جشنواره‌ی نروژی رومی در آرزوی بلخ

شهزاده سمرقندی

شاید جشنواره‌های زیادی را می‌شناسیم که راجع به رومی تا به حال فعال بوده‌اند. اما امروز می‌خواهم شما را با یک جشنواره دیگری آشنا کنم که هر زمستان در نروژ برگزار می‌شود. جشنواره‌ای که شاید به رومی و اشعار او کمتر وابسته باشد.

بی‌شک می‌توانم بگویم که راجع به این جشنواره در آسیای میانه بیشتر گرازش منتشر شده است تا در خاورمیانه. برای آشنایی بیشتر با این جشنواره گفتگویی داشتم با امیر میرزایی، مدیر هنری این جشنواره که در حال حاضر در اسلو، شهری که قرار است دو ماه دیگر این جشنواره برپا شود، سرگرم طراحی برنامه‌‌ها و صحنه‌آرایی است.

جشنواره‌ی مولوی یا رومی در نروژ، از سال ۲۰۰۷ آغاز به کار کرده است.

این جشنواره در سه زمینه کار می‌کند: بخش ادبی، بخش هنرهای نمایشی و بخش موزیک فولکلوریک و کلاسیک مردم منطقه.

ما فعالیت خودمان را زمانی شروع کردیم که یونسکو سال ۲۰۰۷ را به خاطر هشتصدمین سالگرد تولد مولوی سال رومی یا مولوی اعلام کرد. ما در نروژ تجربه‌ی برگزاری پنج جشنواره‌ی بین‌المللی را پشت سر خود داشتیم. من از کسانی هستم که حدود سال ۲۰۰۱ «خانه‌ی قصه» را در نروژ بنیان گذاشتیم و از همان زمان هم هر سال یک جشنواره‌ی بین‌المللی برگزار کردیم.

ما در خانه‌ی قصه همکاری با جشنواره‌‌های مختلف بین‌المللی را در سطح اروپا بنیان گذاشتیم. جشنواره‌ی رومی، به عنوان یک انجمن ثبت شده است و اعضای آن پنج نفر هستند. این ارگان عضو فدراسیون بین‌المللی قصه‌گویی اروپا هم هست.

فرق این جشنواره با جشنواره‌‌های دیگر این است که ما وقتی هنرمندان یا اسطوره‌های موسیقی فولکلوریک و یا کسانی که کارهای اصیل را انجام می‌دهند پیدا می‌کنیم، سعی می‌کنیم که اینها فقط کنسرت برگزار نکنند. مثلاً در بخش موزیک. ما از اینها دعوت می‌کنیم، کنسرت جداگانه برای‌شان می‌گذاریم و محیطی برای‌شان آماده می‌شود که می‌توانند با هنرمندهای نروژی و اروپایی ارتباط برقرار کنند و بنشینند باهم کار کنند.

ما معمولاً یک کنسرت مشترک هم در آخر جشنواره می‌گذاریم. در بخش موزیک از هنرمندهایی که از اروپا، آسیای میانه یا ایران و کشورهای منطقه می‌آیند، سعی می‌کنیم یک محصول مشترک در آخر هر جشنواره داشته باشیم. به این نحو هم ما در بخش هنرهای نمایشی‌اش هم همین کار را می‌کنیم. یعنی هنرمندانی که ما انتخاب می‌کنیم، یا استعدادهایی هستند از آسیای مرکزی یا از استعدادهای خود نروژ هستند.

امیر میرزایی، مدیر هنری این جشنواره

در آن بخش ما با حدود ۱۷ جشنواره‌ی بین‌المللی دیگر در اروپا همکاری داریم. ما این نیروهای بااستعداد را می‌آوریم و این امکان را به‌وجود می‌آوریم که پنج‌، شش روز یا یک هفته باهم کار می‌کنند و کار مشترک را روی صحنه می‌برند.

شما اشاره کردید که در واقع هنرمندان نامدار و آنهایی را که به طور مسلم کارهای مولوی را اجرا می‌کنند انتخاب می‌کنید. این انتخاب چگونه صورت می‌گیرد و چطور تشخیص می‌دهید که کدام را باید دعوت کنید؟

روشن است فقط کسانی که کارهای مولوی را اجرا می‌کنند، در این کار نیستند. اسم جشنواره، رومی است، ولی خود جشنواره سعی می‌کند کمی بازتر برگزار شود. چیزی که برای خود من جالب است این است که مولوی از شهر بلخ می‌آید. بلخ هم یکی از قدیمی‌ترین شهرهای روی کره‌ی زمین است؛ با قدمتی بیش از پنج هزار سال.

