نترسيد آقاي عليخاني. دين از آن بيدهايي نيست كه به همچين بادهايي بلرزد. شما نمي خواهد غصه دين را بخوري. فعلا دين مملكت و كل دنيا را در اختيار دارد و به ياري شما عزيز نيازي نيست. چنان سخن گفته كه انگار دين طفل صغيري است كه دارد در حقش ظلم مي شود.

بر طبق نظر ايشان انگار همه دارند ضد دين حرف مي زنند. خوبه دو نفر مخالف پيدا شدند كه آقايان بترسند و دم از توتاليتريسم ضد ديني بزنند. واقعا خنده دار است دقدقه هاي اين مرد. اگر روزي شد كه مخالفين دين بتوانند با آزادي و امنيت كامل و بدون از بين رفتن حقوق كامل شهروندي سخنانشان و نقدهاي كلامي و تاريخي خود را بيان كنند شما بيا وادينا فرياد كن. در هيچ جاي دنيا چنين امكاني وجود ندارد. آنوقت شما داري براي ايراني كه تا بيخ گوش در دين فرو رفته غصه بي دين شدن مي خوري.
حقيقتا كه امتناع تفكر هم عبارت مناسبي براي شماست. در ضمن كمونيسم هم نوعي دين و بدتر از آن ايدئولوژي است. نقد تفكر ديني چه ربطي دارد به ساختن يك ايدئولوژي ديگر. روشنفكر بايد اجازه داشته باشد كه هر متني را نقد كند. چرا كه اساسا متن پديده اي بشري است. اگر چنين نشود مسلما نقاط قرمزي پديد مي آيد كه باعث جلوگيري از تفكر آزاد خواهد بود.
در حال حاضر از بين هر صد متفكر ايراني اگر بتوان يك روشنفكر ضد ديني پيدا كرد جاي تعجب است . آنوقت در اين ميان شنيدن از ديكتاتوري عليه دين خود سخني طنز مي باشد.

از مسئولان راديو خواهشمندم كه از اين به بعد يك ستون طنز به آقاي عليخاني بدهند كه بر طبق نظريات مجتهد شبستري مردم را شاد نمايند.

matlabi kamelan sathi bood, ke talash mikonad ba teke bar didgahe Norbert Elias be sorate sharmandeh az andisheh haye dini defag kona. natijegiri koli dar payane bahs ra mitavan dar harja kard. Persesh asli in ast ke aya baraye naghd ma be aghl niyazmandim ya be ehsasa? albate nevisand hargoone ehsasi ra manozzr nemikonad, behar hal mazaheb va hamchini ESLAm goonehayi az aghl va ya andishe hastand ke dar barabar ehsas ghar darand, va man dar in matlab alsan nafahmidam ke cjera naghd mazahab va ya eslam tavasoote roshangaran irani ba tahdid anan be totalitarism va fashism pasookh dadeh mishavad.

sasan az Hannover

موجز و مفيد؛ يادداشتی است بسيار رسا و پر مغز، هر چند گمان ندارم آرامش دوستدار اساساً اعتنای چندانی به اين ديدگاه‌ها داشته باشد. اما نفس مطرح شدن ديدگاه‌های مخالف (چه از سوی دوستدار باشد، چه از سوی منتقدان‌اش)، آن فضای يکپارچه و يکدستی را که در آن يک طرف گمان می‌کند، يکه‌تاز عالم انديشه‌ است و هيچ انديشه‌ی رقيبی ندارد، می‌شکند.

من کتاب های آقای دوستدار را نخوانده ام پس نمی توانم درباره ی ایشان اظهار نظر کنم. اما به نظر می رسد" نویسنده ی این متن چند مفهوم را با هم خلط کرده است:

1- عقلانیت انتقادی را با "می اندیشم" دکارت اشتباه گرفته است.

