«دولت مجرم است، نه فیروزه»

شهزاده سمرقندی

اسم فیروزه جمعه نیازوا برای مخاطبان برنامه‌ی موسیقی ملل از رادیو زمانه آشناست.در برنامه‌ی «رقص با دیکتاتور» از فعالیت و شهرت این خوانده تاجیک‌تبار ازبکستان مفصل گفته‌ام. اما این روزها نام فیروزه دوباره سر زبان‌هاست؛ این‌بار به خاطر ممنوع شدن صدای او از طرف وزارت فرهنگ ازبکستان.

در باره‌ی این که چرا یک دولت به خود اجازه می‌دهد جلوی فعالیت‌های هنرمند را بگیرد و آیا این مساله با ازادی بیان و قوانین دموکراسی همخوان است یا خیر با آلی ریتوف، رئیس کمیته اجرایی «فری میوز»، سازمان بین‌المللی دفاع از هنرمندان ممنوع از اجرا و سانسور شده صحبتی داشتم.

این اتفاق عجیب و غریبی نیست. چون می‌دانید کشورهای زیادی هستند که قوانین حقوق بشر و آزادی بیان را نقض می‌کنند. بعضی از دولت‌ها روی باز به انتقاد ندارند. حتی مواردی داریم مثل خواننده‌ای در کشورکامرون که نتوانست حتی با پادرمیانی دبیر کل سازمان ملل هم بخواند و سرانجام هم این هنرمند به حبس محکوم شد. به هر حال باید راه‌های متفاوتی را رفت که بشود روی این نوع حکومت‌ها تاثیر گذاشت.

اما در مورد ازبکستان این دفعه اول نیست که دولت هنرمندی را از اجرا در جمع و رادیو و تلویزیون کشور ممنوع می‌کند. ولی در وب‌سایت شما من چیزی در این موارد پیدا نکردم. آیا این کشورها را هم زیر نظر دارید؟

ما می‌دانیم که این نوع اتفاق‌ها در ازبکستان زیاد رخ می‌دهد. به نظر من ازبکستان دو مشکل دارد که یکی سانسور قانونی و دیگری خودسانسوری است که مستند کردن دومی سنگین‌تر است.شما درست می‌گویید ما در مورد ازبکستان مدارک زیادی نداریم. چون در منطقه‌ای قرار دارد که ما دسترسی کمی به آنجا داریم و اسناد به دست آمده‌مان هم کافی نیست.

دلیل آن این است که ما کارمندان زیادی نداریم که بتوانند زبان‌های مختلف را بخوانند. فعالیت‌های ما بیشتر در داخل شبکه خود ما انجام می‌شود که باز هم باید گفت چندان بزرگ نیست و دست ما به همه جاها نمی‌رسد. به‌خصوص آسیای میانه.چند سال پیش رادیو بی‌بی‌سی جهانی گزارش مفصلی داشت از این مناطق و می‌گفت که هرچه مربوط به فرهنگ و هنر باشد صد در صد زیر کنترل است.

کنسرت فیروزه جمعه‌نیازوا

همه می‌دانیم که ازبکستان سال‌های آخر به رعایت نکردن حقوق بشر و نقض گسترده آزادی بیان متهم شد. اما در باره‌ی این اتفاق اخیر که از آن صحبت می‌کنید برای ما نیز جالب است که اطلاع بیشتری داشته باشیم. تا بتوانیم به اندازه‌ی کافی مدارک به دست بیاوریم و این موضوع را پیگیری کنیم.

لطفا از شیوه جمع آوری مدارک در این زمینه ها برایمان بگویید.

شیوه‌ی کار ما این است که خبرنگارانی مثل شما با ما تماس می‌گیرند و می‌گویند چنین اتفاقی رخ داده و منابع را برای ما ارسال می‌کنند. بیشتر اوقات البته ما خودمان مطلع می‌شویم، اما مواردی هم هستند که ما خبر نداریم و به ما اطلاع داده می‌شود. شاید بشود گفت که سیستم رایج در اروپا کار مارا آسان کرده و ما از طریق رسانه‌ها و گوگل و ایمیل مدارک مورد نظرمان را به دست می‌آوریم. اما حتما زمینه و سابقه همه حادثه‌ها را بررسی می‌کنیم و بعد پیگیر ماجرا می‌شویم.

