«زندگانی برای اویغورها شبیه به دوزخ خواهد بود»

شهزاده سمرقندی

الیزابتا پلی‌بانی، خبرنگار آزادی است که در حال حاضر در چین به سر می‌برد و ناآرامی‌های شین‌جیان (سین‌کیانگ) را از نزدیک دنبال می‌کند.

چند روز پیش با بتا درباره ناآرامی‌ها و تعداد واقعی کشته‌شدگان صحبت کرده بودم. این بار از او درباره رسانه‌های محلی چین پرسیدم و همین طور از تاریخچه درگیری‌های بین این دو قوم؛ هان‌های چینی‌تبار و اویغورهای مسلمان.

خانم بتا پلی‌بانی حدود دو هفته است در چین است و قبلاً نیز سال‌های زیادی را در چین به سر برده و زبان چینی را به خوبی صحبت می‌کند و خود رسانه‌های محلی را دنبال می‌کند و می‌تواند گزارش‌های آن‌ها را با اخباری که در رسانه‌های خارج از چین منتشر می‌شوند، مقایسه کند.‌

وی می‌گوید رسانه‌های محلی از درگیری‌ها در شین‌جیان چیزی زیادی نمی‌نویسند و تا می‌توانند، آن را نادیده بگیرند و به عنوان اتفاقی تصویر می‌کنند که آن قدر جدی و مهم نیست.

خانم پلی‌بانی می گوید این‌که بعضی از خبرنگاران خارجی توانستند به منطقه بروند و از درگیری‌های اخیر گزارش بدهند، اتفاق تازه‌ای در چین است. چون قبلاً دولت تمام تلاش خود را داشت تا از اتفاق‌هایی مثل این چیزی در خارج منتشر نشود و پوشیده بماند.

در رسانه‌های محلی داستان فرق می‌کند. صفحات روزنامه‌ها پر است از اخبار تبلیغاتی که مردم را وادار می‌کند هم‌فکر با دولت باشند. راهپیمایی صلح‌آمیز مردم اویغور را که با برخورد شدید پلیس روبه‌رو شد، به عنوان درگیری‌ای بین دو قوم معرفی می‌کنند. یعنی مخالفت مردم اویغور و سرکشی آن‌ها از هم‌زیستی با قوم «هان» عنوان می‌شود؛ چیزی که با حس وطن‌دوستی مردم چین مخالفت می‌کند.

در نتیجه درخواست مردم اویغور از جانب مردم چینی‌تبار درک نمی‌شود و احساس هم‌دلی با مردم اویغور ندارند. هر چند کسان زیادی را دیدم که با خشونت و درگیری مخالفند.

اعتراض مردم اویغور در شهر ارومچی چین (عکس: AFP)

از خانم پلی‌بانی می‌پرسم که مردم اویغور از سال ۱۹۴۹ زمانی که دولت نو چین تأسیس شد، دور از هم‌زبانان و هم‌فرهنگان خود در آسیای میانه ماندند و راه‌های داد و ستد فرهنگی آن‌ها با مردم آسیای میانه تقریباً قطع شده است. این ۴۰ ساله مبارزه مردم اویغور که بعد از فروپاشی کشور ترکستان انجام می‌دهند، به کجا خواهد رسید؟

خانم پلی‌بانی در جواب می‌گوید که این موضوع در دیدگاه دولت چین کاملاً نادیده گرفته می‌شود و در این مدت ۴۰ سال تمام تلاش خود را داشته که مردم اویغور با هان‌های چینی آمیخته شوند و فرهنگ و زبان آن‌ها را از بر کنند. اتفاقی که تا به حال رخ نداده و مردم اویغور اصرار شدید در نگه داشتن هویت خود دارند.

باید تأکید کرد در زمانی که شوری سابق با مرزبندی‌های غیر طبیعی در آسیای میانه چندین کشور را به پا کرد، مردم زیادی در این مرزبندی‌ها، چه در چین و چه در آسیای میانه تا به حال با زبان و فرهنگ متفاوت در مزر کشوری متفاوت زندگی کنند.