2- وجود مؤلفه های عاطفی در تصمیم گیری و تأثیر آشکار آنها بر توانایی های شناختی، یک موضوع بی شبهه در روانشناسی است. اما این به معنای دوگانه انگاری دکارتی (قائل شده به دو جوهر جداگانه ی روحانی و مادی نیست) دوگانه انگاری دکارتی دیگر نه در علم و نه در فلسفه ی امروز خریداری ندارد. بنابراین طرح ایده های دامازیو هیچ کمکی به اثبات این مدعا نمی کند که: "ارتباط میان جسم و ذهن به گونه‌ی دیگری فهم می‌شود." ظاهراً این اشتباه به این خاطر پیش آمده که نویسنده فرق میان عواطف و "روح" را تشخیص نمی دهد. مسئله ی فلسفی "ذهن-جسم" با مسئله ی روانشناختی "عواطف- کارکردهای شناختی" هیچ نسبتی ندارد. و این مسئله ی دوم می تواند در چارچوبی کاملاً ماتریالیستی مطرح شود، که اغلب هم همین طور است.

این از به اصطلاح تفلسف نویسنده.

بقیه ی متن عمدتاً تکرار همان حدیث کهنه ی روشنفکران دینی است که برای خود نقش "محلل "برای رسیدن به دموکراسی قائل می شوند. این ادعا البته تا بن دندان سیاسی و تاکتیکی است و هیچ مبنای جامعه شناختی ندارد. هیچ معلوم نیست جامعه ی ایران برای خروج از سلطه ی دین به این "محلل ها" نیاز داشته باشد. به باور من، گذار از خاتمی در واقع گذار از "روشنفکری دینی" بود.

و در آخر نویسنده ما را از بلایای نظام های سکولار توتالیتر می ترساند و برای مثال لولوی نظام های استالینیستی و نازی را ذکر می کند. و مشخص می کنند که ایشان "سکولار" را با "بیخدا" یکی گرفته اند. (بگذریم که رژیم نازی یک رژیم اتئیستی نبود. بر کمر بندهای نازی ها نقش شده بود که : "Gott mit uns" [خدا با ماست]. هیتلر بارها خود را نماینده ی خدا خواند و کلیسای کاتولیک هنوز از همکاری اش با رژیم نازی شرمنده است

برای اطلاع بیشتر درباره ی خداباور بودن یا نبودن هیتلر اینجا را ببینید:
http://www.secularismforiran.com/dawkins-pendarekhoda-fasle7-3.htm

The "religious intellectuals" in Iran can't afford to encapsulate themselves any more. They are trying to make a virtue out of necessity by reading Nikfar's article in their congress. Who has investigated the role of anti-religious secular vanguards in developing moderate interpretations of religious texts by religious intellectuals in the history? Thank you.

آقای محمد پور درست میگوید که هر نظری باید مورد نقد قرار گیرد. اما آقای علیخانی این نقد است؟ بدون استناد به هیچ گفته ای از دوستدار نقداش کردید؟ البته من پیشنهاد نمیکنم که نوشته های ایشان را بخوانید. اما فقط برای توجه آقای محمد پور میگویم که دوستدار با "عقل" کاری ندارد. حرف ایشان حول محور تفکر است. اصلا میدانید که ایشان دین ستیز نیست؟
در مملکتی که روشنفکرش بدون خواندن یک اثر دست به نقد آن میزند، چرا نباید رئیس جمهورش احمدی نژاد باشد؟

«بی نام» عزيز اولاً که «دقدقه» ات با «ق» کمی قميشه!! دوماً حداقل زبان پرخاشجويی را از استادت آرامش دوستدار خوب آموخته ای. رفيق اين چه جور نفدی است که به خورد ما می دهی؟ آدم اصلاً شک می کند که خود آرامش دوستدار کنار دستت نشسته بوده!

کاملا درست است. کاش اصطلاح فیلسوف را به آقای دوستدار اطلاق نمی کرذند.

جالب بود

"احساس نفرت در بین آنان به قدری است که حتی تصور وجود یک حزب مذهبی اعتدال‌گرا در جامعه سکولار ایده‌آلی‌شان آنان را آزار می‌دهد"

شما خودتان داريد خودتان را نقض مي كنيد و خبر نداريد!!

از يك سو به آرامش دوستدار و سكولار ها مي تازيد كه تنها بر شناخت عقلي تكيه مي كنند و احساس و عاطفه را كنار مي گذارند و از طرف ديگر در كل متن گفته ايد كه افكار و سو گيري و نوشته هاي آنها ناشي از اسلام سياسي و نفرت آنها از آن است !!!!!!

عجيب تر آنكه باز شما به اين بسنده نكرده ايد و اين شناخت را كه به قول شما ناشي از احساس نفرت است را به دليل اينكه از يك احساس سرچشمه مي گيرد به ريشحند مي گيريد !!!!!!

"به نظر می‌رسد برای وی این امکان قابل تصور نیست که در هیچ جامعه‌ی بشری هنوز پرسش‌گری و تعقل، فارغ از قید و بند‌های احساسی - عاطفی آن به وقوع نپیوسته و نخواهد پیوست."
براي شما چي؟؟؟؟؟

كمي بيشتر فكر كنيد ، براي نوشتن وقت هست .

فكر كنيد و بنويسد نه از روي عاطفه و علقه و اين احساس كه اسلام در خطر است.

البته من به عنوان یک خواننده دوست داشتم که آقای علیخانی توجه بیشتر به مساله ی دین خویی و فرهنگ دینی امتناع از تفکر که آقای دوستدار طرفدار آن است، می کردند. شاید آن عقل گرایی رادیکال، که اندک مجال برای جریانات اصلاح طلبانه ی دینی نمی دهد، قابل نقد باشد، و حتا گونه ی از تمامیت خواهی روشنفکرانه را نیز می توان در آن دید. اما، نقد آقای دوستدار با همه ناشکیبایی که در برابر اصلاح طلبان دینی دارد، قابل تامل است. من به آقای علیخانی پیشنهاد می کنم که بیشتر به نقد این نظریات محوری دوستدار آرامش توجه بکند. شاید اندکی تلخ بنماید، ولی می گویم که جریان اصلاح طلبی دینی، فاقد تاثیر گذاری سیاسی و اجتماعی بالای توده های دین خو و اسیر خوانش خرافاتی متون است. مسلمانان، بیشتر دنباله رو فقیهان و علمای سنتی اند که برای متن قرانی و متون پیرامونی مانند احادیث و دیگر روایت های دینی، نه زمانی قایل اند، و نه گمان می کنند که بیشتر روایت ها محصول جامعه عقب مانده و بدوی عرب است. من وقتی روایت های قدیمی فقیهان و علمای شیعه و سنی را می خوانم موی بر بدنم راست می شود. ولی همین توده بخاطر حفاظت از آیین و معتقدات که گمان می کند مورد هجوم قرار گرفته، بمب بخود بسته کرده، و عالم و آدم را به آتش می کشد. بر خلاف آقای علیخانی، من جریان های اصلاح طلب دینی را، اقلیت های شهرنشین نخبه گرا و فاقد اعتبار و مشروعیت تاثیر گذار اجتماعی می دانم، که حرف های شان شاید برای روشنفکران و نخبگان دانشگاهی قابل درک باشد اما برای توده های عادت کرده با فهم سنتی از دین و روایت های سختگیرانه، خرافاتی و گاه دور از دین هرگز.برای همین، سوال من این است که وقتی جنبش های اصلاح طلب دینی نتوانند در قالب تحولات اجتماعی و سیاسی، راه خود را بسوی فهم مردم عادی باز کنند، چه نقشی می توانند در دگرگونی فهم دینی منطبق بر شرایط دنیای جدید بازی کنند؟ این کلمات بوی کهنگی می دهند، و شاید هم مقدار از ایده آل گرایی خرد گرایی عصر روشنگری و یاران دایره المعارف را در خود داشته باشد. من در افغانستان از بربریت، عدم شکیبایی و بدویت و خشونت مذهب سنتی در اندیشه و عمل بنیادگرایان و طالبان می ترسم. آنها ریشه های عمیق اجتماعی دارند. اگر روزی به نام دین در کوچه ها جوی خون جاری کنند، مردم از آنها بخاطرمعتقدات مذهبی مشابه دفاع خواهند کرد. قرائت انسانی از دین، مهمترین پروژه ی تفکر جنبش اصلاح طلبی دینی در ایران، برای من جاذبه های فراوان دارد، اما در مقایسه با جریان های عربی تفکر نو اندیشانه ی دینی، محافظه کار تر و عقب مانده تر است.
نکته ی دیگر که در باره ی سخنان آقای علیخانی می خواهم عرض بدارم این است که گاه به این اندیشه می افتم که باید نسل پیشرو تر از نویسندگان مانند آقای شبستری روی کار بیایند. من سخنرانی کوی دانشگاه آنها را که گمان کنم در ماه رمضان سال 79 ایراد شده است، در کتاب قرائت انسانی از دین خواندم. مبانی گفتار ایشان، از جمله "آزادی یعنی تحقق انسانیت انسان" که من منظور این پاره گفتار کلی را نفهمیدم، روایت های مدرن است؛ شکیبایی، حقوق بشر و قایل شده به عدم جزمیت و به گفته برمن قطعیت های استوار بر قدرت. اما، شاید من در اشتباه باشم، نکته ی که روزی جنبش های اصلاح طلب دینی را سخت به چالش بکشد، تقابل اومانیسم و شیوه ی نگاه دین به انسان است. این جا مکان گشودن این بحث نیست، ولی تصور من این است که تقدس متون مذهبی در نهایت، انسان را معطوف به اقتدار و سر سپردگی از روی ایمان و نوعی جذبه ی درونی غیر قابل گفتگو می سازد. اومانیسم، این قدرت را به انسان می دهد که متون مذهبی را فارغ از جذبه ی یک جماعت دیندار، در سطح سایر متون اخلاقی و آموزه یی تقلیل بدهد، و بخاطر نادیده گرفتن آن هیچ عقوبت و مجازات معنوی متوجه خود نداند. تلاش شبستری و ملکیان و سروش مهربان تر کردن دین با انسان است. دین که به نام او سلطان محمود ها و فقیهان رجز خوان او، انگشت در کرده، و خون می خوردند. انسانی گرایی، اگر اجازه ی استفاده از نظرات مارکوزه را داشته باشم، یعنی امکان انتخاب و آزادی. آیا می تواند جنبش های اصلاح طلب دینی در ایران و منطقه این نتیجه ی تاریخی اومانیسم را می پذیرد؟

برای اظهار نظر در مورد این مطلب باید جدی و در ضمن منصف بود. آقای علیخانی افکار نوی دارد و مسائل تازه ای را مطرح کرده است که صرف نظر از تأیید یا رد باید به آنها توجه شود تا این گونه مباحث پرورده شوند. اما کاش ایشان این مطلب را بهتر می نوشتند، یعنی بیشتر رویش کار می کردند. من تنها به دو نکته اشاره می کنم.
1- به نظر من این یک نوشتۀ آکادمیک و تحقیقی نیست، و جانبداری و گرایش سیاسی و ایدئولوژیک در جا به جای آن پیداست. مثلاً از همان ابتدا نویسنده می نویسد: «شدت مبارزه با گرایش‌های مذهبی اسلامی چه در غرب و چه در میان روشنفکران ایرانی زمانی بیشتر شده است که بنیادگرایی اسلامی و اسلام سیاسی قدرت بیشتری پیدا کرده است.» گذشته از اینکه این یک پیش فرض کاملاً غلط است، نیازمند دلیل و برهان نیز هست، اثبات دیگر جای خود دارد. این کمبودها در مقاله زیادند.
2- اشکال دیگر آن ساختمان و زبان است، که آشفته و درهم است و فقط خوانندۀ کنجکاو می تواند آن را بخواند، آن هم با مشقت. حال آنکه مطلبی از این دست باید با زبان ساده و روشن نوشته شود، مفاهیم را یکی یکی در ذهن خواننده جا بیندازد تا خواننده آن را نیمه کاره رها نکند. به گفتۀ بزرگی، فیلسوف هرچه بزرگتر باشد زبانش ساده تر است.

در مطلبی که به پیوست مقاله ام در بالا چاپ شده است سعی کرده ام نوشتهُ خود را روشن تر کنم. با تشکر

اقای علیخانی: با همه اختلافات عقیده تی و فکری --- مخصوصا آنجائیکه نا توان از غربال کردن اسلام از سم مهلکی که توسط دشمنان خارجی و ستون پنجم های داخلی مثل مولانای رومی که فرموده اند " قاتل جان من است عقل من و هوش من---- کاش گشاده نبود چشم من و گوش من " که با شما ممکن است داشته باشم باید بگویم که من زیر این نوشته تان را امضا می کنم. راستی من تمامی کتاب های پروفسور Antonio Damasio که آخرین شان " The Feeelings of What Happens" و " Looking for Spinoza" است را مصالعه کرده ام و باید بگویم که آن دانش و علم و عقل کلی که دوستدار و شرکا ادعایش را می کنند مربوط به دانش و علم پوزیتیوستی قرن 19 است که الان هیج دانشمند جدی تره هم برایش خرد نمی کند. بعد از توضیحات اصل " عدم قاطعیت" فیزیکدان برجسته آلمانی اروین هرزنبرگ و اصل undecidability principle ریاضی دا نابغه ی اتریشی- آمریکایی کرت گودل که بعدا با پ÷وهش های ریاضی دان آمریکایی Gregory Chaitin و دیگران تکمیل شد برا ی همیشه آن زیر بنای سفت و سخت دانش قرن 19 سست و لغزان و به فرمانروایی بی چون و چرای عقل پایان داده شد. بگذارید که پروفسور ارامش دوستدار و شرکا در همان رویای علم مطلق گرای بطلمیوس بمانند که قبول کروی بودن کره زمینی که به دور خورشید می گردد برای ذهن های کودکانه ارامش بخش نیست.

حميد رضا گرامي
دو نكته
1- دقدقه: شور و غوغا / شور و غوغا بر پاكردن (لغتنامه دهخدا)
2- من اصلا هيچ كتابي از آقاي دوستدار را نخوانده ام. و تنها نظرات شخصي خودم را بازگو كردم. البته اگر كتاب ايشان به دستم رسيد حتما مطالعه مي كنم.
مي بينيم كه شما هم تنها با پرخاشجويي پاسخ انتقاد درست من را داده اي. پس با كلمات بازي نكنيم و اصل مطلب را بنگريم.

to add Sahand debate , it
is good to read Casey 1996 arguments about space to place and mind to body...

با سلام و عرض ادب

دوست گرامی آقای خالد

شايد بتوان گفت که انديشمندان و متفکرين مسلمان در عصر حاضر که ظاهرا بتوان از تبارشناسی آنان سخن گفت و آثارشان را مورد نقد و ارزيابی قرار داد و مهمتر از آن دو از کارکرد اجتماعی نظراتشان در ايران مصر و ترکيه سخن گفت ...
اما اجاز دهيد تا به دو مسئله اشاره کنم.
برای نحله نوانديشی دينی که شايد بتوان با مصامحه اين اصطلاح را پذيرفت دو مسئله محوری است. يکی تقدس زدائی از متن و ديگر ارائه تفسيری اومانيستی. به قول علامه اقبال لاهوری در تجديدبنای تفکر دينی مسلمانان با هيچ مانع اعتقادی ظاهرا روبرو نيستند. اما بينش اسلام کلاسيک و ترويج همه جانبه خدا محوری توسط علمای سنتی کوشش های متفکرين مسلمان را که در پی ارائه تفسيری اومانيستی هستند با مانع جدی روبرو کرده و می کند.
از طرف ديگر بينش اومانيستی بر اساس تفسير متن بايد بتواند در تغييرات فرهنگی دخيل باشد تا هم خردورزی اعتلا پيدا کند و هم ارزش انسان بعنوان انسان بودنش در روابط اجتماعی سيلان يابد. لذا اگر منتقدين و متفکرين بتوانند در عرصه های بنيادين نحله نوانديشی دينی را مورد پرسش قرار دهند و از ضعف های اصلی آن سخن گويند شايد در تجديد بنای تفکر دينی موثر شود.

جناب بهروز عليخاني گرامي
از اينكه در اولين نظر به تندي سخن گفتم عذر مي خواهم و خوشحالم كه به دنبال رفع اشكالات مقاله تان هستيد. اما به هر روي با "پس نوشت" هم كه اضافه كردي باز هم حرفم همان قبلي است. شما با جانبداري خاصي سخن گفته اي و بي طرفانه داوري نكرده اي.
هر چند كه بايستي تمام نگرشها ، نگر خود را بيان نموده و با آرامش و رواداري گفتگو كنيم. اما چه كنيم كه در جامعه ما چنين بستري وجود ندارد. كه اگر وجود داشت ، آرامش دوستدار هم آرامتر و همه جانبه تر به بررسي مي پرداخت. حقيقت اين است كه فريادي در گلويمان خشكيده و به آساني گفته نمي آيد.

جناب آقای دکتر علیخانی عزیز از مقاله بسیار وزین شما استفاده بردم - موفق باشید .