«نامه هاشمی، تاثیری در نتیجه آراء ندارد»

مریم محمدی

امروز، چهارشنبه‏، بیستم خرداد ماه ۱۳۸۸ خورشیدی است و ایران در تب و تاب انتخابات ریاست جمهوری، صحنه‏های بی‏سابقه‏ای از حضور پیشا انتخاباتی مردم را در صحنه نشان می‏دهد که شاید در کارنامه‏ی روزهای قبل از انتخابات دوم خرداد سال 76 نیز وجود نداشته باشد. هرچه به انتخابات نزدیک‏تر شده‏ایم، حضور مردم انبوه‏تر و حوادث و روی‏دادها متفاوت‏تر شده‏اند.

در ارتباط با مجموعه‏ی این مسائل گفت‏گوهایی داشته‏ام با:خانم‏ها: شهربانو امانی‏پور، نماینده‏ی ادوار مجلس، زهرا اشراقی، از مسئولین «حزب مشارکت ایران اسلامی» و همسر محمد رضا خاتمی، و آقایان: قربان بهزادیان نژاد، رییس ستاد انتخاباتی میرحسین موسوی، عباس عبدی، تحلیل‏گر سیاسی و از مسئولین ستاد مهدی کروبی، هم‏چنین ماشاالله شمس‏الواعظین، روزنامه‏نگا و تحلیل‏گر سیاسی.

اهمیت اصلی نامه‏ی آقای هاشمی رفسنجانی در کجاست؟

خانم شهربانو امانی می‏گویند:

فضای انتخابات دیگر دارد خیلی شرایط پلیسی و شرایط رعب و التهاب می‏شود. به خصوص که امروز هم سیمای جمهوری اسلامی به طور غیرقانونی، چهل و پنج دقیقه، به احمدی نژاد وقت داده است.

در چنین فضایی، آقای هاشمی رفسنجانی، هم به عنوان رییس مجمع تشخیص مصلحت و هم رییس مجلس خبرگان رهبری که ناظر بر عمل‏کرد رهبری است، این هشدارها را می‏دهد.

یک مورد هم قانون گریزی تیم حاکمه تا دقیقه‏ی نود است و همین‏طور صدا و سیما که حتی به برنامه‏هایی که خودش طراحی کرده، بی‏توجهی می‏کند. قاعدتا برای کاندیداهای دیگر هم باید چهل دقیقه وقت اضافی می‏گذاشت…

که عملا فرصتی نیست. چون فردا، تبلیغات تعطیل است.

ماشاالله شمس‏الواعظین در همین باره می‏گوید:

نامه، محتوای بسیار تندی داشت. برای نخستین بار آقای هاشمی رفسنجانی دست به چنین اقدامی می‏زند، یعنی دیپلماسی آشکار.

در حالی که ایشان همواره، توصیه کرده بود که با دیپلماسی پنهان با آقای خامنه‏ای سخن بگویید. ولی امروز ترجیح داده است، به گفته‏ی خودش، «با توجه به این که همه‏ی تیرهایش به سنگ خورده»، نامه‏ی سرگشاده‏ای برای ایشان بنویسد.

ماشاء الله شمس الواعظین، روزنامه نگار

ضمن این که در این نامه‏‏‏، ایشان غیرمستقیم، رهبری را مسئول اظهارات آقای احمدی‏نژاد می‏داند، با توجه به سکوتی که در قبال چنین اتهام‏هایی کرده است.

از سوی دیگر، آقای هاشمی معتقد است که اگر آقای احمدی‏نژاد، پشتوانه‏ای مثل رهبری نداشته باشد، جرأت و جسارت طرح چنین مسائلی را علیه رهبران طراز اول کشور، ندارد.

