«جایزه‌ی فرهنگ» ایالت هسن برای نوید کرمانی

ناصر غیاثی

ایالت هسن هر ساله «جایزه‌ی فرهنگ» خود را به مبلغ ۴۵۰۰۰ یورو به کسانی که با تلاش‌های خود در ارتقاء فرهنگ می‌کوشند، اهدا می‌کند. اعطای جایزه‌ی امسال اما با حواشی‌های بسیاری همراه بود. گزارشی بسیار کوتاه از شکل‌گیری و روند این حواشی را در زیر بخوانید.

امسال «جایزه‌ی فرهنگ» ایالت هسن آلمان که ریاست هیئت امنای آن با روبرت کوخ، نخست وزیر این ایالت است، به اسقف شهر ماینس کارل کاردینال له‌من، مسئول پیشین کلیسای کاتولیک هسن پتر شتایناکر، معاون شورای مرکزی یهودیان آلمان زالومون کورن و نوید کرمانی نویسنده، اسلام‌شناس و روزنامه‌نگار آلمانی تعلق گرفت.

این چهار تن به عنوان نمایندگان مسیحیت، یهودیت و اسلام به خاطر فعالیت‌های‌شان برای «همکاری بینادینی» و «فرهنگ احترام» انتخاب شده بودند. اما روند انتخاب این برندگان ماه‌ها موضوع بحث رسانه‌های آلمان بود.

آغاز ماجرا

ابتدا فوآت سزگین شرق‌شناس و اسلام‌شناس ترک ِ مقیم فرانکفورت به عنوان نماینده‌ی مسلمانان، همراه با سه نماینده‌ی برگزیده‌ی ادیان مسیحی و یهودیت، کاندید دریافت جایزه شده بود. اما سزگین از دریافت جایزه امتناع کرده و اعلام کرد حاضر نیست با کورن به خاطر موضع‌گیری‌های یک جانبه‌اش به طرفداری از اسرائیل در مورد جنگ نوار غزه در یک صف قرار بگیرد.

تابلوی مصلوب، اثر رنی

پس از آن هیئت امنا در هماهنگی با دیگر کاندیداها به جستجوی مسلمان ِ دیگری برآمدند و سرانجام بنا شد به جای سزگین، دکتر نوید کرمانی، نویسنده، روزنامه‌نگار و اسلام‌شناس آلمانی جایزه را دریافت کند. کرمانی این جایزه را پذیرفت. اما وقتی یادداشت او در مورد نقاشی «مصلوب» اثر رنی، در تاریخ ۱۴ مارس در روزنامه‌ی سویسی ِ «نویه تسورشیا» منتشر شد، اسقف له‌من و شتایناکر آن را توهین به مسیحیت تلقی کرده و خواستار پس گرفتن نامزدی کرمانی برای دریافت جایزه شدند.

دلیل آن‌ها آن بخش از مقاله‌ی بود که در آن کرمانی نوشته بود: از نظر من دعا کردن و زانو زدن در برابر صلیب نشانه‌ی «کفر و بت پرستی (Idolatrie)» است. به این ترتیب اسم او با نفوذ نخست وزیر ایالت هسن، روبرت کوخ، در ماه مه از لیست حذف شد. اما کسی از مقامات مسئول او را از این تصمیم باخبر نکرد. کرمانی آن طور که در ماه مه در مقاله‌ای در روزنامه‌ی «فرانکفورته آلگماینه» نوشته است، از طریق یک روزنامه از این خبر بااطلاع شد.

عکس‌العمل کرمانی

این رفتار توهین‌آمیز کرمانی را وامی‌دارد، در مقاله‌ی مذکور بنویسد: «ابتدا در بیستم مارس، روز تحویل سال ایرانی، از طرف استان هسن به من اطلاع دادند که به خاطر کناره‌گیری سزگین جایزه‌ی فرهنگ ایالت هسن به مبلغ ۱۱۵۰ یورو به من تعلق خواهد گرفت. و پرسیدند آیا این جایزه را می‌پذیرم؟

من پذیرفتم، چون فکر کرده بودم در طی مراسم اعطای جایزه این امکان را دارم که به اختلافات موجود بپردازم و اضافه کردم من نه تنها با آقای کورن بلکه خیلی بیشتر از آن با آقای کوخ هم اختلاف دارم. پس از آن برنامه‌ریزی‌های مربوطه از قبیل تهیه‌ی لیست مهمانان من، دعوت از گروه موسیقی ِ ایرانی ضرباهنگ و غیرو انجام شد».

پس از کش و قوس‌های بسیار اواخر آوریل دوباره از طرف ایالت هسن با او تماس می‌گیرند و می‌گویند له‌مان و شتاینکر دو برنده‌ی دیگر جایزه به خاطر مقاله‌اش از دریافت جایزه همراه او کناره‌گیری کرده‌اند، چرا که معتقدند کرمانی در آن مقاله به مسیحیت توهین کرده است.

وی در ادامه می‌نویسد، هر چه فکرکرده، نفهمیده کجا و چه گفته یا نوشته است که بتواند توهین تلقی ‌شود، بلکه برعکس کتاب‌های او در مورد دین همواره در مجلات ِ مسیحی مورد تحسین واقع شده. اتفاقا شش متنی که او در طول اقامت‌اش در رم درباره‌ی کلیسای کاتولیک و آثار هنری در رم در رزونامه‌ی «نویه تسورشا» نوشته، مورد توجه خوانندگان مجلات مسیحی واقع شده و حتا از طرف خود واتیکان نیز مورد تشویق قرار گرفته است.

