«رقبای دولت فعلی، بحران‌ساز در عرصه‌ بین‌الملل نیستند»

نیک‌آهنگ کوثر

یکی از محورهایی که در رقابت‌های انتخاباتی امسال مورد توجه قرار گرفته است، امنیت ملی است. با وجود آن‌که کاندیداهای رقیب آقای احمدی‌نژاد از نگاه او به مقوله‌ی امنیت ملی انتقاد می‌کنند اما میزان آگاهی عمومی از برنامه‌های دیگر کاندیداها نیز محدود است.

در این ارتباط با حسین باستانی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسایل ایران گفت‌ و گو کردم.

آقای باستانی، کاندیداهای ریاست جمهوری برای رقابت با آقای احمدی‌نژاد در مقوله‌ی امنیت ملی چه چیزی در چنته دارند که رأی‌دهندگان را مجاب کند جانشین‌هایی بهتری از آقای احمدی‌نژاد خواهند بود؟

تصور من این است صحبت‌هایی که آقایان کروبی، احمدی‌نژاد، موسوی و رضایی در مبارزات انتخاباتی‌شان می‌کنند ملاک خیلی مهمی محسوب نمی‌شود.

مگر همین آقای احمدی‌نژاد در زمان مبارزات انتخاباتی‌شان از این صحبت نمی‌کردند که آزادی تاکنون یک درجه بوده و ما آن را ۳۶۰ درجه خواهیم کرد؟ حتا اگر این حرف را می‌زدند یا نمی‌زدند در این امر تفاوتی ایجاد نمی‌کرد که در زمان ریاست جمهوری‌شان چگونه حرکت می‌کردند.

در زمان فعلی هم البته واضح است که غیر از آقای احمدی‌نژاد به دلیل آن‌که چهار سال در قدرت بوده و معلوم شده است که نگاه وی چیست، سه کاندیدای دیگر عمدتاً از زاویه‌ی نفی رویکرد آقای احمدی‌نژاد صحبت می‌کنند. تفاوت رقبا در نوع بیان دیدگاهشان چگونه است؟

هر کدام از آن‌ها گرو‌ه‌هایی را به عنوان بخش‌هایی از جامعه که روی رأی آن‌ها حساب کرده‌اند به وضوح انتخاب کرده‌اند. که طبیعتاً حرف‌هایی که دارند می‌زنند، متناسب با این است که رأی چه گروه‌هایی را مد نظر قرار دادند.

به عنوان مثال، آقای موسوی به وضوح روی رأی گروه‌هایی از اصلاح‌طلبان و اصولگرایان منتقد دولت حساب کرده است. آقای کروبی هم روی رأی بخش‌هایی از اصلاح‌طلبان و کسانی که شاید از اصلاح‌طلبان گذر کرده بودند. مثلاً تحریمی‌های انتخابات گذشته.

آقای محسن رضایی هم مشخصاً رأی محافظه‌کاران منتقد دولت را هدف قرار داده است. طبیعتاً در حیطه‌ی امنیت ملی مانند بقیه‌ی حیطه‌ها صحبت‌هایی که این‌ها می‌کنند گروه‌های رأی دهنده را مدنظر دارند.

عملاً برنامه‌شان برای نفی برنامه‌ی آقای احمدی‌نژاد و تبیین دیدگاه خودشان چه بوده که بتوانند رأی بیشتری را جذب کنند؟

آقای کروبی با ادبیات تندتری به سیاست‌های دولت انتقاد می‌کند و مقداری بیشتر وعده‌ی گسترش آزادی‌ها را می‌دهد. آقای موسوی این دولت را از این زاویه که از آرمان‌های کلی انقلاب و نظام عدول کرده، تخطئه می‌کنند و البته در این میان بعضاً حرف‌های تندی هم می‌زند. مانند آن وعده که گفتند گشت‌های ارشاد را جمع می‌کنم.

آقای محسن رضایی به وضوح خودشان را در جایگاه یک استراتژیست نظامی می‌بینند. و معمولاً وقتی در حیطه‌ی نظامی ـ امنیتی صحبت می‌کنند رویکردهای مکرر به سوابق خودشان و سابقه‌ای که در جنگ و بعد از آن داشتند، دارند. البته ایشان روی رأی محافظه‌کاران حساب کرده است.

