«‌هاشمی رفسنجانی از رهبر عبور نخواهد کرد»

نیک‌آهنگ کوثر

طی روزهای گذشته، همه چیز در فضای سیاسی ایران، آن‏قدر سریع اتفاق افتاده که گویی همه چیز را روی دور تند گذاشته‏اند.

برای بررسی اظهارات آقای هاشمی رفسنجانی و ریاست برادران لاریجانی بر قوای مقننه و قضاییه در ایران، با مسعود سفیری، روزنامه‏نگار و تحلیل‏گر مسایل سیاسی ایران، به گفت و ‏گو نشسته‏ام.

آقای هاشمی رفسنجانی، در جمع اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، خواستار اطاعت از فرامین رهبری شد. به نظر شما می‏شد انتظار چنین موضع‏گیری را از رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، آن هم در چنین موقعیتی داشت؟

من اعتقاد دارم که از آقای هاشمی رفسنجانی، همه چیز می‏توان انتظار داشت. جنبش سبز، طرف‏داران اصلاح‏طلبی و کلاً جنبش مدنی ایران، زیاد روی هاشمی رفسنجانی سرمایه‏گذاری می‏کند.

هاشمی رفسنجانی از رهبر عبور نخواهد کرد. او اعتقاد دارد که می‏تواند در یک شرایط تاریخی، طرفین دعوا را بر میز مذاکره بنشاند و جمهوری اسلامی را که خود او یکی از بنیان‏گذاران آن است، نجات بدهد و نقشی تاریخی ایفا کند.

کسانی که فکر می‏کنند، قرار است بیش از این، از آقای هاشمی نقشی بربیاید و ایشان نقش دیگری جز این ایفا کنند، می‏توانند منتظر حوادث باشند و آن را تعقیب کنند. انتظار هم چندان دیرپا نخواهد بود.

در هر صورت ما در دو ماه گذشته‏، شاهد حوادث بسیار تکان دهنده‏ای در کشور بوده‏ایم و اخبار بسیار هولناکی را شنید‏ه‏ایم. به نظر من، در چنین شرایطی، وقتی رییس تشخیص مصلحت و رییس مجلس خبرگان، خود را با الفاظ دل‏خوش کرده است و یا این‌که می‏خواهد مخاطبانش را با الفاظ دلخوش کند، دارد نقش بازی می‏کند و نمی‏تواند در آن نقطه‏ی تاریخی، در کنار مردم قرار بگیرد. به نظر من، هاشمی رفسنجانی دارد از صف مردم کاملاً جدا می‏شود.

مسعود سفیری، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر

در جلسه‏ی مجمع تشخیص مصلحت نظام، برادران لاریجانی، به عنوان رؤسای دو قوه‏ی مقننه و قضاییه، کنار دست آقای هاشمی رفسنجانی نشسته بودند. آقای هاشمی با این دو برادر، در طول سال‏های آینده، چگونه کنار خواهد آمد؟

خانواده‏ی لاریجانی برای هاشمی رفسنجانی احترام قائل است و اصولاً خانواده‏ی رفسنجانی با خانواده‏ی لاریجانی دچار مشکل نخواهد شد. با هم کنار خواهند آمد. اما این که انتظار داشته باشیم که صادق یا علی لاریجانی، از دو پست کلیدی خودشان چشم‏پوشی کنند و کنار هاشمی رفسنجانی قرار بگیرند، توقعی دور از انتظار است.

با توجه به سابقه‏ی محدود آقای صادق لاریجانی در ساختار حاکمیت، چه دلیلی می‏توانست وجود داشته باشد که ایشان جانشین آیت‏الله هاشمی شاهرودی شود که حداقل در نزد فقها، فردی بسیار شناخته شده و مقبول است؟

شأن آقای شاهرودی، به لحاظ دروس حوزوی و سلسله مراتب فقهی، از بسیاری کسان بالاتر است. البته ایشان دچار یک اشتباه تاریخی هم شد. ایشان معاون مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق و معاون آقای حکیم بود. شاید اگر فکر نمی‏کرد، اوضاع عراق حالا حالاها، تکان نخواهد ‏خورد، از مجلس اعلا بیرون نمی‏آمد.

اما او در سال ۷۸، قاضی‏القضات جمهوری اسلامی ایران شد. در واقع ایشان که می‏خواست ثابت کند اصلاً عراقی است، یک باره ثابت شد که ایرانی است و یکی از پست‏های کلیدی را در دست گرفت. شأن سلسله مراتبی فقاهتی ایشان، به مراتب، بالاتر از آقای صادق لاریجانی است.

هرچند خیلی‏ها اعتقاد دارند، آقای لاریجانی در نقش خود شاید یک نابغه باشد، اما به اعتقاد من، صادق لاریجانی و پستی که به او داده شد، امتیازی بود که از سوی رهبری ایران، به آقای مصباح یزدی داده شد. آقای صادق لاریجانی مرید تمام قد و صد در صد آقای مصباح یزدی است و تفکر ایشان را نمایندگی می‏کند. اصلاً به همین دلیل هم در جمع فقهای شورای نگهبان قرار گرفت.

حال چنین کسی در قوه‏ی قضاییه ایران، در مصدر امور قرار گرفته است. ما در روزهای آینده، ولی شاید نه به سرعت، شاهد یک سلسله تغییرات بسیار عمده در دیدگاه‏های فقاهتی و تغییرات عمده‏ای که شاید در بعد از انقلاب ایران کم نظیر بوده باشد، در قوه‏ی قضاییه خواهیم بود. به خاطر این که دیدگاه‏های آقای مصباح در مسأله‏ی فقه، اصول و قضاوت، دیدگاه‏هایی بسیار بسیار تندرو و رادیکالی است.

ممکن است در یک سری جاها، آقای صادق لاریجانی حتا بتواند رضایت افکار عمومی را به دست بیاورد، اما در تحلیل نهایی، دیدگاه ایشان، دیدگاه عدالت‏خواهانه، مدرن و مبتنی بر حقوق بشر نخواهد بود. امیدوارم که این مباحث از این منظر مورد تحلیل قرار بگیرد.

یکی از شرایطی که همیشه برای بر عهده‏ گرفتن ریاست یکی از قوا در ایران طرح می‏شود، تابعیت صد در صد ایران است. اما دو نفر از کسانی که بعد از انقلاب پشت سر هم رییس قوه‏ی قضاییه شدند و هر دو هم توسط آقای خامنه‏ای منصوب شده‏اند، متولد عراق هستند و تابعیت آن کشور را هم داشته‏اند. به نظر شما، این مسأله، دلیل خاصی دارد؟

در حال حاضر، حکومت جمهوری اسلامی به نقطه‏ای رسیده است که اصلاً برایش مهم نیست که چاپ شود که ایشان در نجف متولد شده است، به دلیل این که در غیاب رسانه‏ی منتقد، آزادی‏های مدنی، اعتراض، در غیاب کانون وکلایی که تعدادی از اعضای شریف و بسیار جسور آن در زندان هستند و تعدادی هم ناچار شده‏اند از کشور خارج شوند، چه کسی می‏خواهد اعتراض کند و اصولاً چه اتفاقی می‏خواهد بیفتد؟

در حالی که این دو انتصاب که در در دوران رهبری آقای خامنه‏ای رخ داده است، در واقع، غیرقانونی است.