جشن ۳۵ سالگی ایرانیکا در کالیفرنیا

کیوان ایزدمهر - کالیفرنیا

۳۵ سال پیش دولت وقت ایران بعد از یک‌سری جلسات و صحبت‌های اولیه به دکتر احسان یارشاطر، استاد آن زمان دانشگاه ماموریت داد تا تدوین و گردآوری دانشنامه‌ی کامل و مدونی را درباره ایران شروع کند.

مراسم بزرگداشت ایرانیکا در کالیفرنیا/ عکس‌ها از کیوان ایزدمهر

کار در ایران شروع شد و تا چهار سال بعد و تا زمان وقوع انقلاب در ایران کار با بودجه‌ی دولت ایران ادامه یافت. پس از انقلاب و با قطع شدن بودجه‌ی مربوطه مشکلات بزرگی در سر راه تهیه‌ی این دانشنامه قرار گرفت.

سرانجام کار به بخش ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا منتقل شد و بدون کمک‌های مالی دو دولت (دولت آمریکا و ایران) و تنها با کمک‌های سازمان‌های غیرانتفاعی، موسسات پژوهشی و افراد خیر کار تا به امروز ادامه یافت. کاری بزرگ و در عین حال طاقت‌فرسا که اگر استقامت و پایمردی پرفسور یارشاطر نبود هیچ‌گاه به انجام نمی‌رسید.

تا به امروز سیزده جلد از این اثر عظیم که از آن با عنوان شناسنامه‌ی ملت ایران یاد شده منتشر شده و قرار است ۲۷ جلد دیگر آن نیز به مرور زمان منتشر شود. هر جلد حدود ۹۰۰ صفحه مطلب به زبان انگلیسی دارد و مجموعه کاملی است از تمامی اطلاعات مربوط به ایران مانند زبان، تاریخ، فرهنگ و آیین، پوشاک، اقوام سراسر ایران و کشورهای همسایه که به نحوی از تمدن ایرانی تاثیر گرفته‌اند، همچنین بناهای تاریخی، مشخصات نباتات و حیوانات، غذاهای ایرانی، مشخصات، ویژگی‌ها و باورهای تمام اقلیت‌های قومی، زبانی، مذهبی ایران و هزاران موضوع ریز و درشت دیگر. این موضوعات به تفصیل در این دانشنامه مورد بحث قرار می‌گیرد.

پرفسور یارشاطر سرویراستار این دانشنامه است. چهل ویراستار مشاور و بیش از ۱۶۵۰ پژوهنده که تنها یازده درصد آنها ایرانی هستند، در تکمیل این پروژه شرکت دارند و نظر به سختگیری‌های پرفسور یارشاطر و سایر ویراستاران گاهی نوشتن هر یک از مقالات بیش از دوسال طول می‌کشد که همین باعث شهرت ایرانیکا در درستی و ارزشمندی مقالات شده است.

ایرانیکا اثری است که پرفسور ریچارد فریه استاد دانشگاه هاروارد درباره‌ی آن می‌گوید: یک دستاورد درخشان وبزرگ، هیچ پروژه‌ای در زمینه‌ی تحقیقات خاورمیانه به ارزشمندی دانشنامه‌ی ایرانیکا نیست.

بزرگداشت ایرانیکا در هفته‌ی نخست می

هفته‌ی اول ماه می هفته‌ی ایرانیکا نام گرفته که از سال بعد قرار است آن‌ را به هفته‌ی اول فروردین منتقل کنند. امسال به مناسبت سی و پنجمین سال ایرانیکا در بیش از سی شهر و شش دانشگاه در سرتاسر جهان مراسمی برگزار می‌شود.

یکی از این بزرگداشت‌ها روز جمعه، ۱۳ اردیبهشت در شهر سانی ول واقع در شمال کالیفرنیا برگزار شد. مراسم با سخنرانی رضا معینی، مدیر برنامه شروع شد. آقای معینی ضمن سخنانی انجمن متخصصین ایرانی در آمریکا که برگزارکننده‌ی مراسم بود را معرفی کرد.

