مردان و زنان، معترض به «لایحه‌‌‌ی حمایت از خانواده»

مریم محمدی

لایحه‌ی موسوم «به حمایت از خانواده» که توسط قوه قضاییه تهیه شده و با تغییراتی که دولت نهم در آن وارد کرده است، در میان فعالان حقوق زن و حقوق بشر به «لایحه‌ی ضد زن» و «لایحه‌ی حمایت از مردان خانواده» شهرت یافته است.

نخست خانم نرگس محمدی، اداره‌کننده‌ی جلسه و عضو کانون مدافعان حقوق بشر و از فعالان حقوق زن می‌گوید:

در رابطه با لایحه‌ی موسوم به حمایت از خانواده، که توسط قوه قضاییه تدوین شده و بعد هم به دولت ارایه شده؛ دولت جرح و تعدیل‌ها و از جمله بند ۲۳ این لایحه را اضافه کرده که الان به شدت محل مناقشه است و اعتراضات زیادی را موجب شده.

کانون مدافعان حقوق بشر هم تصمیم گرفت یک کنفرانس مطبوعاتی برگزار بکند و در این کنفرانس مطبوعاتی حدود ۱۱ نفر به عنوان از گروه‌های مختلف شرکت داشتند...

خانم سیمین بهبهانی هم که در این جمع حاضر بود، اشاراتی به صحبت‌های خود و خانم شیرین عبادی در این جلسه دارد:

صحبت من روی همین قانون «چند زنی» بود که متاسفانه دارد می‌رود که کار آن تمام بشود و به‌صورت قوانین مملکتی دربیاید که امیدوارم این‌طور نشود.

من گفتم که بیشتر از صد سال است که زنان ما کوشش و تلاش کرده‌اند تا توانستند به یک حقوقی برسند که آن هم هنوز کامل نیست. یعنی اقلاً «چند زنی» از سر آن‌ها رفع شده بود و حالا دوباره این قانون دارد زنده می‌شود که یک مرد بتواند چهار زن بگیرد و می‌گویند که عدالت باید داشته باشند.

خانم عبادی امروز به نکته‌ی خوبی توجه کرد و گفت که مردی که می‌خواهد زن دوم را بگیرد، و هنوز نگرفته، چطور می‌تواند ثابت کند که من عدالت را اجرا می‌کنم. هنوز که زندگی «دو‌ زنه‌» را شروع نکرده که بتواند اثبات کند من عدالت را اجرا می‌کنم. پس این اصلاً گفتنش در آن ماده زیاد است.

خود من هم معتقد بودم وقتی که در قرآن آیه‌ای هست که می‌گوید «فان خفتم الا تعدلوا فواحدة» یعنی اگر می‌ترسید از این‌که اجرای عدالت نکنید، پس یک زن!

‌قران موکولش می‌کند به اجرای عدالت و اجرای عدالت هم یک امری است که قابل اثبات نیست، به خصوص در مسایل روانی. چون در عشق و عواطف و روابط بین زن و شوهر هست؛ این اصلاً امکان ندارد که عدالت بتواند یک امر قابل اجرایی باشد.

روی این اصل من فکر می‌کنم که این قانون هنوز به تصویب نرسیده، جمع بشود و کنار گذاشته بشود و اگر هم پیشرفت کرده باید ملغی بشود.

سخنان خانم رخشان بنی‌اعتماد را در این جلسه می‌شنویم:

در زیر پوست شهر، نهاد خانواده بی‌دفاع و سرخم کرده، زیر فشارهای اجتماعی سعی در حفظ خود از فروپاشی دارد. در زیر پوست شهر، خانواده کوله‌کش مسوولیت‌هایی است ‌که ضعف سیستم اجتماعی، وظایف طبیعی خود را بر گرده‌ی او سوار کرده.

در زیر پوست شهر به‌جای آن‌که با حمایت‌های اجتماعی سعی در تعدیل بحران‌های موجود در خانواده شود، با مشروعیت بخشیدن به موقعیت‌های بحران‌ساز، نهاد خانواده در معرض از هم پاشی بیشتر قرار می‌گیرد.