خب! آن هنرمندانی که در مناطقی به سر می‌برند که شبکه شما فعال نیست، باید از چه طریق شمارا مطلع کنند؟

بهترین راه فرستادن ایمیل است و آدرس ایمیل ما را می‌توانند روی وب‌سایت ما پیدا کنند: «فریمیوز ات فریمیوز دات ارگ» و به ما خبر بدهند که شاهد چه مورد به‌خصوصی بوده‌اند تا ما بتوانیم تماس مستقیم داشته باشم برای پیگری و گردآوری اسناد.مشکل اصلی که ما داریم زبان است. چون زبان کاری ما زبان انگلیسی و تا حدودی زبان فرانسه است. زبان‌های رایج در آسیای میانه در مقایسه با زبان‌های اسکاندیناوی برای ما سخت‌تر است.

همچنین کسانی که با زبان انگلیسی آشنایی ندارند می‌توانند از کسانی بخواهند که مشکل آنهارا به ما منتقل کنند. در بیشتر اوقات خبرنگاران و فعالان حقوق بشر می‌توانند به این افراد کمک کنند. اما خواهش می‌کنم که هنرمندان با کسانی که تماس بگیرند ملاحظه کنند تا آن افراد اعتماد کنند و راحت حرف خود را بزنند و پیامدهای سخت‌تری برای خود ایجاد نکنند.

کاری که ما می‌کنیم، با دریافت اطلاع از طریق سازمان‌هایی که با ما همکاری می‌کنند و یا از طریق سفارت ازبکستان فشار می‌آوریم تا فضای بیشتری برای هنرمندان باز شود و آگاهی بین‌المللی به وجود می‌آوریم که چنین موردی صورت گرفته است. اما متاسفانه این فشارها تاثیر زیادی روی دولت ازبکستان نخواهد آورد. ولی باز هم باید تمام موارد مستند شوند. در غیر این صورت مردم از این اتفاق‌ها بی‌خبر می‌مانند و نادیده می‌مانند.مردم از اتفاق‌هایی مثل قتل و یا دستگیر شدن خبرنگاران و یا فعالان سیاسی و حقوق بشری زود باخبر می‌شوند، اما در مورد هنرمندان چیزی نمی‌دانند و این کاری‌ست که ما می‌خواهیم انجام دهیم.

خب در اروپا شرایط کار خوانندگان چگونه است؟ مثلا وقتی می‌خواهند در کشور همسایه و یا در داخل کشور خود کنسرتی بگذارند باید از کدام کشور مجوز بگیرند و یا اصلا نیازی به مجوز گرفتن هست؟ این دقیا همان دلیلی بود که فیروزه به‌خاطر آن مجازات شد.

آلی ریتوف، رئیس کمیته اجرایی «فری میوز»، سازمان بین‌المللی دفاع از هنرمندان ممنوع از اجرا و سانسور شده

قاعدتا در اروپا اگر شما بخواهید کنسرتی برگزار کنید، و یا در هر کشور دموکراتیک دیگری نیاز به هیچ‌گونه مجوز دولتی ندارید. بعضا مجوز کار می‌خواهید که این چیز دیگر است. اما اتفاقی که در جوامع دیکتاتوری رخ می‌دهد این است که کمیسیون نظارت دارند که حتی درباره‌ی خروج و ورود هر هنرمندی از کشورهم تصمیم می‌گیرند.

برای مثال می‌توانم از چین مثال بیاورم که گروهی از نوازندگان چینی دعوتنامه برای اجرا در خارج از کشور داشتند و دولت چین به این گروه اجازه خروج از کشور نمی‌داد و دلیلش هم این بود که می‌گفتند این گروه معرف خوبی از فرهنگ چین نیست. و من باور دارم که در ازبکستان هم همین‌گونه است و دولت تصمیم می‌گیرد که کدام هنرمند معرف خوب کشورش هست یا برعکس.

این نوع دولت‌ها برای حقوق فرد احترام قائل نیستند و این موضوع را به رسمیت نمی‌شناسند که هر فردی حق بیان عقیده خود را دارد. و وقتی دولتی تعیین تکلیف می‌کند که چگونه بیان عقیده بکنند و یا اصلا ابراز عقیده کنند یا خیر، این نقض معاهدات بین‌المللی است.در این صورت دولت است که مجرم است نه هنرمند.