خانم مریم رحیمیان، مسئول برگزاری این بزرگداشت و همچنین مراسم مشابه سال ۲۰۰۶ در سانفرانسیسکو، درباره‌ی چگونگی و مشکلات برگزاری مراسم سخن گفت. او همه‌ی ایرانی‌ها را برای کمک و یاری به دانشنامه‌ی ایرانیکا دعوت کرد.

سومین سخنران، دکتر ولی احمدی، استاد افغانی‌تبار دانشگاه برکلی بود که با نثر شیوا و زیبای درباره‌ی جایگاه شامخ احسان یارشاطر و اهمیت دانشنامه‌ی ایرانیکا در فرهنگ و تمدن ایرانی صحبت کرد.

پس از سخنان دکتر احمدی، خانم عترت گودرزی - الهی به پشت تریبون آمد. او از سال ۱۹۸۲ با ایرانیکا همکاری داشته و بسیاری از مقالات مربوط به آشپزی ایرانی و طرز طبخ و مواد تشکیل دهنده‌ی اصلی غذاهای ایرانی را برای دانشنامه تهیه و تنطیم کرده است. خانم گودرزی به طنز احسان یارشاطر را «استاد بسیار سختگیر» خواند که کار کردن با او از مشکل‌ترین کارها است.

بعد از خانم گودرزی، دکتر علی فردوسی، استاد و مدیر گروه سیاسی دانشگاه نتردام دو مور بود که سال‌ها به تدریس زبان فارسی در ژاپن پرداخته بود و از جمله کسانی که بخش فارسی رادیو ژاپن را راه‌اندازی کردند. دکتر فردوسی درباره‌ی مقالات خود در ایرانیکا توضیحاتی داد. از جمله مقاله‌ای درباره‌ی صادق چوبک، نویسنده‌ی شهیر ایرانی.

به رسم یادگار کیک ۳۵ سالگی ایرانیکا بریده شد

قسمت دیگر سخنرانی دکتر فردوسی درباره‌ی تحقیق وی در مورد حاج محمدعلی محلاتی معروف به حاج سیاح‌، جهانگرد ایرانی در قرن نوزدهم بود که در سفرنامه‌ی خود می‌نویسد: به هر کجا رفتم ایرانی هست. مثلا او در سال ۱۸۶۰ در ژاپن به یک تاجر به نام عبدالله بوشهری بر می‌‌خورد. نکته‌ی بسیار جالب زندگی حاج سیاح این است که او اولین ایرانی بوده که در ۲۶ می سال ۱۸۷۵ در بخش دوازده سانفرانسیسکو، شهروند ایالات متحده شد و نخستین ایرانی- آمریکایی محسوب می‌شود. بعدها گرانت رییس جمهوری آمریکا او را به کاخ سفید دعوت و با او ملاقات می‌کند. او در ایران در زمینه‌ی معرفی دموکراسی و حقوق بشر هم نقش ارزنده‌ای داشته است.

برنامه با اجرای موسیقی زنده توسط مجید خستوان و مریم جلالی ادامه پیدا کرد که در مجموع سه ترانه اجرا شد. شعر دو ترانه‌ی اول از مولانا و سعدی بود وشعر ترانه‌ی سوم از مسعود سپند که از یکی از مدعوین بود و دکلمه خود شاعر در ابتدا ترانه مورد توجه حضار قرار گرفت.

سپس دکتر صدرالدین اللهی که بسیاری او را پدر روزنامه‌نگاری ایران نام دادند، درباره‌ی ایرانیکا سخن گفت.

سرانجام پرفسور احسان یار شاطر در پشت تریبون قرار گرفت و درباره‌ی خصوصیات ایرانیکا و مقایسه‌ی آن با سایر دانشنامه‌ها، موارد و ریزبینی‌های لحاظ شده در آن و داستان پرفراز نشیب تهیه‌ی آن صحبت کرد.

او از همه خواست که با مطالعه‌ی این دانشنامه و یا مراجعه به وب‌سایت ایرانیکا که تمامی مقالات منتشره به صورت آن‌لاین و رایگان در آن موجود است، با این اثر بیشتر آشنا شوند.

آخرین قسمت برنامه آوردن کیک ۳۵ سال تولد ایرانیکا همراه با موسیقی زنده و اجرای سرنا و دهل و بریدن کیک توسط دکتر یار شاطر و پذیرایی از مدعوین بود.

سایت دانشنامه‌ی ایرانیکا