دولتمند خال، فلکسرای نامی تاجیک

نکته‌ی جالب، این است که در حوزه‌ی خراسان، در شهر بلخ، چندین هزارسال قبل بیش از ۲۵۰ معبد مذاهب مختلف وجود داشت و مردم با عقاید مختلف، با صلح و صفا در کنارهم زندگی می‌کردند. این هم‌نشینی برای ما جالب است.

چیزی است که اینها هزاران سال قبل از پس آن برآمدند و ما الان و در عصر حاضر نمی‌توانیم آن را انجام دهیم. این برای من جالب است که این چه چیزی است که می‌تواند مردم را با عقاید و مذاهب مختلف کنارهم بگذارد، بدون این که کسی شمشیر روی دیگری بکشد.

در انتخاب هنرمندان، در بخش هنرهای نمایشی‌، یکی از دوستان نروژی به نام خانم ماریا الزبرگ که ریاست جشنواره‌ی بین‌المللی قصه‌گویی را در نروژ دارد و هم‌چنین از کسانی بوده که به جشنواره‌‌ی قصه‌گویی ایران توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کمک کرد تا به صورت بین‌المللی درآید.

کسانی که هنرمندان را انتخاب می‌کنند، افرادی هستند که در کار خودشان متخصص هستند. در بخش موزیک خانم کریستین گراوین هالمبو هست. ایشان پروفسور در رشته‌ی موزیک در کنسرواتوری اسلو است، استاد آواز است و رهبر شش‌، هفت ارکستر مختلف نروژی است.

ولی هنوز هم من درست متوجه نشده‌ام که چه طور هنرمندان را انتخاب می‌کنید؟

در جشنواره‌‌های مختلف شرکت می‌کنیم؛ در جشنواره‌‌های آسیای مرکزی و کسانی که این کارها را ادامه دادند. چون مبنای کار ما حمایت از میراث فرهنگی شفاهی مردم منطقه است و در راستای چهارچوب یونسکو حرکت می‌کنیم. مثلاً یکی از میهمانانی که پارسال داشتیم آقای مرتضی گودرزی از شهر قوچان خراسان بودند.

ایشان از شاگردهای حاج قربان و ستارزاده است. کسانی که آشنا هستند با کارهای آقای ستارزاده می‌دانند او کسی است که دوتارخوانی را به زبان فارسی از سال ۱۳۴۳ در رادیو ایران شروع کرد. او یک سنت را پایه گذاشت. کسانی که همسن من هستند، دور و بر ۵۰ سال، شعر دختر فراش‌باشی را یادشان هست. ما کسانی را که این سنت‌ها را به شکل اصیل ادامه می‌دهند، دعوت می‌کنیم.

دیگر میهمانانی که داشتیم، آقای دولتمند بودند. ایشان یکی از اسطور‌ه‌های زنده‌ی موسیقی فلک در منطقه‌ی آسیای مرکزی هستند. ما می‌رویم اینها را می‌بینیم، در کنسرت‌های‌شان شرکت می‌کنیم و با هماهنگی گروه انتخاب‌شان می‌کنیم. ما حتما باید این هنرمندان را روی صحنه ببینیم تا انتخاب‌شان کنیم. به خاطر همین برای انتخاب این دوستان ما سفرهای زیادی می‌رویم. متأسفانه فعلاً راه ما به ایران و افغانستان بسته است. امیدواریم در سال‌های آینده بتوانیم این راه را باز کنیم.

جشنواره ماه نوامبر برگزار می‌شود؟

بله. از ۱۹ تا ۲۱ نوامبر خواهد بود. گشایش رسمی آن روز جمعه ۱۹ نوامبر، ساعت ۷ بعدازظهر در «ریکسنه» در اسلو خواهد بود.

چه کسانی امسال در این برنامه شرکت دارند؟

از میهمانان امسال ما یکی آقای دولت‌مند است. او در خانواده‌ا‌ی بزرگ شده است که موسیقی فولکلوریک را می‌شناسد. زاده‌ی منطقه‌ی کولاب در تاجیکستان است. ما قصد داریم همیشه ایشان را دعوت کنیم. چون به نظر ما ایشان بزرگ‌ترین خواننده‌ی فلک در صدسال اخیر در آسیای مرکزی هستند.

مرتضی گودرزی، یکی از هنرمندان برجسته‌ی اروپایی است که سال گذشته نیز میهمان ما بود

میهمان دیگر ما آقای مرتضی گودرزی است، یکی از هنرمندان برجسته‌ی اروپایی است که سال گذشته نیز میهمان ما بود. ایشان الان در دانمارک هستند و دارند کار مشترکی تولید می‌کنند که در جشنواره‌ی رومی روی صحنه خواهد رفت. از هنرمندان برجسته‌ی نروژ چندین نفر شرکت خواهند داشت. یکی از برترین ساکسیفونیست‌های نروژی و یکی از برترین خواننده‌های فولکلوریک این کشور، با آقای دولت‌مند روی صحنه خواهند رفت.

