Mar 2010

پست و بلندی‌های نوروز در شوروی سابق

تا پیش از اتحاد جماهیر شوروی، مردم آسیای میانه نوروز را به عنوان جشن سال نو گرامی می‏داشتند و مراسم‏های زیادی در این ایام برگزار می‏کردند. اما روس‏ها با عوض کردن روز تحویل سال از نوروز به ۳۱ دسامبر این جشن و رسم قدیم مردم تاجیک را از آن‏ها گرفته‏اند. با عوض شدن مفهوم نوروز، برخی از رسم و سنت‏های مردم آسیای میانه نیز تغییر پیدا کرد. این موضوع را با چند تن از صاحب‏نظران در تاجیکستان در میان گذاشته‏ام.

«نوروز در تاجیکستان رسمی شود»

در این برنامه‏ی «همسایگان» از پیشنهادی خواهم گفت که چند تن از روشنفکران تاجیک آن را مطرح کرده‏اند. امید جیهانی، روزنامه‏نگار تاجیک مقیم روسیه، طرحی را پیشنهاد کرده است که بر مبنای آن در تاجیکستان، نوروز به عنوان آغاز سال‏شماری پذیرفته شود. این طرح در وبلاگ «یک درویش» که نویسنده‏ی آن داریوش رجبیان، روزنامه‏نگار تاجیک مقیم لندن است، منتشر شده است و تاکنون طرف‏داران زیادی پیدا کرده و بحث گسترده‏ای را هم به‏راه انداخته است.

سنت‌های نوروزی در کشورهای همسایه

علی عطار، پژوهش‌گر و مستند ساز ایرانی مقیم آلمان از نوروز در کشورهای فارسی زبان می‌گوید. علی عطار فیلم مستندی از نوروز و نکات مشترک مراسم و سنت‌های نوروزی در کشورهای فارسی زبان ساخته است. او در گفت‌وگوی خود با رادیو زمانه مراسم‌های نوروزی کشورهای همسایه را با هم مقایسه می‌کند. عطار معتقد است نوروز در این کشورها، با ریشه و تاریخی یکسان، اما با شیوه‌های گوناگون برگزار می‌شود.

بیا برای نمردن، سبب قطار کنیم؛ بیا بهار کنیم

نام فرزانه خجندی را بسیاری از فارسی‏زبانان خوب می‏شناسند. فرزانه در میان تاجیکان شهرت گسترده‏ای دارد و بسیاری او را با فروغ مقایسه می‏کنند. فرزانه نیز بارها در سخن‏های‏اش آورده که از فروغ هم آموخته است. به عبارت دیگر، تاجیک‏ها فرزانه را آن‏قدر دوست دارند که فروغ فرخزاد ایرانی را و به همان اندازه از اشعار او بهره برده‏اند. فرزانه نیز به زنانه سرودن معروف است.

«نوروز امسال در افغانستان رنگ و بوی دیگری دارد»

شکریه برکزی، نماینده پارلمان افغانستان در گفت‌وگو با رادیو زمانه گفت: «نوروز امسال در افغانستان رنگ و بوی دیگری دارد.» شکریه برکزی همین‌طور از پایه‌گزاران روزنامه «آینه زن» در کابل است و با روزگار زنان افغانستان از نزدیک آشنایی دارد. همچنین خانم برکزی در گفت‌وگوی خود با رادیو زمانه از رنگ سبز بین مردم افغانستان گفت و افزود که این رنگ از قدیم به معنای سلامتی و پیروزی شناخته شده است.

امیر تیمور؛ سمبل وحدت ازبکستان

مریم سطوت در این برنامه‌ی «با همسایگان» می‌گوید: مجسمه‏ی تیمور در جایگاه مجسمه‏ی لنین ساخته شده است و امروز تیمور به عنوان سمبل وحدت ازبکستان شناخته می‏شود. بدون این که یک ذره در تاریخ، در کتاب‏های تاریخی، در موزه‏ی تیمور به جنگ‏ها و خون‏خواری تیمور اشاره شود و گفته شود که او چقدر مردم را کشته و چقدر خون ریخته است. این هم دروغ دیگری است که ضربه می‏زند و نمی‏تواند وحدت‏بخش باشد.

«کمی از گل و بلبل فراتر رفته باشیم»

میهمان این برنامه‏ی «همسایگان» شاعر نامی تاجیک، «گل‏نظر کِلدی» است. نام گل‏نظر برای همه‏ی تاجیک‏ها آشنا است و تقریباً همه‏ی آنان از شعر و ترانه‏های او در نیم قرن گذشته، بهره‏های زیادی برده‏اند. گل‏نظر نه تنها ده‏ها کتاب شعر به چاپ رسانده است، بلکه سراینده‏ی سرود ملی تاجیکستان نیز هست. وی می‏گوید با این که ۱۶سال از انتخاب این سرود می‏گذرد تغییر کرده است، اما نیازی به تغییر حتی کلمه‏ای در متن شعر سرود ملی نیست و این شعر گویای امروز و فردای تاجیکستان است.

«فکر می‏کنم، اگر گوگوش را ببینم قلب‏ام بایستد»

در این برنامه‏ی «همسایگان» می‏خواهم شما را با یک خواننده‏ی تاجیک مقیم ازبکستان آشنا کنم؛ «منیره محمدوا». منیره محمدوا با مردی ایرانی ازدواج کرده که پنج سال است هماهنگ کننده‏ی کارهای هنری او است. آقای حسین و منیره خانم در تاشکند زندگی می‏کنند و پنج سال است در حال مشاهده و تجربه‏ی نکات مشترک و همین‏طور عنصرهای متفاوت فرهنگ فارسی در کشورهای آسیای‏ میانه هستند.