رشک و سکوت طولانی

برگردان: ناصر غیاثی

همه‌ی ما کم و بیش از مواضع دولت‌ها و جوامع غربی درباره‌ی وقایع اخیر ایران با خبریم. اما دولت‌ها و جوامع عربی چگونه می‌اندیشند؟ پاسخ این پرسش، گزارش کوتاه خبرنگار روزنامه‌ی «تاتس» آلمان در قاهره، کریم الگوهری است که ترجمه‌ی آن در زیر می‌آید.

جوامع جهان عرب در مورد اتفاقات ایران سرگردان‌اند. از یک طرف شجاعت معترضین را تحسین می‌کنند و از طرف دیگر از عواقب ناگوار آن می‌ترسند. این روزها غیر از عرب‌هایی که اتفاقات ایران را از دید فرمانروایان ترسیده‌ی مستبد می‌بینند، بقیه دل‌شان می‌خواهد، ایرانی بودند.

‌مفسر روزنامه‌ی مستقل مصری المصرالیوم چکیده‌ی آن را می‌گوید: «ایرانی‌ها نشان می‌دهند که پخته شده‌اند و شور و شوق دارند و از رأی‌شان دفاع می‌کنند. آن‌ها حق بیشتری برای انتخاب دارند تا دیگران. کاش چنین مناسباتی در این‌جا هم حاکم بود.»

رامی الخوری از دانشگاه آمریکایی بیروت هم چنین نتیجه‌ می‌گیرد: «عرب‌ها تمام این اتفاقات را با حسی آمیخته از تنهایی و رشک در تلویزیون تماشا می‌کنند». در مقابل، زبان تعداد بی‌شمار ارگان‌های دولتی عربی مو درآورده است از بس به این اشاره می‌کنند که اتفاقات درون ایران چه نیروی بالقوه‌ای برای برهم زن ثبات منطقه می‌تواند داشته باشد.

سکوت طولانی روسای جمهوری، پادشاهان، امیران و رهبران انقلاب در جهان عرب نیز در خور توجه است. اما با نگاهی نزدیک‌تر می‌بینیم که اتفاقات درون ایران هم رژیم‌ها و هم جوامع عربی را سرگردان کرده است. از یک طرف دولت‌های قاهره، ریاض و عمان از این بابت خوشحال‌اند که ایران به عنوان بازیگر رقیب در منطقه تضعیف می‌شود.

اما در عین حال از این وحشت دارند که مبادا اعتراضات خیابانی در ایران در کشورهای خودشان هم راه بیافتد. انقلاب مخملی در همسایگی یک صاحب قدرت عرب در حکم سناریویی کابوس مانند است. الخوری می‌نویسد: «دولت‌های عربی ابایی از ابراز عدم رضایت‌شان در مورد رژیم ایران ندارند و چنان چه رژیم ایران سقوط کند، آن‌ها خوش‌حال می‌شوند.»

اما «تغییراتی که اعتراضات خیابانی همراه با کورنوگرافی‌های اینترنتی، پیام‌های دیجیتالی و نقل دهان به دهان و شعارهای شبانه از روی پشت‌بام‌ها در پی دارد، نشانی از آسیب‌پذیری خود آن‌هاست.»

مردم در جوامع عربی بر دو نظرند: با وجود تمام تضادها همیشه ایران را به خاطر این که سی سال در برابر تمام فشارهای ایالات متحده مقاومت کرده است، تحسین می‌کنند. احتمالاً قوی‌ترین احساسات در این مورد رشک و تحسین است. سی سال پیش ایرانی‌ها با انقلاب‌شان رهبری را عوض کردند و حالا دوباره نظام را مورد تردید قرار می‌دهند. تمام این‌ها به طرز دردناکی منفعل بودن عرب‌ها و ضعف‌های‌شان را برای ایجاد تغییر نشان می‌دهد.

نتیجه‌ی رویدادهای ایران ناروشن و به همین دلیل تشخیص تأثیر آن روی مناسبات قدرت در منطقه برای مراکز استراتژیک پای‌تخت‌های عربی مشکل است. رویدادهای ایران منجر به انتقال قدرت بین دو ارود‌ی عرب‌ها خواهد شد: «معتدل‌ها» که با مذاکرات با اسراییل می‌خواهند به هدف‌هایش دست پیدا کنند و «رادیکال‌ها» که «مقاومت» را شعار خود قرار داده‌اند.

تضعیف سیستم ایران همراه با عاملی به نام اوباما مطمئاً به سود دولت‌های مصر، عربستان سعودی و اردن است. در این صورت تمام آن‌هایی که در مدار ایران قرار داند، مثل سوریه، حماس فلسطینی و حزب‌الله لبنان نفوذ خود را از دست می‌دهند. اما از طرف دیگر نظام ایران که در داخل تضعیف شده است، اتفاقاً می‌تواند سعی کند از طریق سیاست خارجی حواس را منحرف کند.

تمام ایرانی‌ها، چه محافظه‌کار و چه اصلاح‌طلب، می‌خواهند کشورشان در منطقه نقشی قوی داشته باشد. این فاکتوری است که رهبری شکست‌خورده‌ی ایران ممکن است با توسل به آن دوباره‌ تلاش کند، نوعی وحدت ملی به وجود بیاورد، مثل همان ترفندی که با بحث برنامه‌ی اتمی بدان دست یافته بود.

حتا برای خود اسراییل هم نتیجه در ایران دو جنبه خواهد داشت. ایرانی که سرش مشغول خودش باشد، خطر چندان بزرگی نیست. از سوی دیگر نخست وزیر اسراییل بنیامین ناتانیاهو دشمن ایرانی‌اش را از دست می‌دهد، دشمنی که وقتی در مورد یک حکومت فلسطینی یا جلوگیری از خانه‌سازی با او حرف می‌زنند، مرتب به آن اشاره می‌کند.

به هرحال از چشم عرب‌ها اوباما بُرده است، اوبامایی که به خاطر رفتار مثبت و پخته‌اش در مورد بحران ایران، برخلاف اروپا، مورد تحسین بسیاری از رسانه‌های عربی قرار گرفته است. چرا که اغلب رسانه‌های عربی در این مورد توافق دارند: موضع‌گیری یک جانبه‌ی آمریکایی‌ها به نفع اصلاح‌طلبان کار رهبران ایران را ساده می‌کرد، تا اصلاح‌طلبان را متهم به جاسوسی برای غرب کرده و عِرق ملی ایرانی‌ها را در برابرشان علم کنند.