بعضاً در حیطه‌ی سیاست خارجی، حرف‌های غیر منتظره و حتا تندتر از کاندیداهای دیگر هم بر زبان می‌آورند. مثلاً تنها کاندیدایی است که نه تنها گفته‌اند من با آمریکایی‌ها مذاکره می‌کنم که حتا گفته‌اند با باراک اوباما هم مشکلی ندارم و مذاکره می‌کنم. وی حتا زمان آن را هم مشخص کرده‌اند. و گفته‌ که در شهریور‌ماه این کار را خواهند کرد‌.

حسین باستانی، عضو شورای سردبیری روزنامه روزآنلاین

اگر بخواهیم به آقای احمدی‌نژاد برگردیم، مدافعان ایشان در مقوله‌ی امنیت ملی و سیاست خارجی چه کسانی هستند و چه نگاهی دارند؟

اگر خاطرتان باشد آقای خامنه‌ای در هفته‌ی دولت گذشته، گفتند فرق عمده‌ی این دولت با دولت‌های قبلی این است که قبلاً دشمنان خارجی ما را متهم می‌کردند و می‌گفتند که با این دلیل و مدرک شما متهم هستید، اما این دولت می‌گوید که شما چه حقی دارید که سوال می‌کنید و برخوردش تهاجمی است و این درست است.

در واقع حلقه‌هایی که دارند از آقای احمدی‌نژاد حمایت می‌کنند، حلقه‌هایی تعیین کننده در عرصه‌ی امنیت داخلی و خارجی، استراتژی مشخصی دارند که از مدت‌ها پیش روی آن کار شده است. قطعاً آقای احمدی‌نژاد در این مورد نظریه‌پرداز نیست ولی دارد در آن راستا حرکت می‌کند و کاندیداهای مقابلش هم دارند همین رویکرد را مورد انتقاد قرار می‌دهند.

آن‌ها اصول مشخصی را در امنیت داخلی و خارجی تعریف کرده‌اند که یکی از آن‌ها این است که به‌هیچ‌وجه نباید به فکر بهبود رابطه‌مان با نهادهای بین‌المللی باشیم. چون برای ما فایده‌ای ندارد. آن‌ها متقاعد شده‌اند که نظام جهانی و مشخصاً غرب و آمریکا در صدد فروپاشی جمهوری اسلامی ایران هستند و می‌گویند در این میان نهادهای بین‌المللی نمی‌توانند هیچ دفاعی از ما بکنند.

نمونه‌ی آن این‌که صدام حسین ۱۰ سال با آن‌ها همکاری کرد. بارها از نقاط مختلف عراق بازرسی شد. همه‌ی سلاح‌های این کشور خنثی شد. وقتی هیچ چیز برای دفاع از خودش نداشت به این کشور حمله کرده و ساقط کردند و بعد هم گفتند که اشتباه کردیم صدام سلاح کشتار جمعی تولید نمی‌کرد. این تجربه‌ای است که ما باید بگیریم و به‌هیچ‌وجه به فکر این نباشیم که دل این افراد را به دست بیاوریم. چون در پایان باعث سقوط ما می‌شوند.

عنصر دومی که روی آن تأکید دارند این است که ما نباید به فکر این باشیم که در داخل کشور صرفاً علیه تهدیدهای امنیتی از خودمان دفاع کنیم. باید این دفاع را خارج از مرزهایمان داشته باشیم. به دلیل این رویکرد آقای احمدی‌نژاد، دولت وی هزینه‌هایی در جاهای دیگر متقبل می‌شود که هیچ توجیهی ندارد.

رویکردی که مورد انتقاد مکرر کاندیداها‌ی دیگر قرار گرفته است در چارچوب همان استراتژی صورت می‌گیرد. باز هم تأکید می‌کنم که خود آقای احمدی‌نژاد به تنهایی نمی‌تواند در این میان تعیین کننده باشد. ولی به نظر می‌آید که ایشان این دست استراتژی‌ها را قبول کرده است.

به طور مثال، این‌ها می‌گویند مثلاً وقتی کشور همسایه‌ی ما مورد تهدید امنیتی قرار گرفت تلاش کرد که در داخل مرزهای خودش از خودش دفاع کند و معلوم بود که بسیار ضعیف‌تر بود و سریع از هم پاشید و ممکن است همین بلا سر ما بیاید.

اما مقامات دولت نهم و فرماندهان سپاه پاسداران که به این دولت نزدیک هستند در چهار سال گذشته تکرار کرده‌اند که اگر تهدیدی علیه ما صورت بگیرد میدان نبرد را ما تعیین می‌کنیم و نه دشمنان ما.