خانم بنی‌اعتماد در بخش دیگری از سخنان خود گفت:

به راستی چند درصد از مردان ایرانی، نه به عنوان همسر، در مقام پدر به مفاد این لایحه رای مثبت می‌دهند. چند درصد از پدران شرایط قید شده در این لایحه را به دختران خود می‌پسندند.


آیا نمایندگان مجلس به هنگام اعلام رای حتماً فراموش نخواهند کرد که دیگر روزی پاسخگوی دختران خود و دختران تاریخ خواهند بود.

پس از سخنان خانم بنی‌اعتماد، نامه‌ی آیت‌الله صانعی توسط خانم نرگس محمدی خوانده شد:

این نامه دیروز، سیزدهم مرداد از آقای آیت‌الله صانعی آمده. نامه مفصلی است که بخش‌هایی از را می‌خوانم.

«به نظر این‌جانب اگر وضع مالیات به‌خاطر جلوگیری از قرار دادن مهر زیاد، و سطحی است که شرع مقدس برایمان‌ رویه‌ای قرار داده است، خوب است. اما اگر وضع مالیات، خدای ناخواسته برای بودجه مملکت و تامین هزینه و اداره آن باشد که باید سخت متاسف و متاثر شد که نظام اسلامی کارش از نظر بودجه با همه‌ی معادن و منابع سرشارش و با قیمت بالا و فوق‌العاده نفت، به‌جایی برسد که نیازش به گرفتن مالیات از مهریه و کابین ناچیز از زنان باشد و عزت مسلمانان و اسلام و جمهوری اسلامی مورد سرزنش و مذمت و تحقیر قرار بگیرد...»

پس از قرائت این نامه، آقای عباس عبدی با اشاره به صحبت‌های خانم بنی‌اعتماد گفتند:

چیزی که ‌ خانم بنی‌اعتماد گفتند، یک رکن اخلاقی است. این خاطره ای که من این‌جا نقل می‌کنم مربوط به آقای ‌افتخار جهرمی‌‌ست، موقعی که عضو شورای نگهبان بودند؛ فکر می‌کنم در دور اول مجلس باشد.

یک لایحه‌ای می‌آید و در آن‌جا بحث همین بوده. یک بحثی درباره‌ی به حقوق خانواده و زن. دبیر شورای نگهبان که آیت‌الله‌ای هستند و الان هم هستد، به نحوی عمل می‌کرده که آن را تصویب کنند.

آقای ‌افتخار‌ یک جوری خلاصه قضیه را به عقب می‌اندازد و می گذارد که آن جلسه به نتیجه‌ای نرسد. بلافاصله از جلسه بیرون می‌آید و با خانه ایشان تماس می‌گیرد و با خانم ایشان در مورد این قضیه صحبت می‌کند، تمام می‌شود.

فردای آن روز که به جلسه می‌آیند آن آقا عصبانی در جلسه است و می‌گوید آقایان مسایل این جلسات را به خانه نبرید، آن لایحه هم تصویب نمی‌شود.

واقعاً هم همین‌طور است. یعنی چیزی که ایشان فرمودند (‌خانم بنی‌اعتماد) مساله‌ی کلیدی است. یعنی آن کسی که می‌خواهد تصویب کند که مرد قانوناً دو تا زن بگیرد ، ایراد ندارد. اول برای خودش نه! اول برای خواهرش و مهمتر از آن برای مادرش... ببینیم که چنین چیزی را می‌پسندد یا پدر داماد و پدر پدر همه را از دم درمی‌آورد!

او در بخش دیگری از سخنان خود گفت:

اما آن‌چه من می‌خواستم عرض کنم این است که در حقوق خانواده بر خلاف آن‌چه گفته می‌شود ریشه شکاف، مذهبی نیست بلکه ریشه‌ی آن سنت، است. یعنی نظام مردسالاری است.

