پایان یک عمر، پرواز

Ker Than
برگردان: احسان سنایی

پس از وقفه‌ای دوروزه به‌واسطه‌ی ایجاد نشتی؛ شاتل فضایی دیسکاوری، برای آخرین پرتابش از پس ۲۶ سال فعالیت فضایی، آماده می‌شود. با نامی برگرفته از بین سلسله‌‌کشتی‌های بزرگ اکتشافی تاریخ؛ دیسکاوری، در سی‌ام آگوست ۱۹۸۴ اولین پرواز فضایی‌اش را با موفقیت به‌ثمر رساند. از آن پس او بیشترین ساعات کاری یک شاتل را در فضا به خود اختصاص داد: او طی مجموعاً ۳۸ پرتاب فضایی، ۳۵۱ روز کامل را تاکنون در مدار زمین به‌سر برده است.

سال‌ها بود که این غول آهنین‌بال، میان تاریخ‌نویسان و هواداران فضانوردی، نام «عضو مطمئن و کهنسال» ناوگان شاتل‌های ایالات متحده؛ متشکل از آتلانتیس، ایندیور (Endeavour)، کلمبیا (ساقط‌شده در ۲۰۰۳)، چلنجر (ساقط‌شده در ۱۹۸۶) و نهایتاً دیسکاوری را به‌خود اختصاص داده بود. «رابرت پرل‌من» (Robert Pearlman)؛ سردبیر وب‌سایت collectSPACE.com، اظهار می‌دارد که «میراث او، ساعات کاری اطمینان‌بخش‌اش بود. هرزمان که به خدمت فراخوانده می‌شد، انجام می‌داد».

شاتل فضایی دیسکاوری و محموله‌اش شامل قطعه‌ای از ایستگاه فضایی بین‌المللی از دید فضانوردان این ایستگاه، بر فراز زمین و حین مانور الحاق / ناسا

به‌گفته‌ی «والری نیل» (Valerie Neal)؛ کتابدار موزه‌ی علوم هوا و فضانوردی ایالات متحده در واشنگتن؛ در این چندساله، مأموریت‌های دیسکاوری متنوع‌تر از خواهرانش بود. وی‌ می‌گوید: «وقتی‌که نخستین شاتل فضایی در سال ۱۹۸۱ معرفی گردید، معنی‌اش این بود که با فضاپیمای فوق‌العاده مستعدی طرفیم که به تمامی نیازهای فضایی‌مان در آینده‌‌ی نزدیک، پاسخ می‌گفت. هرچندکه پرتاب‌کننده‌‌های دیگری – همچون موشک‌های دلتا یا تایتان – نیز همچنان استفاده می‌شوند؛ شاتل‌ها تطبیق‌پذیری‌ بی‌مثال‌شان را ثابت کرده‌اند و گمان کنم دیسکاوری تجسم همه‌ی این‌ها بود».

شخصیت یک ماشین
مطابق برنامه‌ها، پرواز پیش روی دیسکاوری، پیش از آخرین پرتاب شاتل ایندیور در فوریه‌ی آتی؛ یکی‌مانده‌به‌آخرین پرواز ناوگان شاتل‌ها به‌شمار می‌رود؛ البته اگر همچنان مشکلات مالی گریبان‌گیر پرواز نهایی دیگری توسط آتلانتیس که اخیراً توسط کنگره به‌تصویب رسیده بود و هم‌اکنون به‌واسطه‌ی همین مشکلات زمین‌گیر شده؛ برقرار بماند. از این‌رو با چراغ سبز مسئولین کنترل پرتاب؛ دیسکاوری در این مأموریت‌اش، آخرین ملاقات با فضا را نیز خواهد داشت.

تماشای این آخرین پرواز، خصوصاً برای پرل‌من که این ماشین عظیم‌الجثه را در زمره‌ی محبوب‌ترین‌هایش قلمداد می‌کند؛ اندکی تلخ است. وی‌ می‌گوید: «همیشه جایگاه خاصی در ذهنم داشته. وقتی‌که برای آخرین بار فرودش را ببینم، خیلی احساساتی خواهم شد. این، چیزی بیشتر از تماشای یک ماشین نیست؛ اما ماشینی‌ست که طی سال‌ها صاحب شخصیتی مستقل شده است». به‌لحاظ فنی، دیسکاوری سومین شاتلی بود که توسط ایالات متحده ساخته شد؛ اما هم‌اکنون پیرترین‌شان قلمداد می‌شود. او طی بارها سفرش به فضا، محموله‌های متنوعی شامل آزمایشات علمی گوناگون و ماهواره‌هایی نظامی با اهداف همچنان ناشناخته‌ را به بیرون جو انتقال داده است.

