بعد از دو سال سکوت

شهزاده سمرقندی

فریناز را به عنوان خواننده رپ گروه دخترانه «انتقام» هنوز خیلی‌ها در یاد دارند. گروهی که چند سال پیش در اروپا گل کرد. برای من کارهای مشترک او با سوگند بسیار دلنشین و گیرا بود. فریناز دختر جوان ایرانی مقیم هلند است و همین جوان بودنش به او اجازه می دهد که سبک و راه‌های متفاوت هنری و خوانندگی را دنبال بکند. اما او همان طور که حدود دو سال پیش در مصاحبه‌ای به رادیو زمانه گفته بود، ترجیح می دهد رپ بخواند و همین‏طور موسیقی راک را هم امتحان بکند.

خواننده‌ای که سبک رپ را انتخاب کرده بود تا اعتراض خود را به گوش جهانیان برساند و رپ به او این امکان ‌را می داد. در فرصتی که پیش آمد، گفت‌وگویی با او کرده‌ام که آن را می‌خوانید.

فریناز

در این گفت‌وگو از او دلیل سکوتش را پرسیده‏ام و اینکه در طول این دو سال، چه تغییراتی در کار و سبک او پیش آمده است؟

فریناز: راستش آخرین آهنگی که دوسال پیش ارائه کردم، یعنی روی اینترنت گذاشتم، همان آهنگ «به‏نام زن» بود که به مناسب روز زن خواندم و پروژه‏‏ای بود که از سوی رادیو زمانه به من و چند هنرمند دیگر داده شده بود. بعد از آن می‏خواستم خیلی جدی‏تر به این کار ادامه بدهم، ولی یک‌سری مسائل در زندگی آدم پیش می‏آید که پیش‌بینی نشده است و زندگی بالا و پایین‌های بسیار دارد.

طی این دوسال حتی چند آهنگ هم درست کردم که ضبط شدند، ولی هیچ‏وقت موقعیت خوبی برای پخش آنها پیش نیامد. چون فکر می‏کردم «به‏نام زن» قدم محکمی در کار من بود و دوست داشتم قدم‏های بعدی‏ای که برمی‏دارم، قوی‏تر از کار گذشته‌ام باشد. دوست نداشتم همین‏طور آهنگی درست کنم و دیگران بگویند: خب! آهنگی ساخته و پس هنوز هم در صحنه است.

بازار بعضی ترانه‏ها می‏گیرد و خیلی زود از طرف شنوند‏ه‌ها مورد استقبال قرار می‌گیرند، ولی این استقبال لزوماً به این معنا نیست که کار بعدی هنرمند نیز همانقدر موفق باشد.

اگر آهنگ‏های من را، آنها که قبل از «به‏نام زن» خوانده‌ام گوش می‏کنید، می‏بینید که موضوع آنها با این آهنگ خیلی فرق می‏کند. چند آهنگی هم که بعد از «به‏نام زن» درست شد، خیلی متفاوت‏تر از آن بودند و ترجیح دادم باز در همان سبک «به‏نام زن» بمانم.

نمی‏خواهم اسم آن را سیاسی بگذارم، چون به‏هیچ‏عنوان سیاسی نبود، ولی آهنگی بود که تمام سنین مختلف می‏توانستند آن را گوش بدهند و از آن لذت ببرند. طوری نبود که بگوییم فقط یک گروه سنی خاص می‏توانند از این آهنگ لذت ببرند.

می‏توانی اسم آهنگ‏هایی را که بعد از «به‏نام زن» ساخته‏اید نام ببرید؟ کجا می‏توان به آنها گوش داد؟

اصلاً آنها را بیرون نداده‏ام. چند آهنگ درست کرده‏ام، ضبط‏‌شان هم کردم، ولی به‏نظر من، آنقدر قوی نبودند که بخواهم منتشر بشوند. ممکن است آهنگ‌های خوبی باشند، ولی می‏خواستم مخاطبینم بازهم همه‌ی ‏گروه سنی باشند. اگر آهنگ‏هایی را که درست کرده‏ام، روی اینترنت می‏گذاشتم، ممکن بود یک گروه سنی‏ای که هم‏سن و سال خودمان هستند یا رپ گوش می‏دهند و دنبال کار رپ هستند به آنها گوش کنند، ولی سنین ۴۵-۵۰ به بالا ممکن است اصلاً طرف چنین آهنگی نروند.

