کاخ سفید کنار گود ایستاده است

نیک‌آهنگ کوثر

با وجود آن که از انتخابات ریاست جمهوری ایران، چند روزی گذشته است، اظهارنظرهای دولت امریکا نسبت به این مساله، اندکی محافظه‏کارانه بوده است. با این همه، باراک اوباما، نسبت به بروز بعضی از خشونت‏ها در ایران، سکوت نکرد.

در رابطه با نوع موضع‏گیری دولت امریکا نسبت به انتخابات ایران، با دکتر مهرزاد بروجردی، رییس بخش مطالعات خاورمیانه‏ی دانشگاه سیراکیوز امریکا، گفت‏گو کرده‏ام.

آقای بروجردی، در روزهای اخیر کاخ سفید واکنش چندان مشخصی نسبت به انتخابات ایران و نتیجه‏ی آن، از خود بروز نداده است. به نظر شما، علت این مساله چه می‏تواند باشد؟

با در نظر گرفتن مسایلی که در ایران پیش آمده، سیاست دولت آقای اوباما، شاید به درستی این بوده که برای خودشان وقت بخرند تا ببینند شورای نگهبان با این مساله چکار خواهد کرد.

با توجه به حساسیتی هم که نسبت به موضع‏گیری دولت امریکا در محافل سیاسی ایران وجود دارد، هرنوع حرفی بزنند، با واکنش مثبت یا منفی جناحی روبرو می‏شود و فکر می‏کنم، به خاطر این که نمی‏خواهند اوضاع را از این که هست پیچیده‏تر کنند، فعلا تصمیم گرفته‏اند سکوت کنند تا ببینند نتیجه به چه شکل اعلام خواهد شد.

اگر فرض را بر این بگیریم که شورای نگهبان نتیجه‏ی انتخابات را مجددا تایید کند، به نظر شما، باز مشکلی سر راه دولت اوباما برای برقراری رابطه وجود خواهد داشت یا نه؟

دو تا مساله هست که باید از هم تفکیک کرد؛ یکی محدودیت‏های دیپلماسی است که اگر شورای نگهبان مهر تایید بر انتخابات ایران بزند، دولت امریکا نمی‏تواند از لحاظ دیپلماتیک، آن را به رسمیت نشناسد. کما این که در امریکا هم وقتی انتخابات سال ۲۰۰۰ فلوریدا، با همین نوع مشکلات روبرو شده بود، دولت ایران نمی‏توانست بگوید، آقای بوش را که برنده است، به رسمیت نمی‏شناسد.

به علاوه، بر سر مسایل عراق و افغانستان، تماس‏های اولیه با ایران یا گرفته شده یا در شرف انجام است. به این دلیل فکر می‏کنم، حتا اگر این نتایج قابل قبول امریکا هم نباشد، نمی‏توانند از لحاظ دیپلماتیک آن را رد کنند.

ولی این که اگر فردا به مشکلی برخورد کردند، این مساله را به رخ دولت آقای احمدی‏نژاد بکشند که : شما به این شکل سر کار آمده‏اید و در انتخابات تقلب شده و… حتما پیش خواهد آمد. همان‏طوری که دولت ایران و مطبوعات ایران از این مسایل استفاده می‏کنند و انتخابات امریکا را به تمسخر می‏کشیدند، در این‏جا هم می‏تواند همین اتفاق صورت بگیرد.

اما مشکل و مانع دیگری که ممکن است وجود داشته باشد، کنگره‏ی امریکا و مجلس سنا است. به هر صورت بخشی از تایید رابطه‏ای که قرار است برقرار شود و تایید قراردادها، بر عهده‏ی کنگره و سنا خواهد بود. به نظر شما، با توجه به نتیجه‏ی انتخابات در ایران، آن‏ها چه تاثیری می‏توانند در رابطه‏ای که می‏خواهد در آینده‏ی نزدیک برقرار شود، داشته باشند؟

در هر حال‏، آن‏ها این حق را دارند و می‏توانند این مسایل را مطرح کنند. ولی با در نظر گرفتن چالش‏های اصلی که دولت امریکا در رابطه با ایران، با آن روبرو است (مسایل عراق و افغانستان و…) فکر نمی‏کنم این مساله سبب شود که نخواهند باب گفتگو با ایران را باز کنند.

این البته‏، فقط مساله‏ی دولت امریکا نیست. من هفته‏ی پیش در منطقه‏ی خلیج فارس بودم و با یک سری دیپلمات‏های اروپایی که ملاقات داشتم‏، آن‏ها هم خیلی مشتاق بودند که نتیجه‏ی انتخابات هرچه زودتر، تایید شود. حتا اگر آقای احمدی‏نژاد هم برنده اعلام شود، قصد داشتند روابطشان را کماکان با ایران ادامه بدهند. شرکت‏هایی هم که علایق اقتصادی در ایران دارند، این سردرگمی فعلی را نمی‏پسندند.

رییس جمهور امریکا، در نخستین روز به قدرت رسیدن، گفت که دست کشورهایی که مشت گره کرده‏ی خود را باز کنند و عملا نرم‏خوتر شوند، حتا نسبت به مردم کشور خودشان، می‏فشارد و دست دوستی به سوی آن‏ها دراز می‏کند. با توجه به اتفاقاتی که دارد برای منتقدین نحوه‏ی برگزاری انتخابات در ایران، می‏افتد، آقای اوباما، آیا با انتقادهایی، بر اساس سخنان خود، روبرو نخواهد شد؟

چرا، این هم یکی از مسایلی است که دردسر ساز است. یعنی امریکایی‏ها هر کاری بکنند، چه نتایج انتخابات ایران را قبول کنند و چه ردش کنند، موج انتقادات دولت اوباما را هدف قرار خواهد داد.

استنباط من این است که چون دولت امریکا، در این مقطع زمانی، بر اساس منافع درازمدت‏اش می‏خواهد حرکت کند، این حرف‏ها هم می‏تواند مثل خیلی از حرف‏های دیگر به بایگانی تاریخ بپیوندد.

بحث دیگر هم این است که فعلا همه مانده‏اند، ببینند روندی که الان در ایران دارد اتفاق می‏افتد، به چه صورتی خاتمه پیدا خواهد کرد. به‏طبع، اگر این اعتراضات شکل خشونت‏آمیزتری به خود بگیرد، آقای اوباما به خاطر تاکیدی که بر این مسایل گذاشته، با فشار افکار عمومی امریکا هم روبرو خواهد شد. شاید این مساله، وقفه‏ای هم در نوع صحبت‏شان با دولت ایران به‏وجود بیاورد.

ولی در شرایط فعلی، بهترین کار همین بوده که کنار گود بایستند و نظاره‏گر داستان باشند تا این که حرفی بزنند که می‏تواند به شکل خاصی، به نفع یا علیه حرکت مردمی که الان دارد در ایران صورت می‏گیرد، از آن استنباط بشود.