بعد از فروپاشی شوروی این مرزبندی‌ها به ضرر این مردم انجام شده است. چون دیگر مثل دوران شوروی، سیستم مشترک آموزش بین این کشورها وجود ندارد و مردم اویغور نیز دیگر هیچ پشتیبانی از کشورهای هم‌فرهنگ خود دریافت نمی‌کند و دولت چین هم برای چینی ساختن آن‌ها تلاش می‌کند.

خانوم پلی‌بانی می‌افزاید: اتفاقی که الان دارد در ارومچی رخ می‌دهد، چیزی غیر منتظره‌ای نیست و بسیاری از کارشناسان انتظار این گونه واکنش مردم اویغور را داشتند. فرهنگ و زبان مردم اویغور، ترکی است و دین آن‌ها اسلام است؛ چیزی که با فرهنگ و زبان هان‌ها متفاوت است.

اعتراض مردم اویغور در شهر ارومچی چین (عکس: AFP)

قوم هان که قبل از سال ۱۹۴۰ در شین‌جیان تعداد انگشت‌شماری داشتند، حالا به ۴۰ درصد افزایش یافته‌اند. شرایط مردم اویغور و هان شبیه مردم کشورهای آسیای میانه نیست. در آسیای میانه، مردم با این که زبان متفاوت دارند، اما دین مشترک دارند و هم‌زیستی بین آن‌ها راحت‌تر صورت می‌گیرد و داد و ستد فرهنگی - اجتماعی داشته باشند. اما «هان ساختن» مردم اویغور به مراتب غیر طبیعی‌تر است و شاید هیچ وقت هم صورت نگیرد.

از بتا پلی‌بانی می پرسم که در طول این سال‌ها، این چینی‌سازی مردم مسلمان تا چه حد عملاً از جانب دولت انجام گرفته و تا چه حد به نتیجه رسیده است؟

خانم پلی‌بانی می گوید: کاشغر یا مناطق مسلمان‌نشین چین، در راه ابریشم قرار دارد و تمام بناهای آن مربوط به قرن ۱۱ است. تصمیمی که دولت چین برای از بین بردن نشانه‌های فرهنگی آن‌ها انجام داده، می‌تواند یکی از همین اقدام‌ها باشد. اما باید بگویم که این پروژه جدیدی نیست و دولت چین سال‌هاست در حال تلاش برای تخریب بناهای قدیمی و ساختن بناهای جدید و امروزی است. پروژه‌ای که مردم اویغور به شدت مخالف آن‌اند و بارها اعتراض خود را بیان کرده‌اند.

اما آثار باستانی مردم اویغور بسیار چشمگیر است و نشان از دین و فرهنگ متفاوت آن‌هاست و دولت چین دوست ندارد هیچ در و دیواری به عنوان مدرک از تاریخ قدیمی و متفاوت اویغورها پیام دهد و برجا بماند.

از بتا پلیبانی می‌پرسم که چه قدر به موفق شدن مردم اویغور خوشبین است؟

وی می‌گوید مقابله با دولتی مثل چین کار آسانی نیست و مردم اعتراض و تجمع خودجوشی دارند و از قبل برنامه‌ریزی‌شده نیست. این می تواند باعث به جایی نرسیدن اعتراض‌های آن‌ها شود.

دوم این که مردم نزدیکان خودرا از دست داده‌اند و نگران فرزندان خود هستند و آن‌هایی که از روستاهای دوردست آمده بودند، دارند دوباره برمی‌گردند.

من فکر می‌کنم که زندگی در این منطقه بعد از این اتفاقات به شدت سخت خواهد شد و فشارهای بیشتری وارد خواهد شد و بیشتر از پیش تحت نظارت و کنترل دولت خواهد بود.

من خوشبین نیستم و می‌توانم بگویم که زندگانی در این منطقه برای اویغورها شبیه به دوزخ خواهد بود.