد. مشکلی در این زمینه نیست. نفر دوم را نمی‏دانم. چون هنوز در این زمینه مطلبی بیرون نیامده است. فرد دوم، احتمالاً فرد عادی و شخصی باید باشد.

آیا ممکن است که فرد دوم هم از مقامات نظامی یا سیاسی بوده باشد و سفر با پاسپورت عادی، برای ایجاد توجه کمتر باشد؟

حتی می‏تواند از مقامات تجاری کشور باشد. می‏تواند یک تاجر باشد. به‏خاطر اینکه باید پوشش قضیه را درست می‏کردند.

آیا تغییر لحن مقامات نیجریایی، به‏خصوص وزیر خارجه‏ی این کشور، بعد از گفت‏وگو با منوچهر متکی، صرفاً در ارتباط با اجازه‏ای است که برای بازجویی از یکی از مظنونین به‏دست آورده‏اند؟ یا ممکن است امتیازات یا امکانات دیگری از دولت ایران دریافت کرده باشند؟

کسانی که از کشور نیجریه و افرادی که حاکم بر مقدرات مردم نیجریه هستند اطلاعاتی داشته باشند، به‏خوبی می‏دانند که نیجریه در قواره‏ی کشورهای غرب آفریقا، کشور بااهمیتی است. متاسفانه این کشور بااهمیت مسلمان، دارای حاکمینی از طایفه‏ی نظامیان بوده است. هرچند آنهایی که امروز سر کار هستند، ظاهراً غیر نظامی‏اند، ولی در مجموعه‏ی کشورهای غرب آفریقا، نیجریه کشوری است که دولت‏مردان آن آماده‏ی هرگونه ماجراجویی هستند.

لذا به‏نظر می‏رسد، تحلیل دور از ذهنی نباشد اگر بگوییم که در پس پرده توافق‌هایی میان دو دولت انجام شده است. مصاحبه با یکی از دو نفر آقایانی که در سفارت پناه گرفته‏اند، زیاد پارامتر قابل ملاحظه‏ای برای تغییر لحن آقای وزیر خارجه‏ی نیجریه نیست، ولی به‏نظر می‏رسد توافق‌های پشت پرده بین دو دولت انجام شده باشد.

با توجه به موقعیتی که ایران در حال حاضر دارد و کشور نیجریه هم به نوعی در آستانه‏ی انتخابات سرنوشت‏‏سازی به‌سر می‌برد، حدس و گمان شما از این توافق‌ها چیست؟

من به صورت خیلی سربسته و می‏شود دیپلماتیک گفتم که دولت‏مردان نیجریه آماده‏ی هرگونه تعامل و معامله‏ای در پس پرده هستند. این توافق‌ها می‏تواند اقتصادی باشد. این توافق‌ها می‏تواند انجام پروژه‏های عمرانی در قالب کمک‏های توسعه‏ای ایران به این کشور باشد و یا حتی کمک‏های تسلیحاتی‏ای باشد که وعده‏‌ی آن داده شده است.

در مورد مقصد اصلی این محموله‏ها، گفت‏وگوهای زیادی بوده است. اسراییلی‏ها بلافاصله گفته‏اند که برای حماس ارسال شده است. پیش‏بینی‏هایی هم شده و حاکی از آن بود که سیاستمداران نیجریایی‏ که در انتخابات شرکت می‏کنند، می‏خواهند از این اسلحه‏ها در صورت شکست در انتخابات، برای به‏ آشوب کشیدن کشور استفاده کنند. نظر شما چیست؟

من در مقاله‏ای، مطلبی را در همین ارتباط، برای تنویر اذهان عمومی نوشتم.

بله؛ اشارات شما در آن مقاله به مسائل داخلی ایران بود تا درگیر کردن کشورهای هم‏جوار نیجریه مانند سودان و گامبیا. پرسش من این است که کدامیک از این احتمال‌ها را به واقعیت نزدیک‏تر می‏بینید؟

فکر می‏کنم توافق‌هایی با برخی از دولت‏های کنونی غرب آفریقا، از جمله گامبیا و شخص یحیی جامه بیشتر محتمل است. به نظرم می‏رسد در این زمینه می‏توان بیشتر احتمال داد که توافق‌های نظامی‏ای برای مثال با این کشور انجام شده باشد.