در حالی‏که آدم‏های سن‏بالا خیلی طرفدار آهنگ «به‏نام زن» شدند و از آن لذت بردند. کامنت‏هایی که در ارتباط با این آهنگ می‏گرفتم، بیشتر از سوی مخاطبین سنین بالا بود.

شاید به خاطر محتوای آن بود. محتوای قوی‌ای داشت. نه؟

دقیقاً. شاید در شرایط پس از انتخابات و در جریان راهپیمایی‏ها، ما که این‏ور مرز بودیم، بازهم می‏توانستیم آهنگ درست کنیم، ولی به‏نظر من، ماهی گرفتن از آب گل‏آلود بود. چون ما که در ایران نبودیم، هیچ‏وقت احساس کسانی را که لحظه‏ به لحظه‏ و صحنه به صحنه در آن‏جا بوده‏اند، تجربه نکرده‏ایم. اگر من می‏خواستم در مورد آن موضوع آهنگی بخوانم، ماهی‏ای از آب گل‏آلود گرفته بودم و تنها به خاطر شهرت. البته من این‏‏طور می‏بینم.

همان‏طور که در گفت‌وگوی قبلی‏ات اشاره کردید، رپ‌خوانی را به این خاطر انتخاب کرده‏اید که یک حس انتقادی- اعتراضی در آن وجود دارد. یعنی این حس را در طول این مدت در خودتان پیدا نکردید که دوباره به چیزی اعتراض کنید؟

چرا.صد‏درصد، ولی می‏خواهم آن را در همان سطح «به‏نام زن» نگه دارم. نمی‏خواهم از عشق و عاشقی بخوانم. اعتراض عشق و عاشقی را می‏خواهم کنار بگذارم. چون آهنگ‏های قبلی‏ام این‏طور بود. اعتراض به عشق و اعتراض به خیانت بود و حرف از انتقام زده بودم. این سبک برای من گذشته است و الان اگر بخواهم ادامه بدهم، مایلم روی سطح و سبک «به‏نام زن» باشد و مخاطبینم هم همه‏ی سنین باشند.

یکی از برنامه‏هایی که دو سال پیش روی آن فکر می‏کردید، این بود که هم‏خوانی‏ای با یک خانم مراکشی داشته باشید. این کار به کجا رسید؟

جایی را که من باید می‏خواندم، خوانده بودم، ولی صدای ایشان را که شنیدم، هرچند قشنگ بود، ولی به روی آهنگ من نمی‏خورد. آن را ضبط هم کردیم، ولی چیزی نبود که من راضی باشم. برای پخش قشنگ نمی‏شد.
آهنگش قشنگ بود و اگر ایشان تک می‏خواندند، ممکن بود خیلی به دل بشیند تا این‏که بخواهیم یک دوئل داشته باشیم که من رپ فارسی بخوانم و ایشان عربی بخواند. متاسفانه زیاد قشنگ نشد.

یادم می‌آید که می‌خواستید با شهرام از گروه «اوهام» هم کار مشترکی داشته باشید.

بله؛ متأسفانه بعد از سفری که به امریکا داشتیم، ایشان یک دوره به ایران برگشت و بعد هم یا کارهای ایشان عقب می‏افتاد و یا کارهای من. بالاخره گاه کمی شرایط سخت و زندگی آدم بالا و پایین می‏شود. او می‏خواست آلبومش را تکمیل کند و خلاصه نمی‏شد. می‏خواست از ایران خارج شود. بالاخره الان هم ایشان در انگلیس و مقیم آنجا است و تا جا بیافتد و بخواهد کارهایش را جمع و جور کند، بازهم زمان می‏برد و طول می‌کشد.