خود کریستین گراوین هالمبو نیز هست که آهنگ‌های فارسی‌ـ تاجیکی را با آقای دولت‌مند روی صحنه اجرا خواهد کرد. در بخش هنرهای نمایشی ابومؤمن شریپف، از تاجیکستان تئاتر شیخ صنعان را با چهارنفر روی صحنه خواهند برد.

یکی از اسطوره‌های رقصنده‌ی تاجیکستان خانم خیرالنساء وطنوا در جشنواره‌ی رومی شرکت خواهند کرد و رقص سماع را روی صحنه خواهند برد. گروه رومی «رومی آنسامبل» هست با آقای جاوید ابطحی‌‌راد و فکر می‌کنم تعدادی از هنرمندان گروه دستان نیز باشند؛ ازجمله آقای مختاری و دیگران که روی صحنه خواهند رفت.

کریستین گراوین هالمبو، پروفسور در رشته‌ی موزیک در کنسرواتوری اسلو و استاد آواز که داور بخش هنرمندان است

اینها یک گروه یازده نفر هستند که تور اروپایی امسال خودشان را از جشنواره‌ی رومی شروع می‌کنند. خانم شکوفه‌ تقی در بخش ادبیات و ادبیات کودکان میهمان ما خواهند بود. خانم منیره شهیدی استاد دانشگاه در شهر دوشنبه نیز میهمان دیگر ما هستند.

به این ترتیب میهمانان تاجیک‌ این جشنواره بیشتر هستند؟

بله، به‌خاطر این که ما یک‌سری ارتباطات فرهنگی با کشورهای آسیای میانه داریم. درواقع تبادل فرهنگی‌ است؛ خانه‌های دوستی است که ارگان‌های فرهنگی نروژ از ما حمایت می‌کنند. یکی از این دفاتر، از این خانه‌های دوستی که ما تأسیس کرده‌ایم، با دوشنبه پایتخت تاجیکستان است.

ما ارتباط و تبادل فرهنگی مستمر با کشور تاجیکستان در شهر دوشنبه داریم. این برای ما طبیعی است؛ چون بودجه‌ی ما در بخش تاجیکستان سرجای خودش هست و هر سال از هنرمندان تاجیک در جشنواره‌ی‌ خودمان دعوت می‌کنیم؛ چه در بخش ادبیات، چه در بخش هنرهای نمایشی و چه در بخش موزیک.

برخورد علاقه‌مندان نروژی با جشنواره‌ی رومی چگونه است؟

استقبال از جشنواره‌ی رومی، تا به‌حال بیشتر از طرف خود نروژی‌ها بوده است. استقبال بسیار عالی است؛ مخصوصاً در بخش موسیقی و هنرهای نمایشی‌ شهرت بسیار خوبی در میان هنرمندان حوزه‌ی موسیقی نروژ پیدا کرده و دارد شناخته‌ و شناخته‌تر می‌شود.

چند روز ادامه پیدا می‌کند؟

جشنواره‌ی رومی امسال قرار است در طول سه روز برگزار شود. اما می خواهم به این نکته اشاره بکنم که ما قرار داریم از سال دیگر همین جشنواره را در تاجیکستان هم برگزار کنیم که امسال یک جشنواره‌ی کوچک با یک طرح آزمایشی در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار کردیم. منتهی این جشنواره قرار است از سال آینده سه روز در نروژ و سه روز نیز در تاجیکستان برگزار خواهد شد.

هم‌چنین از هنرمندانی که امسال در جشنواره‌ی رومی شرکت می‌کنند، تعدادی نیز در سه جشنواره‌ی بین‌المللی اروپایی حضور خواهند داشت. امسال اولین سفر ما به گوتنبرگ خواهد بود. آقای دولت‌مند در این شهر کنسرت خواهد داشت. هنرمندان بخش هنرهای نمایشی در دو جشنواره‌ی بین‌المللی دیگر هم، از سال دیگر در فرانسه و یونان شرکت خواهند داشت.

یعنی قرار است این جشنواره همزمان در نروژ و هم در تاجیکستان برگزار ‌شود؟

در فصل بهار در دوشنبه برگزار می‌شود، در فصل زمستان در نروژ. یعنی جشنواره در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان با گروهی از هنرمندان و در اسلو با گروهی دیگر برگزار می‌شود. خلاصه ما این کنسرت را ادامه می‌دهیم و امید من این است که شرایط افغانستان به شکلی باشد که ما در آینده‌ای نه چندان دور بتوانیم این جشنواره را در شهر بلخ زادگاه مولوی برگزار کنیم.