آیا روابط با این کشورهای آفریقایی، روابطی هستند که به لحاظ سیاسی، در مناقشه‏ای که ایران با جوامع غربی دارد مورد استفاده قرار بگیرند؟

یک‌سری توافق‌های قطعاً دفاعی بین ایران و برخی کشورهای منطقه‏ی غرب آفریقا طی سال‏های اخیر صورت گرفته که ارسال این محموله‏های نظامی می‏تواند در آن قالب تحلیل و ارزیابی بشود. هم‏چنین اینکه ایران قطعاً به دنبال اعمال نفوذ در منطقه‏ی غرب آفریقا است.

با توجه به پارامترهایی که از کشورهای غرب آفریقا به‏دست آمده است، احتمالاً سیاست‏های‏ آقایان در منطقه‏ی غرب آفریقا دچار تغییر شده است.

به این ترتیب، به‏طور غیررسمی، در مذاکر‌ه‌ها و توافق‌هایی که بین ایران و نیجریه صورت می‌گیرد، مسئولان کشورهایی مانند گامبیا و سودان هم باید دخالت داشته باشند.

بله؛ دور از ذهن نیست که دولت‏های دیگری هم در این ارتباط، در پس پرده، دست‏شان در کار باشد.

ولی در کل این شیوه‏ی عملکرد، با توجه به مشکلاتی که در حال حاضر ایران دارد و تمایلی که مقامات ایرانی به حل بحران با غرب نشان می‏دهند، به‏نظر درست نمی‏آید. مبنای اتخاذ چنین تصمیم‌هایی چیست؟ با توجه به اینکه کشف این محموله غیر قابل پیش‏بینی هم نبوده و مشخص بوده در این صورت بحران تازه‏ای به‏وجود می‏آید.

قطعاً همین‏طور است. احساس من این است که دولت کودتای امروز در ایران، با توجه به شرایط داخل کشور، احساس ناامنی در درون می‏کند. این احساس ناامنی از درون، شما را مجبور خواهد کرد که به هر حشیشی متشبث بشوید. در واقع، یکی دیگر از اهداف میان‏مدت این حکومت، ایجاد نوعی بحران با جامعه‏ی بین‏المللی است.

وقتی تحریم‏ها را رد می‏کنند و مدعی هستند هیچ اثری در کشور نداشته و بعد این‏چنین محموله‏ای در کشوری مانند نیجریه در غرب آفریقا کشف می‏شود و رسانه‏ای می‏شود، شما به نوعی به جامعه‏ی بین‏المللی دهن‏کجی می‏کنید که من در سایه‏ی قطعنامه‏های چندگانه‏ی سازمان ملل (که آقایان مدعی بودند کاغذ‏پاره‏ای بیش نیستند و بی‏اثر هستند)، توانسته‏‏ام، یک محموله‏ی نظامی این تیپی، شامل چندین کانتینر اسلحه را به کشوری مانند نیجریه ارسال کنم.

این نوعی دهن‏کجی به جامعه‏ی بین‏المللی است و از طرفی هم، اصلاً آقایان به دنبال ایجاد بلوا هستند. اگر بتوانند بلوا و بحرانی در منطقه ایجاد کنند، به نوعی بحران داخلی را می‏توانند به خارج از مرزهای ایران منتقل کنند.

این احتمال هم وجود دارد که به‏جای افزایش صرفاً بحران، دولت ایران درصدد باشد به طرف مقابل، به جامعه‏ی غربی، بگوید که صاحب چنین قدرتی در نقاط مختلف دنیاست و به این ترتیب با دست پرتری وارد تعامل با جامعه‏ی غرب بشود؟

قطعاً همین‏طور است. در آستانه‏ی مذاکراتی که روزهای آینده، در نقطه‏ای از جهان، حال در ترکیه یا در سوییس، پیرامون برنامه‏ی هسته‏ای ایران شاهد خواهیم بود، به‏نظر می‏رسد این‏گونه اقدامات قابل ارزیابی و تحلیل است.