تا این که «یکی که یکی دیگر را می‌شناسد و او یکی دیگر را و آن یکی یکی دیگر را که عضو هیئت داوران است، بخش‌های از نامه‌ی له‌مان را برایم می‌خواند.

برندگان جایزه و روبرت کوخ

ظاهرا این نامه در فرانکفورت دست به دست می‌گشت و من کاملا بی‌خیر بودم. امیدوارم این نامه منتشر شود، چرا که دست‌کم بخش‌هایی که من از نامه شنیده‌ام بسیار خشن است. همان آدم به من گفت که نخست وزیری ایالت هسن در فکر این است که جایزه را از تو پس بگیرند.» پس از چندی از طرف روزنامه با من تماس می‌گیرند و خواهان موضع من می‌شوند.

وقتی می‌پرسم، موضع در برابر چه؟ می‌گویند: «مگر خبر نداری؟ قرار است اسمت از لیست حذف بشود.» پس از آن ایمیلی از نخست وزیری به دستم رسید همراه با اعلامیه‌ی مطبوعاتی و نامه‌ای از نخست وزیر ایالت هسن که مرا به شرکت در یک میزگرد دعوت کرده بود. کرمانی در پایان مقاله می‌نویسد:

«مایلم در این‌جا به آن دعوت پاسخ بدهم: جناب آقای کوخ، امیدوارم دست‌کم شرم کنید. با سلام‌های دوستانه از کلن کاتولیک، نوید کرمانی»

گفتگوها و دیدارها

این طور که می‌گویند کوخ و کرمانی چند هفته بعد یک دیگر را در فرودگاه فرانکفورت می‌بینند و هر دو اعلام می‌کنند، گفت‌وگوی سازنده‌ای داشته‌اند. له‌مان نیز در این میانه گفته بود، گرچه او با حمایت شتاینکر به کوخ نامه نوشته و به اطلاع او رسانده که نمی‌تواند همراه با کرمانی جایزه را بپذیرد، اما هرگز خواهان حذف او از لیست نشده است.

طی ماه‌های گذشته تمام این ماجراها انعکاس وسیعی در پارلمان ایالت هسن و رسانه‌های آلمان را به دنبال داشت.

کرمانی در طول هفته‌ها و ماه‌های گذشته مرتب اعلام کرده بود، منظور او از توصیف صلیب به هیچ وجه توهین نبوده و چنان چه متن ِ او چنین تاثیری روی خوانندگان داشته است، متاسف است.

سرانجام چهار برنده‌ی جایزه یک دیگر را در ماینس ملاقات می‌کنند و پس از گفتگوی دو ساعته که از محتوای آن اطلاعی در دست نیست، سه کاندید دیگر اعلام می‌کنند، نوید کرمانی باید جایزه‌ را دریافت کند. روبرت کوخ نیز در سخنرانی‌اش هنگام اهدا جوایز از نوید کرمانی به خاطر شیوه‌ی اطلاع‌رسانی و البته نه نفس عمل عذرخواهی کرد.

نوید کرمانی

فرزاهایی از سخنرانی کرمانی هنگام دریافت جایزه

کرمانی در سخنرانی‌اش در مراسم اعطای جایزه ضمن تشکر از «افکار عمومی آلمان، روزنامه‌نگاران، اهل علم، نویسندگان و روشنفکران آلمانی» و «بویژه همسبتگی ِ بسیاری از مسیحیان و نمایندگان کلیسا» نسبت به اتهامی که به او زده شد، گفت:

«من و خانواده‌ام دیگرمداری مسیحیت را در کتاب‌ها مطالعه نکرده‌ایم بلکه کاملا بلاواسطه تجربه کرده‌ایم، آن‌هم از بیش از پنجاه سال پیش، از زمانی که پدر و مادرم به آلمان مهاجرت کرده‌اند. جمهوری اسلامی ایران که من هم به عنوان شهروند به آن تعلق دارم، در برابر دیگراندیشان و معتقدین به ادیان دیگر بویژه در هفته‌های اخیر از عهده‌ی این دیگرمداری برنیامد.»

او در بخشی دیگر از سخنان خود به موضع فوآت سزگین پرداخت و گفت، وی نیز معتقد است که موضع شورای مرکزی یهودیان آلمان در مورد جنگ در نوار غزه جانبدارانه است و ادامه داد:

«ما باید با هم در برابر کسانی که منکر حق حیات اسرائیل هستند، مقاومت نشان بدهیم، اما فلسطینی‌ها هم حق حیات دارند.»

کرمانی در بخشی دیگر از سخنرانی‌اش به تفاوت خود به عنوان نویسنده با دیگر برندگان جایزه به عنوان نماینده‌ی یک دین پرداخت و گفت: «بله، من مسلمانم، بله، من نویسنده‌ام اما من یک نویسنده‌ی مسلمان نیستم. تنها جمعی که مایلم به آن تعلق داشته باشم نه دین و ملیت بلکه ادبیات است.

من یک نویسنده‌ی آلمانی هستم.» وی در بخش پایانی ِ سخنرانی خود به ساختن مسجد در کلن و بحث‌های پیرامون آن اشاره کرد و گفت:

«جماعت عبادت کننده در یکی از کلیساهای کلن روزهای یکشنبه برای ساختن این مسجد پول جمع می‌کنند. » و سپس اعلام کرد جایزه‌ی خود را برای ساختن مسجد یادشده اهدا خواهد کرد.