خانم منصوره شجایی، یکی دیگر از سخنرانان هم گفت:

این‌ هم یک تصادفی است که امروز ۱۴ مرداد، سالگرد انقلاب مشروطه و سالگرد خاموشی خانم قمرالملوک وزیری؛ زبان آوازین اعتراض به جامعه‌ی مردسالار و برگزاری نشست کانون‌ مدافعان حقوق بشر در اعتراض به لایحه‌ی ضد مدنیت، ضد زن و ضد خانواده مصادف شده است تا که امروز که بیش از صد سال از آغاز مدرنیته می‌گذرد به تلخی درد یادآور شدیم که پاسخ تلاش صد ساله‌ی زنان در همراهی با مردان چیست.

آخرین سخنران این جلسه خانم ثریا عزیز‌پناه‌ بود که از منتقدان این لایحه خواست بر حقوق کودکان و تضییع حقوق آن‌ها در این نوع مناسبات خانوادگی تاکید بیشتری شود.

خانم محمدی به نکاتی از گفته‌های سایر سخنرانان اشاره می‌کند:

آقای یزدی‌ از ابتدای سخنرانی‌شان با نگاهی دینی و در واقع به جنبه‌ی مذهبی این قضیه شروع کردند و آن هم این بود که در قرآن که در واقع متن صریح قرآن است، در سوره نساء آمده که مردان فقط به شرط عدالت می‌توانند بیش از یک زن بگیرند.

یعنی تنها شرط فقط عدالت هست و نه هر چیز دیگری و در آیه‌ی بعدی به صراحت قرآن تاکید می‌کند که اما شما نمی‌توانید عدالت را برقرار بکنید.

‌اما در این لایحه متاسفانه یک چنین شرایط سخت را به یک شرایط سهل‌الوصول یعنی به ثروت تقلیل دادند و این با دیدگاه اسلام منافات دارد.

آقای یوسفی اشکوری با اشاره به دکتر علی شریعتی در سی سال پیش، در نقد این لایحه صحبت‌هایی را کرد‌.

‌‌آقای زیدآبادی یک نمونه از مردان دو همسر را به عنوان یک مورد عینی ذکر کرد‌ که در واقع عواقب ملموس این لایحه را داشتند ذکر می‌کرد.

خانم محمدی، شما نامه‌هایی هم از زندانیان اوین دریافت کرده بودید که در جلسه خوانده شد. درست است‌؟

بله، خانم محبوبه کرمی از فعالین حقوق زنان که تقریباً دو ماه است در بازداشت موقت است وقتی که ایشان متوجه شده بود که در کانون در رابطه با این لایحه و احقاق حقوق زن برنامه هست، یک نامه‌ای را نوشته بود و به عنوان یک زندانی زن اعلام حمایت کرده بود و این‌که اگر روزی در بیرون از زندان باشند فعالیت خود را در رابطه با حقوق زنان بیشتر خواهد کرد.

یک خانم زندانی دیگر هم گفته بود به خاطر مساله‌ی حضانت همه بچه‌هایش را از دست داد و مادرش هم فوت کرد. در واقع شرح زندگی از هم پاشیده‌ی خود را برای کانون نوشته بود و خواسته بود که برای احقاق حقوق زنان در ایران کانون و خانم عبادی فعالیت بکند.

آقای دکتر سلطانی، سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر تصمیم‌ پایانی کانون و این جلسه را بیان می‌کند:

دو تا تصمیم بود. تصمیم اول را سرکار خانم عبادی شخصاً گرفتند که چنان‌چه این لایحه به تصویب برسد، بروند مقابل مجلس شورای اسلامی و متحصن می‌شوند.

پیرو این تصمیم، کانون مدافعان حقوق بشر چون به هرحال یک ارگان فعال حقوق بشری است و رییس آن هم خانم عبادی است؛ تصمیم گرفت چنان‌چه خانم عبادی در شرایطی قرار گرفت که به تصمیم خودش جامه‌ی عمل بپوشاند، همه‌ی اعضای کانون مدافعان حقوق بشر اعم از خانم‌ها و آقایان به همراهی او، در مقابل مجلس تحصن کنند.