این اشاره‌ی واضحی به بخش دوم استراتژی بازدارنده دارد. که می‌گوید اگر ما بخواهیم در معرض تهدید قرار بگیریم در جاهایی که دشمنان ما آسیب‌پذیر هستند مانند عراق، افغانستان و کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس و لبنان تلافی می‌کنیم و این آن‌ها را می‌ترساند که از حدی جلوتر نیایند.

سوالی که وجود دارد این است که استراتژی دفاع در زمین حریف، عملاً استراتژی سپاه است. آیا حضور یک رییس جمهور جدید می‌تواند تأثیری بر این استراتژی بگذارد و آن را تغییر بدهد و بتواند مواضع ایران را در فضای بین‌المللی کمی نرم‌تر کند؟

در زمان آقای احمدی‌نژاد گذشته از این‌که سپاه پاسداران چنین عقاید و برنامه‌هایی را داشت ولی بقیه‌ی اجزای دولت هم کاملاً هماهنگ با آن عمل می‌کردند. نمونه‌اش دستگاه دیپلماسی ما، فقط کافی است نگاهی بیاندازید و ببینید تغییراتی که در دستگاه دیپلماسی ایران بعد از روی کار آمدن آقای احمدی‌نژاد صورت گرفت از کارمندان رده‌ی چندم سفارتخانه‌ی ما در خارج کشور گرفته تا مسئولین فرهنگی و غیره و ذالک چقدر شدید بوده است.

یعنی در این دوره بعضاً اطلاعات عجیب و غریبی منتشر می‌شد که نشان می‌داد حتا دیپلمات‌هایی از وزارت خارجه که بعضاً می‌آیند و خطرناک بودن فضا را برای ایران به مرکز منعکس می‌کنند در قالب بولتن‌های مرور مطبوعات خارجی و غیره و ذالک، از کار برکنار شده‌اند.

با این توجیه که شما می‌خواهید دل مسئولین را خالی کنید. و این‌ها چیست که به مرکز گزارش می‌کنید؟ یعنی می‌خواهم بگویم حتا دستگاه دیپلماسی که کاملاً زیر نظر دولت بود هم در این جهت حرکت کرد که به نظام اطمینان بدهد و مطمئن شود که هیچ اتفاقی نمی‌افتد، جلو بروید و خطری نیست. طبیعتاً این حد از هماهنگی حداقل بعد از آقای احمدی‌نژاد می‌تواند وجود نداشته باشد.

دولت فعلی در عرصه‌ی داخلی با توجه به همین نگاه حاکم امنیتی سپاه چه کرده است و رقبای آقای احمدی‌نژاد در مقابل این دیدگاه چه کاری از دستشان بر خواهد آمد؟

این‌ها می‌گویند برای این‌که بتوانیم در قبال تهدیدات خارجی دفاع موثری از خودمان بکنیم باید آلترناتیوهای داخلی را مهار کرده باشیم. این توضیح می‌دهد که چرا آقای احمدی‌نژاد هر جایی که می‌توانسته یک صدای جدی به عنوان صدای اعتراضی مقابل دولت یا حکومت در داخل کشور محسوب شود، به دقت و به شدت مهار شده است. از سندیکاها، ان‌جی‌اوها و احزاب سیاسی و مطبوعاتی که منتقد دولت بودند گرفته تا غیره.

در نتیجه تأکید آن‌ها در عرصه‌ی امنیت ملی مشخص است و اصول آن‌ها هم همین است. رقبای آقای احمدی‌نژاد با تکیه بر مثال‌های مختلفی که در دولت آقای احمدی‌نژاد در راستای همان استراتژی اتفاق افتاده، و نتیجه‌اش، بحران شدیدی میان ایران و جامعه‌ی جهانی از یک سو و بسته شدن شدید داخل از طرف دیگر بوده، انگشت می‌گذارند و مورد به مورد تأکید می‌شود که مایل هستند این وضعیت را خاتمه بدهند.

البته همه‌ی این بحث‌ها در اختیار هیچ رییس جمهوری نخواهد بود. یعنی اگر رییس جمهوری جای آقای احمدی‌نژاد هم بیاید به تنهایی در حیطه‌ی اختیارات او نخواهد بود که بخواهد این کارها را انجام بدهد، ولی حداقلش این است که می‌تواند مبتکر یک سری از فشارها و تنش‌های جدید در عرصه‌ی بین‌المللی نباشد. این چیزی است که کاندیداهای دیگر حداقل دارند قول آن را می‌دهند.