در نتیجه، این نخستین بار است که آقای هاشمی رفسنجانی خواسته است به آقای خامنه‏ای تذکر بدهد و یاد‏آور شود این که آقای احمدی‏نژاد همه را مطرح کند، به استثنای شما، مساله را خاتمه نمی‏دهد. زیرا خود من، هم‏اکنون با این نامه موضوع شما را مطرح می‏کنم و از شما می‏خواهم به این وضعیت پایان دهید. چرا که برای منافع کشور زیان‏بار است.

آقای عباس عبدی در باره‏ی اهمیت این نامه، می‏گویند:

مقداری جو را ملتهب کرده و حساس. ناظران فکر می‏کنند، نوعی صف‏بندی جدی‏تری صورت گرفته است. به خصوص وقتی که نامه به صورت علنی مطرح شده و در مطبوعات هم چاپ شده است، خُب، خیلی حساسیت‏‏اش بالا است.

این اولین بار است که طی سی سال گذشته‏، شاهد چنین رویدادی هستیم. به همین دلیل هم، به نظرم، خیلی اهمیت دارد. فارغ از این که روی انتخابات تاثیر داشته باشد یا نه.

خانم زهرا اشراقی می‏گویند:

از نامه‏ی جناب ‏آقای هاشمی‏، می‏توان دو گونه برداشت کرد؛ یکی جنبه‏ی شخصی نامه است که کاملا به ایشان حق می‏دهیم. چرا که در قامت یک رییس جمهور نیست که از تلویزیون (به عنوان تلویزیون ملی که قبول‏اش ندارم) دولتی، فقط به خاطر رسیدن به کرسی ریاست جمهوری، این‏گونه صحبت‏ها را مطرح کند.

اما نامه‏ی آقای هاشمی، به نظر من، دفاع شخصی نبوده، کاملا یک دفاع ملی و امنیت ملی بوده است. خطراتی که بعدا قطعا، ممکن است پیش رو داشته باشیم. این نوع صحبت‏ها آن‏هم از تلویزیون، می‏تواند اغتشاش به‏وجود بیاورد.

هرکسی در آینده اگر تلویزیون دستش باشد، می‏تواند برای دفاع از خودش، دیگران را محکوم کند.

من به این کاری ندارم که حرف‏های آقای احمدی‏نژاد را تایید کنم یا تکذیب. ولی شیوه‏ی کار این نیست که ما بخواهیم یک نفر را ، آن هم شخصیتی مثل آقای هاشمی را، برای رسیدن به کرسی ریاست جمهوری محکوم کنیم.

زهرا اشراقی، از مسئولین «حزب مشارکت ایران اسلامی»

کار آقای هاشمی رفسنجانی کاملا بجا بود. البته مقداری دیر بود. باید زودتر از این، واکنش نشان می‏داد. به نظر من، نوشتن نامه به رهبری، بهترین کاری بود که آقای هاشمی انجام داد.

اما تاثیرات احتمالی این نامه بر روند انتخابات، چه خواهد بود؟

آقای بهزادیان‏نژاد، رییس ستاد میرحسین موسوی می‏گویند:

تاثیری بر نتیجه‏ی آرا ندارد. به دلیل این که آن‏چه که آقای احمدی‏نژاد، مدعی‏اش است، توهم ایشان است، نه واقعیت و ملت ما قطعاً با توهم ایشان عمل نخواهد کرد.

آقای هاشمی خواهان رسیدگی به اتهاماتی شده که ‏آقای احمدی‏نژاد در فضای انتخاباتی مطرح کرده است. با توجه به این که ‏آقای احمدی‏نژاد یکی از نامزدهای اصلی انتخابات است، چگونه این نامه تاثیری در نتیجه‏ی آرا ندارد؟

قبل از ایشان، آقای دادستان کل کشور هم اعلام کرد که آقای احمدی‏نژاد، عمل مجرمانه انجام داده است. بنابراین، انتخابات بین سه نامزد محترم و عزیز و یک مجرم هست.

آقای شمس‏الواعظین معتقدند که:

تاثیر آنی نخواهد نگذاشت. به یک دلیل بسیار ساده و آن این که نامه‏ی آقای هاشمی رفسنجانی از رسانه‏های ملی که آقای احمدی‏نژاد با استفاده از آن‏ها، اتهام‏های سنگینی علیه آقای هاشمی، آقای ناطق و آقای کرباسچی و دیگران مطرح کرد، منتشر نشد. به نظر می‏رسد، رسانه‏های دولتی، تعمداً، نامه‏ی ایشان را منتشر نکردند و حتی بعضی از رسانه‏های الکترونیکی، بخش‏هایی از این نامه را منتشر کردند.

اما این اقدام، با توجه به اهمیتی که بر جای خواهد گذاشت، به نظر می‏‏رسد در میان نخبگان اثراتی برجای خواهد گذاشت و در نتیجه، نخبگان بیشتری را به عرصه‏ انتخابات سوق خواهد داد. اما اگر سوال این باشد که در میان افکار عمومی عامه‏ی مردم، چه تاثیر خواهد گذاشت، به نظر نمی‏رسد که به این فوریت بتواند پاسخی بدهد.

آقای عبدی می‏گویند:

این نامه تاثیرات محدودی در این مرحله‏ی خاص دارد. اما این که تاثیرات آن چگونه باشد، برمی‏گردد به امشب. اگر امشب به آقای احمدی‏نژاد وقت صحبت بدهند (چون معتقدند آقای کروبی و آقای موسوی در منا‏ظره‏شان علیه او صحبت کرده‏اند)، اگر به همان میزان به او وقت بدهند صحبت کند، نشان می‏دهد نامه تاثیر خود را نداشته است.

اما اگر این صحبت را لغو کنند، نشان دهنده‏ی این است که تاثیر خود را قطعاً، گذاشته است. البته، این نکته مهم است که اگر به آقای احمدی‏نژاد وقت هم بدهند، چگونه صحبت کند. این هم خیلی اهمیت دارد.

قربان بهزادیان نژاد، رییس ستاد انتخاباتی میرحسین موسوی

اما تاثیر اصلی نامه، برمی‏گردد به این که چقدر بتوانند در ارتباط با صیانت از آرا، جدی و محکم بایستند. من حدس نمی‏زنم که آقای هاشمی و تیم‏اش قادر باشند در این زمینه، خط جدی‏ای را بگیرند و جلو ببرند. به خصوص این که قادر به کنترل اتفاقات هم نخواهند بود.

به همین دلیل، فکر می‏کنم در حد این نامه تمام می‏شود. اما پس‏لرزه‏های آن، بعد از انتخابات خواهد بود. خیلی احتمال دارد که پرونده‏ها را رو کنند.

در پاسخ به درخواست آقای هاشمی هم به او وقت صحبت و پاسخ‏گویی بدهند. آن موقع ممکن است برخی پرونده‏ها را از کشوی میز بیرون بیاورند و بررسی کنند. طبیعی است که یک جریان یک‏طرفه به وجود خواهد آمد و نتیجه‏ی آن منفی‏تر از این می‏شود که الان هست.

آقای عبدی، ظاهرا معلوم نیست که آقای احمدی‏نژاد این وقت را داشته باشد، البته خود ایشان در دانشگاه صنعتی گفته است که این وقت را دارد، آقای بهزادیان‏نژاد می‏گوید که هنوز معلوم نیست و آقای شمس‏الواعظین هم معتقد بود که بعید به‏نظر می‏رسد. نظر شما چیست؟

تردید نداشته باشید که چنین وقتی داده می‏شود. به لحاظ عرف و قانون هم دادن چنین وقتی٬ مشکلی ندارد. مشکل جای دیگری است.

چطور مشکلی ندارد؟ چون ایشان هم…

این که آقای احمدی‏نژاد فحش داده، حرفی زده و آن‏ها از پس او برنیامده‏اند جواب‏اش را بدهند، جرأت نمی‏کنند به مسائل دیگری بپردازند، مساله‏ی دیگری است. ولی نکته‏ی کلیدی این است که او می‏گوید شما در نظرات‏تان علیه من حرف زده‏اید. آن‏ها نباید اسم او را می‏آوردند.

خُب ایشان هم اسم کسانی را برد که در صحنه نبودند.

آن بحث دیگری است. آن‏‏ها چون نامزد انتخاباتی نیستند، نابرابری‏ای است که در سیستم وجود دارد. آن‏ها که نمی‏توانند بروند شکایت کنند. گیر و پیچ و مشکلاتی را که هست، با مناظره نمی‏توانیم حل کنیم.

مشکل جای دیگری است. در نامه‏ی آقای هاشمی، این قضیه، به شکلی انعکاس پیدا کرده که چگونه است. اما من، مطمئن نیستم که بتوانند پی‏گیری کنند.

این مشکل ناشی از تبعیض ساختاری‏ای است که در ایران وجود دارد. باید با این تبعیض مخالفت کنند. تا وقتی که به این تبعیض رسمیت می‏دهند، نمی‏توانند مسائل‏شان را از طریق مناظره حل کنند.

خانم زهرا اشراقی در مورد تاثیر نامه‏ی آقای هاشمی بر انتخابات می‏گویند:

به نظر من، تاثیر آن در فضای انتخاباتی خوب است. به خاطر این که از صبح تا حالا، با جوانانی برخورد داشته‏ام که در دوره‏های قبل رأی نمی‏دادند، الان می‏خواهند بیایند و رأی بدهند، چون همه احساس خطر کرده‏اند. من با گروه‏های مختلف از گروه‏های راست راست تا چپ چپ، حتی سکولار و حتی کسانی که اعتقادی به نظام جمهوری اسلامی ندارند، ارتباط دارم.

در این مدت، از افراد و افکار مختلف تلفن‏های مختلفی داشتم که می‏گفتند چرا آقای هاشمی موضع‏گیری نمی‏کند. باید موضع‏گیری کند. شاید هم این نامه مقداری دیر نوشته شد و همان شب باید نوشته می‏شد.

یعنی‏، شما از دید یک اصلاح‏طلب، معتقدید که تاثیر مثبت داشته است؟

حتما! تاثیر مثبت داشت. اگر این نامه نوشته نمی‏شد، به معنای تایید حرف‏های احمدی‏نژاد بود.

این نامه تاثیری هم در باز شدن برخی فضاها داشته است؟ مثلا از این نظر که می‏بینیم، برخی چهر‏ه‏ها که از حضور در رادیو تلویزیون‏های خارج ابا داشتند (مثل خود شما)، حاضر باشند و صحبت کنند؟

کار دیگر از این چیزها گذشته است. حتی خود من، خیلی ملاحظه می‏کردم. هرچند که به من می‏گویند: «بی‏پروا هستی، صریح و رک هستی»، ولی واقعا در صحبت‏ کردن با شما، چه ملاحظاتی که نمی‏کردم.

ولی حالا فکر می‏کنم برای چه ملاحظه کنم، وقتی من تلویزیون ندارم، رادیو ندارم، روزنامه ندارم، وقتی سایت ندارم، وقتی نزدیک انتخابات تلفن‏‏ام بسته است، اینترنت قرار است به روی من قطع شود، چاره‏ای ندارم، جز این که با شما مصاحبه کنم. ببخشید، من باید رک و راست بگویم.

به من می‏گویند با این یا آن رسانه مصاحبه نکن، ولی تلویزیون خودشان هم با من مصاحبه نمی‏کند.

من در تهران سانسور هستم. وقتی من در ایران سانسور هستم، مجبورم برای این که افکارم را به دیگران ابراز کنم، با دیگران مصاحبه داشته باشم. اصلا دیگر برایم مهم نیست. چاره‏ای جز این نیست.