تازگی‏ها می‏گویند که در هلند فضا برای هنرمندان خارجی محدودتر شده است. این را شما هم احساس کرده‏اید و یا دلیل دیگری داشتید که نتوانستید کاری بهتر از قبل ارائه کنید؟

کسی که هنرش هلندی‏زبان باشد، همیشه، در همه‌جا جا دارد، اما اگر هنرش به زبان دیگری باشد، در کشور هلند هیچ‏وقت جا نداشته است. همیشه همین‏طور بوده است. از روز اولی که من شروع کردم، هیچ‏وقت طوری نبوده که مثلاً در مدیای هلند موفق باشم.

البته گفت‌وگویی با "TV West" داشتم که یک شبکه‏ی شهرستانی در هلند است. آنها آمدند سر صحنه‌ی فیلمبرداری ویدئوکلیپ و با من مصاحبه کردند و به برنامه‏شان دعوت شدم. فرق اما می‏کند؛ از این زاویه که این برنامه‏‌ها برای خارجی‏هایی که مقیم هلند هستند، پخش می‏شوند. از روز اولی که شروع به کار کردم، هیچ‏وقت به این امید نبودم که یک آدم موفق در مدیای هلندی خواهم شد.

یعنی بازاری برای کار خودتان در هلند نمی‏بینید.

نه؛ ولی جالب این است که ایرانی‏های مقیم هلند هم آدم را ساپورت نمی‏کنند. مشکل اینجاست. من هیچ‏وقت در هلند کنسرت نداشته‏ام، ولی در نیویورک، واشنگتن، انگلیس، دبی و دانمارک داشته‏ام. جالب است که در هلند هیچ‏وقت چنین مسئله‏ای رایج نبوده است.

چرا؟

نمی‏دانم؛ اصلاً نمی‏توانم توضیح بدهم که چرا. مثلاً در انگلیس برای رپ فارسی سرودست می‏شکنند. نمی‏دانم بازار رپ فارسی در انگلیس چطور است، ولی هلند هیچ‏وقت این‏طوری نبوده که بخواهند هنرمند را تشویق کنند و یا از او برای کاری که انجام می‏دهد، حمایت کنند. همیشه حسادت بوده، همیشه این‏طور بوده که «خب! حالا تو یک آهنگ خوانده‏ای، فکر کردی کی شدی؟» همیشه این واکنش در هلند بوده است.

وضعیت عوض هم نشده و هنوز هم همین‏طور مانده است. همه باهم چشم‏ و هم‏چشمی دارند که «تو یه آهنگ خوندی، چون دختری رفتی بالا. اگر پسر بودی، هیچ‏وقت نمی‏تونستی بالا بری و به کشورهای دیگر دعوت بشی». متأسفانه به کار فرد نگاه نمی‏کنند، به شعر آن گوش نمی‏دهند تا متوجه تفاوت حرفی بشوند که من می‏زنم، با حرفی که آقا یا خانم ایکس می‏‏زند.

چطور می‏خواهید به این وضعیت واکنش نشان بدهید؟

اصلاً برایم اهمیت ندارد که بخواهم واکنش نشان بدهم، اما از همان دو نفری که کار مرا تأیید می‏کنند که «خب این کارت خوب بود» و یا به دلایل قانع‏کننده‏ای از من انتقاد می‌کنند، استقبال می‏کنم. اگر انتقاد به‏جا باشد، آدم از آن یاد می‏گیرد. یک خانم نویسنده‏ی معروف در هلند هستند که دارند یک کتاب‏ خود را تبدیل به فیلم می‏کنند. با ایشان که صحبت کردم، گفتند که دوست دارند نقش اول فیلم را بازی کنم؛ البته شاید.

به‌هرحال از نظر هنری در صحنه می‏مانم؛ چه به عنوان خواننده‌ی رپ و چه به عنوان هنرپیشه‏ای که در ارتباط با به تصویر کشیدن مشکلات زنان قرار است روی صحنه بیاید. البته این را قول نمی‏دهم، ولی ممکن است به زودی زود، فیلمی درست بشود که باز از مشکلات زنان صحبت کند و این‏که مشکلات زنان و دور و اطرافیان‏ آنها و خواسته‏‌ی‌شان چیست؟ این که دید‏ یک زن نسبت به زندگی و دید دیگران نسبت به یک زن چه می‏تواند باشد؟

لینک ترانه «به نام زن» بر روی یوتیوب: