اکبر گنجی: باید پرسید چرا در ایران ترور قانونی است

روزبه میرابراهیمی

فعالان و سازمان‌های حقوق بشری از هر فرصتی استفاده می‌کنند تا اهمیت «حقوق بشر» را به دولت‌ها و حکومت‌ها یادآوری کنند.

نشست‌هایی چون نشست مجمع عمومی سازمان ملل یکی از این فرصت‌ها است تا با بازتاب و توجه به رسانه‌ها، رهبران یا نمایندگان حکومت‌های ناقض حقوق بشر را به چالش کشید و دیگران را نیز متوجه مقوله‌های انسانی کرد.

یک روز پیش از آغاز رسمی نشست سالانه رهبران در مجمع عمومی سازمان ملل، هتل «میلینیوم سازمان ملل» در شهر نیویورک میزبان نشست مطبوعاتی برخی از فعالان حقوق بشری ایران بود.

در این نشست که با همکاری «کمپین بین‌المللی برای حقوق بشر در ایران» و «سازمان دیده‌بان حقوق بشر» برگزار شد، مهرانگیز کار، فعال حقوق بشر و حقوقدان، اکبر گنجی، فعال حقوق بشر و روزنامه‌نگار زندانی سابق و هادی قائمی، هماهنگ‌کننده کمپین بین‌المللی به پرسش‌های خبرنگاران رسانه‌ها پاسخ دادند.

هادی قائمی، هماهنگ‌کننده ایرانی «کمپین بین‌المللی برای حقوق بشر در ایران» در ابتدای این نشست ضمن معرفی میهمان‌ها گزیده‌ای از محورهای برجسته نقض حقوق بشر در سال‌های اخیر را با گزارشگران در میان نهاد.

وی وضعیت حقوق بشر در ایران را «شرم‌آور» خواند و گفت: «ایران به خواسته‌ها و معاهده‌های سازمان ملل توجه نمی‌کند. آمار اعدام‌ها در ایران بالا رفته است به گونه‌ای که ایران پس از چین بالاترین رتبه اعدام را دارد.»

قائمی ضمن یادآوری این‌که بسیاری از اسامی اعدام شده‌ها اعلام نمی‌شود، اظهار داشت: «همین چند وقت پیش در یک شب ۲۹ اعدام صورت گرفته است. بسیاری از اسامی اعدام شده‌ها نامشخص است و اعلام عمومی نشده است.»

وی همچنین با یادآوری این‌که «ایران در زمینه اعدام نوجوانان در دنیا رتبه نخست را داراست» ادامه داد:

«فشار بر فعالان اقلیت‌های قومی و مذهبی، روزنامه‌نگاران و فعالان حقوق زنان، افزایش چشمگیری داشته است. این در حالی است که ایران از جمله کشورهایی است که به همراه ترکمنستان و میانمار درهای خود را به روی گزارشگران سازمان‌های مستقل حقوق بشری بسته است و اجازه ورودشان را نمی‌دهد.»

پس از قائمی‌، مهرانگیز کار سخنان کوتاهی را در‌مورد وضعیت کنونی زنان در ایران بیان کرد. وی ضمن اشاره به شدت فعالیت‌های فعالان حقوق زن در ایران، آن را نشان‌دهنده ناراضی بودن زنان از وضعیت حقوقی خود دانست.

این وکیل حقوق بشری افزود: «‌هر چند زنان در جامعه ایران در کارها و فعالیت‌های مختلف حضور فعالی دارند اما از حقوق برابر برخوردار نیستند. این نابرابری حقوقی که در قانون اساسی خود را نشان می‌دهد از آن جهت است که برآمده از شریعت است.»

وی نمونه‌هایی از قوانین حقوقی ایران از جمله تفاوت سن مسوولیت کیفری برای زن و مرد، سن ازدواج، حضانت فرزند، حق طلاق و حقوق مشابه دیگر را مثال آورد و «نابرابری در این موارد را از جمله مشکلات حقوقی بر سر راه زنان ایران» دانست.

هادی قائمی، سخنگوی کمپین بین‌المللی مسایل حقوق بشر در ایران

اکبر گنجی، روزنامه‌نگار ایرانی که شش سال را در زندان به‌خاطر مقالات افشاگرانه‌اش گذرانده بود دیگر سخنران این مراسم بود.

وی در ابتدای سخنان خود یادآور شد که به‌عنوان یک «فعال حقوق بشر» سخن می‌گوید و با دولت‌ها مرز دارد. گنجی در این زمینه گفت:

«ما به‌عنوان یک فعال حقوق بشر صحبت می‌کنیم و به همین دلیل مساله ما با مساله دولت‌های غربی متفاوت است. مساله آن‌ها مساله هسته‌ای است ولی مساله ما نقض گسترده و سیستماتیک حقوق بشر در ایران است.»

این روزنامه‌نگار سرشناس ضمن یادآوری این‌که «در ایران یک حکومت سرکوب‌گر غیر‌دموکراتیک وجود دارد» گفت:

«دموکراسی و حقوق بشر برای غرب زیاد اهمیت ندارد دلیل‌اش هم مذاکرات و توافقی است که با لیبی و کره شمالی انجام شد و دیگر هیچ سخنی از حقوق بشر در‌مورد این کشورها نیست».

وی افزود: «خانم رایس به‌عنوان وزیر خارجه دولت امریکا به لیبی سفر می‌کند و با سرهنگ قذافی ملاقات و مذاکره می‌کند اما کلمه‌ای در‌مورد وضعیت حقوق بشر در آنجا نمی‌گوید. ما نگران توافقی مانند این موارد با حکومت ایران هستیم.»

این فعال حقوق بشر ضمن استقبال از مذاکره علنی بین کشورها اظهار داشت: «ایران و امریکا در حال مذاکره غیر‌علنی هستند. ما با مذاکره مخالفتی نداریم و از مذاکره نیز حمایت می‌کنیم. ما حتی خواهان روابط علنی و عادی بین دو کشور هستیم اما مذاکرات غیر‌علنی خطرناک است. چون می‌تواند سرانجامی مانند نمونه لیبی داشته باشد.»

گنجی با اشاره به این‌که «ما خواهان توجه به مقوله حقوق بشر هستیم» ، یک سیستم دموکراتیک را هدف فعالیت‌های دموکرات‌های ایران دانست و تاکید کرد: «برای رسیدن به یک سیستم دموکراتیک‌، مبارزه از راه‌های مسالمت‌آمیز را تعقیب می‌کنیم».

این زندانی سیاسی سابق با تاکید بر این‌که «در ایران ترور قانونی است» افزود: «ما در کشوری زندگی می‌کنیم که ترور در آن قانونی است. شما می‌توانید از آقای احمدی‌نژاد این سوال را بپرسید که چرا در آنجا ترور قانونی است؟»

گنجی یادآور شد: «در قانون مجازات اسلامی این نکته وجود دارد که اگر فردی تشخیص دهد فرد دیگری ضد دین یا مفسد است می‌تواند او را بکشد و در دادگاه فقط باید به قاضی نشان دهد که قربانی، مفسد یا ضد دین بوده است و پس از آن آزاد خواهد بود.»

وی با اشاره به نمونه قتل‌های زنجیره‌ای در کرمان گفت: «چند سال پیش نمونه‌ای در کرمان روی داد که هنوز هم دادگاه مجازاتی برای قاتلین در نظر نگرفته است.»

این فعال حقوق بشر با تاکید بر این‌که قوانین خشونت‌آمیز باید تغییر یابد گفت: «در قوانین ایران سنگسار وجود دارد. این قانون خشونت قانونی است. بخشی از مشکلات نقض حقوق بشر توسط حکومت برآمده از قانون است. البته حکومت نگران سرکوب قانونی کردن نیست. روشنفکران را ترور می‌کند، کارگران و دانشجویان و زنان را زندانی می‌کند. در ماه‌های اخیر ما شاهد بیشترین فشارها بر فعالین دانشجویی بوده‌ایم.»

اکبر گنجی، فعال حقوق بشر و روزنامه‌نگار زندانی سابق

در ادامه این نشست حاضران به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ دادند. اکبر گنجی در واکنش به پرسش خبرنگار «نیویورک تایمز» که در‌مورد مشکلات اقتصادی در ایران و اولویت‌های اقتصادی برای مردم ایران پرسیده بود، گفت:

«حکومت تلاش دارد که بگوید مشکلات همین مشکلات اقتصادی است. قبول داریم که وضعیت اقتصادی در ایران وخیم و رو به فاجعه است. اما ما فکر می‌کنیم منشا همه این مشکلات، حکومت استبدادی و دیکتاتوری است.»

وی با اشاره به تاثیر وجود دموکراسی برای مقابله با فساد گفت: «وقتی دموکراسی نیست ما نمی‌توانیم فساد اقتصادی را افشا کنیم. برای مثال در سال‌های اخیر حکومت ایران از طریق بالا رفتن پول نفت میلیون‌ها دلار درآمد داشت. این سرمایه کجا صرف شده است. کسی چه می‌داند.»

این فعال حقوق بشر در ادامه تامید کرد که «جهان غرب نباید این اشتباه را انجام دهد و احمدی‌نژاد را زیاد جدی بگیرد».

وی افزود: «قدرت در ایران در دست رهبری است و گفتار و رفتار احمدی‌نژاد گفتار و رفتاری است که رهبری می‌خواهد و از آن حمایت می‌کند.»

مهرانگیز کار نیز در واکنش به همین پرسش گفت: «این‌گونه نیست که از وقتی احمدی‌نژاد آمده است وضعیت به این شکل شده است. پیش از احمدی‌نژاد هم مخالفان و مخالفت‌های بسیاری داشتیم. اما در دوره جدید وضعیت وخیم‌تر شده است.»

این حقوقدان افزود: «مهم‌ترین انتقاد مردم در حال حاضر در‌مورد وضعیت اقتصادی بد کشور است. وضع به گونه‌ای است که مردم باید دو نوبت یا سه نوبت در روز کار کنند تا حداقل‌های نیاز یک زندگی را تامین کنند. و این در حالی است که آسیب‌های اجتماعی به میزان زیادی افزایش یافته است و بحران‌های اجتماعی زیادی را شاهدیم.»

خبرنگار روزنامه امریکایی «نیوزدی» در پرسش خود از شرایط کنونی فعالان زن و چگونگی فعالیت‌ها و سازماندهی فعالیت‌های‌شان با توجه به فشارهای کنونی پرسید.

مهرانگیز کار در پاسخ به وی گفت: «نمی‌توان گفت در ایران زنان کاملاً محدود هستند. آن‌ها در مشاغل کوچک مختلف فعال هستند. در فعالیت‌های اجتماعی حضور دارند. آمار زنانی که در کنکور دانشگاه‌ها قبول می‌شوند بیشتر از مردان است و در جنبه‌های مختلف فعال هستند.»

سپس ادامه داد: «اما زمانی که به حقوق خصوصی و حقوق خانواده برخی دیگر از حقوق مدنی می‌رسیم تبعیض‌ها و محدودیت‌ها را می‌بینیم. به همین دلیل است که زنان برای به‌ دست آوردن حقوق خود تلاش می‌کنند و نسل جوان زنان ایران با قدرت ریسک‌پذیری بیشتری در این مسیر در حرکت‌اند و از تمامی امکانات و وسایل بهره می‌برند.»

خبرنگار بی‌بی‌سی از گنجی پرسید: «با توجه به این‌که شما می‌گویید قدرت در دست رهبری است در سرکوب‌ها رهبر مقصر است یا احمدی‌نژاد؟»

این روزنامه‌نگار و زندانی سابق در واکنش گفت: «ایران یک ساختار غیر‌دموکراتیک دارد که در راسش رهبری و ولایت فقیه قرار دارد. قدرت در دست او است و سرکوب‌ها با نظر اعمال می‌شود. زیاد هم فرقی نمی‌کند احمدی‌نژاد در این سمت باشد یا کس دیگری. البته که احمدی‌نژاد هم غیر‌دموکرات و سرکوب‌گر است اما مشکل ما این ساختار سلطانی است.»

وی دموکراسی را «یک جامعه قدرتمند» دانست و «جامعه قدرتمند را یک جامعه متشکل» خواند. گنجی با این مقدمه ساختار کنونی حکومت ایران را مانعی برای شکل‌گیری جامعه دانست و افزود:

«این ساختار اجازه شکل‌گیری یک جامعه متشکل را نمی‌دهد. زنان مبارزه می‌کنند و حقوقی را هم به دست می‌آورند اما این سیستم اجازه نمی‌دهد که سازماندهی شده و شکل یافته شوند.»

این فعال سیاسی فعالان کارگری و تلاش‌شان برای راه‌اندازی سندیکای کارگری را نمونه دیگر این رفتار حکومت در ایران دانست.

خبرنگار بی‌بی‌سی در پرسش دیگری از مهرانگیز کاردرباره چرایی ترس دولت از فعالان زن پرسید که وی پاسخ داد:

«فکر نمی‌کنم تنها دولت احمدی‌نژاد نگران جنبش زنان باشد. این نگرانی از همان فردای انقلاب اسلامی در ایران که جرقه‌های جنبش زنان زده شد وجود داشته و دارد. از فردای انقلاب که حقوقی از زنان که در رژیم پیشین به آن‌ها داده شده بود به نام اسلام از آنان سلب شد این حرکت‌ها وجود داشت.»

او افزود: «هر دولتی سرکار بیاید همین است و اجازه نخواهد داد جنبش زنان تشکل بیایند. اگر به لحاظ دینی بخواهیم به این مقوله نگاه کنیم آن‌ها باور دارند که زن و مرد برابر نیستند و این نگرش رادیکالی است که زیر‌بنای این مشکلات است.»

مهرانگیز کار،‌ حقوقدان و پژوهشگر مقیم آمریکا

خبرنگار صدای آمریکا از گنجی پرسید: «وقتی شما می‌گویید در ایران قدرت در دست رهبری است و احمدی‌نژاد کاره‌ای نیست پس چه ضرورتی دارد که احمدی‌نژاد را در‌مورد وضعیت ایران به پرسش گرفت؟»

گنجی در پاسخ گفت: «به هر حال احمدی‌نژاد سمت ریاست جمهوری را دارد و رییس دفتر همان رییس است. چون احمدی‌نژاد همان کاری را می‌کند که او می‌خواهد. بارها خامنه‌ای اعلام کرده است که این دولت بهترین دولت تاکنون است. مساله این است که بد جلو داده نشود. رهبری در ایران مجلس، قوه قضاییه و شورای نگهبان و سپاهی در خدمت خود ساخته است. احمدی‌نژاد هم چیزی از این دست است.»

وی همچنین با یادآوری این‌که حمایت رهبری از دولت به‌گونه‌ای است که هر وقت به سودش باشد برای رهبری اعتبار قائل می‌شوند و هرگاه ضرر و اشتباهی است از رهبری و حمایت‌های رهبری یاد نمی‌شود، گفت:

«البته آن‌ها بازی خود را پیش می‌برند. برای مثال در جنگ ۳۳ روزه که بین حزب‌الله و اسرائیل در لبنان روی داد، بارها و بار‌ها از زبان مقامات جمهوری اسلامی نظیر علی لاریجانی - که آن زمان رییس هیات مذاکرات هسته‌ای بود - و احمدی‌نژاد اعلام شد که مقاومت حزب‌الله در آن جنگ با رهبری و هدایت آقای خامنه‌ای بود.»

گنجی ادامه داد: «با این مواضع سعی داشتند به زعم خود اعتباری برای رهبری جمهوری اسلامی قائل شوند. اما این روزها که وضعیت اقتصادی در ایران وخیم و فاجعه‌بار است هیچ‌کس نمی‌گوید این تبعات سیاست‌ها و برنامه‌های همین رهبری است.»

این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب گروه‌های اصلاح‌طلب را نیز آگاه به این واقعیت دانست و گفت:

«در ایران اصلاح‌طلبان نیز به همین شیوه عمل می‌کنند. آن‌ها به دلیل این‌که قادر نیستند صراحتاً رهبر جمهوری اسلامی و سیاست‌های‌اش را به چالش بکشند، همه توجه و انتقادات خود را به احمدی‌نژاد معطوف کرده‌اند. در حالی که آن‌ها به خوبی می‌دانند این سیاست‌ها از کجا ناشی می‌شود.»

گنجی در واکنش به پرسش خبرنگار «اورشلیم پست» که در‌مورد چگونگی کمک دنیا به روند دموکراسی در ایرن پرسیده بود گفت:

«بهترین کمک به دموکرات‌های ایرانی این است که صدای‌شان را به جهان برسانیم. سرکوب‌ها در ایران را گزارش دهیم. رژیم را به‌خاطر این سرکوب‌ها محکوم کنیم. از دموکرات‌های ایرانی باید در چنین مواقعی حمایت معنوی شود تا تنها نباشند.»

وی ضمن تاکید به این‌که «ما ۱۰۰ ‌در‌صد با حمله نظامی مخالفیم» درخواست کرد که «بار تحریم‌ها باید معطوف به سرکوب‌گران باشد نه معطوف به مردم».

این زندانی سیاسی سابق گفت: «می‌توانند علیه کسانی که سرکوب می‌کنند پرونده تشکیل بدهند و آن‌ها را به محاکمه بکشانند. باید در مجامع بین‌المللی برای‌شان پرونده تشکیل داد و سردمداران این سرکوب‌ها را به محض خروج از کشور بازداشت و به محاکمه کشاند».

گنجی ادامه داد: «در حال حاضر دانشجویان ایرانی برای آمدن به کشورهای غربی از جمله امریکا و کانادا مشکل ویزا دارند اما مقاماتی مانند احمدی‌نژاد به راحتی ویزا می‌گیرند و سفر می‌کنند. می‌توان تحریم را معطوف به احمدی‌نژاد کرد. این‌ها به معنای پشتیبانی از حرکت‌های دموکراتیک در ایران خواهد بود اما تحریم‌های اقتصادی معطوف به مردم است.»

مهرانگیز کار نیز در واکنش به این پرسش خواهان حمایت جهانی از فعالان حقوق بشری در ایران شد و گفت:

«جنبش زنان نیاز به حمایت‌های جهانی دارد. وضعیت زنان و فعالان زن باید گزارش شود و اطلاع‌رسانی صورت گیرد. بدون اطلاع‌رسانی آن‌ها قادر نخواهند بود با دیگر فعالان زن در نقاط دیگر دنیا همبستگی ایجاد کنند.»

گزارشگر آسوشیتدپرس در‌مورد وضعیت ایران در مقایسه با همسایگان این کشور پرسشی را مطرح کرد. گنجی در پاسخ گفت:

«وضعیت ایران از همسایگان ایران بهتر است و جامعه ایران زیر‌ساخت‌ها و آمادگی بیشتری برای دموکراسی دارد. تحقق دموکراسی در ایران امکان‌پذیر است. ما تمام پیش‌شرط‌های دموکراسی را داریم اما در کشورهایی چون مصر، عربستان و کشورهای آسیای میانه بسیاری از این معیارها و پیش‌شرط‌ها وجود ندارد.»

وی به رشد و توسعه اجتماعی در ایران نسبت به دیگر کشورهای منطقه اشاره کرد و افزود: «شما به آمار میزان کار زنان و یا درصد بالای قبولی زنان در کنکور دانشگاه‌ها توجه کنید. ۷۰ درصد جامعه ایران شهر‌نشین هستند و سطح تحصیلات در ایران قابل توجه است.

گنجی در ادامه گفت: «ایران دارای طبقه متوسط شکل گرفته‌ای است. ایران سطح بالایی از روشنفکران را دارد. آخرین آثار و کتب تحقیقاتی روشنفکران غربی در ایران ترجمه می‌شود و مورد استقبال قرار می‌گیرد. بسیاری از روشنفکران‌ و متفکران غربی وقتی به ایران می‌روند از آنان استقبالی صورت می‌گیرد که در کشورشان نیز صورت نگرفته است.»

مهرانگیز کار، وکیل حقوق بشری در پایان در پاسخ به پرسشی در‌مورد عدم پاسخ‌گویی مقامات ایرانی از جمله احمدی‌نژاد به پرسش در‌مورد موارد حقوق بشری و مستمسک قرار دادن عملکرد دولت امریکا در زمینه ماجرای زندان گوآنتانامو یا ابوغریب‌، گفت:

«ما در ایران پیش و بیش از هر چیز به آزادی بیان نیازمندیم. جمهوری اسلامی ۳۰ سال است تلاش دارد که چهره امریکا را چهره‌ای شیطانی بنمایاند.»

این فعال حقوق بشر ادامه داد: «زمانی که مقامات جمهوری اسلامی در پاسخ به پرسش از وضعیت حقوق بشر در ایران به یاد مسایلی چون گوآنتانامو یا ابوغریب می‌افتند باید از آن‌ها این پرسش را مطرح کرد که چگونه در همه موضوعات و مقوله‌های دیگر، امریکا شیطان است و نمی‌توان به آن استناد کرد اما در زمینه حقوق بشر می‌شود از آن مثال آورد؟»

وی سپس افزود: «ه ر‌چه باشد در همین امریکا که مساله گوانتانامو و ابوغریب پیش آمد آن‌قدر آزادی بیان هم بود که در همین جا این موضوع افشا شد و به آن پرداخته شد. اینجاست که باید باز هم یادآور شد که ما بیش از همه به آزادی بیان نیاز داریم.»