به‌سال ۱۹۹۰ میلادی، یکی از جواهرات دنیای ستاره‌شناسی مدرن؛ یعنی تلسکوپ فضایی هابل را به فضا انتقال داد و به‌ترتیب ۷، و ۹ سال پس از آن نیز، به‌منظور انجام تعمیراتی بر این تلسکوپ، رهسپار فضا گردید. او چندین «اولین» را هم در کارنامه‌ی خود دارد: نخستین ملاقات با ایستگاه فضایی روسی میر در ۱۹۹۵، نخستین شاتلی که یکی از اعضای کنگره‌ی ایالت متحده (جیک گارن؛ سناتور ایالت یوتا) را به فضا برد (آوریل ۱۹۸۵)، و نخستین پرتاب‌گری که فضانوردی روسی (سرگئی کریکالوف) را در فوریه‌ی ۱۹۹۴، به فضا انتقال داد.

خدمه‌ی دیسکاوری را نیز در این سال‌ها، نخستین فرمانده آمریکایی-آفریقایی ناوگان شاتل‌ها (فردریک گرگوری؛ در نوامبر ۱۹۸۹)، نخستین فرمانده زن پروازهای سرنشین‌دار ایالات متحده (آلین کالینز؛ در فوریه‌ی ۱۹۹۵) و مسن‌ترین فضانورد جهان (جان گلن؛ ۷۷ساله، در اکتبر ۱۹۹۸) شامل می‌شده است. این شاتل همچنین نخستین مأموریت از سری پروازهای «بازگشت به پرواز» را از پس فقدان شاتل‌های فضایی چلنجر و کلمبیا با موفقیت به‌ثمر رساند.

شکستن دیوار صورتی، ثانیه‌هایی پس از پرتاب (عکس، آرشیوی‌ست) / ناسا

پرل‌من، دیسکاوری را آزمایشگاهی برای ارتقای شاتل‌ها پس از آن دو حادثه می‌داند. با پرواز آخرین مأموریت‌اش در این هفته نیز او بار دیگر «اولین»ی را در تاریخ فضا رقم خواهد زد و آن، حمل محموله‌ای به‌مقصد ایستگاه فضایی بین‌المللی شامل نخستین ربات انسان‌نما در فضا به نام «روبونات-۲» (Robonaut2) است. پرل‌من می‌گوید: «شبیه انسان است و نخستین رباتی‌ست که به‌منظور همیاری فضانوردان؛ چه داخل و چه بعدها در خارج از محیط ایستگاه، طراحی شده است».

دیسکاوری، به موزه خواهد رفت؟
به‌اعتقاد پرل‌من، برای هرکسی‌که پروازهای شاتل را چه از نزدیک و چه از طریق تلویزیون تماشا کرده؛ مواجهه‌ی با خط پایان پرواز شاتل‌ها با تلخی‌هایی همراه است. وی می‌گوید: «اینکه شاتل‌ها در پنج ساله‌ی پس از «بازگشت به پرواز» (به‌دنبال حادثه‌ی دلخراش انفجار کلمبیا) عملکرد بسیار خوبی داشته‌اند؛ اتفاق خوبی‌ست، اما هر شاتل، توان صد پرواز را دارد و حتی دیسکاوری که بیشترین پرتاب‌ها را به‌ثمر رسانده، نصف این آمار را هم در کارنامه‌ی خود ندارد». به‌اعتقاد وی، این مشکل از نگرانی‌های مرتبط با امنیت پرواز شاتل‌ها نشأت می‌گیرد. او در ادامه می‌افزاید:

«پیش از فقدان چلنجر در ۱۹۸۶، ناسا پیش‌بینی سالیانه ۲۴ پرتاب را شامل پروازهایی از پایگاه نیروی هوایی وندنبرگ کالیفرنیا با مقاصد نظامی کرده بود. پس از آن حادثه، شمار پروازها تغییر چندانی نسبت به سال‌های قبلش نکرد و ناسا در ۱۹۸۵، ۹ پرواز؛ یعنی بیشترین آمار موجود طی یک سال و در سال‌های ۱۹۹۲ و ۱۹۹۷، هشت پرواز را با موفقیت انجام داد که البته این هرگز به وفور آمارهای پیش‌بینی شده نرسید».

سرنوشت دیسکاوری، پس از بازنشستگی‌اش نامعلوم است؛ اما ناسا قصد دارد این مدارگرد را در صورت توافق مالی؛ به‌منظور نمایش عمومی، تحویل موزه‌ی علوم هوایی و فضایی مرکز «استیون ادوار-هیزی» بدهد. «مایکل کوری» (Michael Curie)؛ سخنگوی ناسا می‌گوید: «با اتمام پرواز شاتل‌ها، ناسا با حذف برخی [سامانه‌های حاوی] مواد مهلک شیمیایی، اقدام به سالم‌سازی‌شان خواهد کرد؛ فرآیندی که آن‌ها را برای نمایش عمومی، نامناسب می‌کند.

ناسا هزینه‌ی سالم‌سازی شاتل‌ها را خواهد داد؛ اما هزینه‌های صرف بودجه برای مرمت وسیله به‌منظور نمایش عمومی یا انتقال‌شان به مقصد نهایی‌شان را تقبل نمی‌کند. برآورد هزینه‌ی نمایش و انتقال، در حدود 28.8 میلیون دلار است».به‌گفته‌ی کوری، ناسا درصدد اعلام اطلاعاتی پیرامون برنامه‌های بازنشستگی دیسکاوری در ماه‌های آتی‌ست.

منبع: National Geographic