«منفعل بودن در انتخابات، کار صحیحی نیست»

مریم محمدی

در مجموعه برنامه‏های مربوط به انتخابات دهمین دوره‏ی انتخابات ریاست جمهوری در ایران، گزارش‏های ما طبعا، بیشتر به انعکاس نظر و دیدگاه‏های سازمان‏ها، احزاب و شخصیت‏های داخل کشور پرداخته است.

در این برنامه‏ی «روی خط زمانه» با دیدگاه‏های دو تن از فعالین و چهره‏های شناخته شده‏ی خارج از کشور در باره‏ی انتخابات پیش رو آشنا می‏شویم؛ آقای محمد برقعی، استاد دانشگاه و تحلیل‏گر سیاسی در امریکا و آقای حسن شریعتمداری، تحلیل‏گر سیاسی در آلمان.

آقای محمد برقعی شرایط کلی این مرحله از انتخابات ریاست جمهوری را این‏گونه تفسیر می‏کند:

شرایط خاصی که در این دوره از انتخابات می‏بینم، این است که انتخابات دارد تقریبا نهادینه می‏شود. مقصود من از نهادینه شدن، شرکت مردم نیست، چون آن یک مساله‏ی ثانوی است. بلکه نهادهای انتخاباتی دارد شکل می‏گیرد.

مثلا، الان در هر کمپینی، پنجاه هزار، صدهزار نفر جمع شده‏اند و هرکدام حساب می‏کنند در صورت سرکار آمدن این یا آن کاندیدا چه موقعیتی پیدا می‏کنند یا چه هزینه‏ای را باید بپردازند.

این که این نهادها در همه‏ی روستاها و شهرها کم کم دارند شکل می‏گیرند، مساله‏ی انتخابات را پایدار می‏کند و این حالت که مردم فقط تحت تاثیر هیجاناتی بیایند و رأی بدهند، آن‏طور که اوایل انقلاب رایج بوده، گذشته است. این ویژگی خاص و مهم انتخابات کنونی است.

فکر می‏کنید، در مقابل این شرایط ویژه، وظیفه یا عمل‏کرد معینی پیش پای مردم قرار دارد یا خیر؟

من معتقد هستم که هرکس به کمپین و مجموعه‏ای که اعتقاد دارد، بپیوندد و در انتخابات به طور فعال شرکت کند. مهم هم نیست به چه کسی رأی می‏دهد، بلکه این عمل حزبی را نهادینه کند که در جامعه بماند.

در این زمینه، این بحث هم که رییس جمهور صاحب قدرت نیست، فرقی نمی‏کند. اساس کار شرکت در انتخابات، فراگیری شرکت در انتخابات و شکل گرفتن نهادهای انتخاباتی است و نه فقط مساله‏ی رأی دادن فرد.

محمد برقعی، استاد دانشگاه و تحلیل گر سیاسی

این که شما اهمیت اول را به شرکت و حضور مردم در انتخابات و به امر انتخابات می‏دهید، آیا تغییر دولت را که خیلی‏ها معتقدند در این انتخابات اصل است، از اهمیت نمی‏اندازد؟ آیا حذف آقای احمدی‏نژاد مهم‏‏تر از نحوه‏ی روی‏کرد مردم به انتخابات نیست؟

برای من نه. من معتقدم آن مساله ورای این است که ما به این یا آن کاندیدا رأی بدهیم. مساله شکل گرفتن نهادهای انتخاباتی است. این برای من اصل و مهم‏تر است.

مهم‏تر از برکناری آقای احمدی‏نژاد؟

بله، مهم‏تر از آن است. احمدی‏نژاد می‏آید و می‏رود. رفتن او برای من یک مساله‏ی موضعی است، لازم است و باید هم برود. ولیکن، من در طولانی‏مدت نگاه می‏کنم. منافع شرکت در انتخابات مهم‏تر است.

یعنی اگر من شاهد باشم بخش اصلاحات موفق شده باشد این سازمان را شکل بدهد، اما ولی بخش آقای احمدی‏نژاد نشده باشد، متاسف خواهم بود.

به این ترتیب، شما در انتخابات شرکت می‏کنید؟

حتما این کار را می‏کنم.

می‏توانم بپرسم، انتخاب شما کدام‏یک از نامزدها است؟

الان بیشتر به سوی آقای موسوی گرایش دارم. مهم‏ترین مساله هم برای‏ من، وجود خانم زهرا رهنورد در آن‏جا است.

با آقای حسن شریعتمداری در آلمان، گفت‏گو می‏‏کنم:

شرایط از این جهت ویژه است که از یک سو، وجود آقای احمدی‏نژاد به عنوان رییس جمهور در طول این چهار سال، علاوه بر دشواری‏هایی که جمهوری اسلامی داشته و آغازگرش فقط احمدی‏نژاد نیست،

حسن شریعتمداری، تحلیل گر سیاسی

تنش‏های زیادی را برای جمهوری اسلامی در سطح بین‏المللی به بار آورده و از لحاظ اقتصادی هم مملکت را به ورطه‏ی نابودی کشانده است و این خطرات در صورت تجدید انتخاب آقای احمدی‏نژاد، ممکن است بیشتر شود.

از طرف دیگر، به علت این که در دو سه انتخابات اخیر، عده‏ی زیادی رأی ندادند، توجه کاندیداها برای جلب آرای ساکت جامعه، بسیار زیاد شده و این توجه به جامعه که مدیون رأی ندادن‏ها هم هست، باعث شده که خواست‏های جامعه‏ی مدنی در برنامه‏های کاندیداهای اصلاح‏طلب، تبلور بیشتری پیدا کند.

هم‏چنین جامعه‏ی مدنی متوجه شده که روند انتخاباتی که در جمهوری اسلامی جریان داشت، روند گرفتن بیعت بود و جامعه‏ی مدنی خواسته است این روند را به افزایش مطالبات تبدیل کند و اسمش را انتخابات مطالبه‏محور گذاشته است.

فعالین جامعه‏ی مدنی می‏خواهند از فضای انتخاباتی استفاده ‏کنند، هم مطالبات خود را در سطح جامعه منعکس کنند و هم بتوانند در این فرصت کوتاه، انسجامی را که در فضای پلیسی دوره‏ی آقای احمدی‏نژاد نتوانسته بودند به نهادهای خود بدهند، بیشتر کنند و انرژی ذخیره کنند برای دوره‏ی دیگری که رییس جمهور جدیدی بر سر کار خواهد آمد.

با توجه به ویژگی‏هایی که برشمردید، به نظر شما، برخورد جامعه‏ی مدنی و شهروندان ایرانی در این مقطع، با این انتخابات چگونه باید باشد؟

فکر می‏کنم منفعل بودن در انتخابات، کار صحیحی نیست. باید فعالانه در این جامعه‏ی بانشاط مدنی شرکت کرد، افزایش مطالبات را دامن زد و به کاندیداهای اصلاح‏طلب فشار آورد که تا جایی که میسر است، این خواسته‏ها را بیشتر در برنامه‏هایشان پی‏گیرانه ادامه بدهند.

البته، برای آن‏هایی هم که رأی نمی‏دهند، احترام زیادی قایل هستم. چون باعث افزایش این خواست‏ها شده است. ولی در موقعیت ویژه، خطر وجود آقای احمدی‏نژاد باعث شده که ما باید دو بار فکر کنیم.

فکر کنیم: آیا بهتر است این بار با رأی ندادن سطح توقعات را پیش ببریم و در دوره‏های بعد، کاندیداها مجبور شوند خیلی شفاف‏تر این مطالبات را بیان کنند.

یا این ویژگی در این دوره به قدری برجسته است که باید جامعه‏ی مدنی تا جایی که ممکن است در انتخابات شرکت کند و نگذارد آقای احمدی‏نژاد انتخاب شود.

هر دو سوی این قضیه مهم است. من از کسانی هستم که فکر می‏کنم باید بالاخره رأی داده شود تا این که آقای احمدی‏نژاد انتخاب نشود.

می‏توانم از شما بپرسم که در میان دو نامزد اصلاح‏طلب، ترجیح شما بر اساس شرایط ویژه‏ای که شمردید، کدام یک از دو کاندیدا است؟

من، شخص هیچ‏کدام از آن‏ها را کاندیدای صالحی نمی‏دانم. آن‏ها از دل نظام آمده‏اند. اما تا آن‏‏جایی که به برنامه‏ها و تیم مربوط می‏شود، برنامه‏های آقای کروبی، تیم‏ او و شجاعت‏اش در بیان آن‏ها بیشتر قابل توجه است.
یعنی هیچ‏کدام نمایندگی آن بخشی را که وانمود می‏کنند نماینده‏ی آن‏ها هستند، نمی‏کنند.

دلیل آن هم این است که شورای نگهبان اجازه نمی‏دهد نماینده‏های واقعی این بخش‏ها در انتخابات شرکت کنند. ولی در وضع موجود، گویا چاره‏ای هم جز این نیست.