نگاهی به روند پی‏گیری وضعیت بازداشت شدگان

مریم محمدی

کمیته‏ی پی‏گیری بازداشت‏های خودسرانه، کانون مدافعان حقوق بشر در ایران، انجمن حقوق‏دانان مدافع حقوق بشر، کمیته‏ی منتخب خانواده‏های زندانیان سیاسی، کمیسیون منتخب مهدی کروبی و میرحسین موسوی و هم‏چنین کمیسیون ویژه‏‏ای در مجلس شورای اسلامی، از جمله تشکل‏هایی هستند که در صدد پی‏گیر وضعیت بازداشت شدگان حوادث اخیر و ماجراهایی که بر آن‏ها رفته است، برآمده‏اند. ماجراهایی که از نحوه‏ی دستگیری نامناسب تا شکنجه، قتل و مفقود‏الاثر شدن را دربر می‏گیرد.

آقای مرتضی کاظمیان در این باره می‏گوید:

اعتراضاتی، به خصوص در هفته‏های اخیر نسبت به وقایع تلخی که شنیده شد، صورت گرفت. به خصوص از وقتی که مشخص شد که آقای محسن روح‏الامینی، پسر آقای دکتر روح‏الامینی، از نزدیکان آقای رضایی در ستاد انتخاباتی ایشان، در همین بازداشت‏گاه‏های غیرقانونی، به صورتی فاجعه‏آمیز و تلخ و ناگوار جان باخته است و افرادی که در خود نظام سیاسی بودند و ذیل بلوک قدرت تعریف می‏شدند، جزو خانواده‏های قربانیان محسوب شدند، اساساً این ماجرا رنگ و رویی دیگر گرفت.

و یک سری از محدودیت‏ها و ممنوعیت‏های موجود برای پا گذاشتن به این حوزه‏ها یا برخی از تکذیب‏هایی که از طرف مقام‏های رسمی صورت می‏گرفت، عملاً به حاشیه رفت و ماجرا سمت و سویی گرفت که منجر به حتا تعطیلی بازداشت‏گاه کهریزک شد. یعنی ماجرا، از طرف حکومت، تا این حد ناگوار ارزیابی شد.

مرتضی کاظمیان، فعال حقوق بشر در ایران

آقای کاظمیان، به هرحال موارد مشابه دیگری هم بوده است. مراتبی که می‏شمارید، می‏تواند موجب این امیدواری باشد که نتیجه‏ای به دست بیاید و برای معترضین، برای خانواده‏ها، دست‏آوردی داشته باشد؟

متأسفانه، هم‏زمان با تعطیلی بازداشت‏گاه کهریزک، وقایع دیگری در هفته‏های اخیر رخ داده است. مجموعه‏ی این رخ‏دادها که شامل حال خانوداه‏ها و خود بازداشت‏ شده‏ها می‏شود، منجر به نگرانی در مورد پی‏گیری روی‏دادهای پیش‏آمده شده است.

یعنی در برخی از موارد، مثل بازداشت‏گاه کهریزک که ماجرا کاملاً رو شده و خیلی اسف‏بار بوده، در اقدامی که در نوع خود قابل تقدیر هم هست، بازداشتگاه تعطیل و این ماجرا متوقف شد.

ولی رفتارهای خشونت‏بار علیه بازداشت شدگان، برخی شنیده‏های دیگر در مورد روزنامه‏نگاران، دانشجویان و افراد دیگر و هم‏چنین عدم امکان ارتباط برخی از چهره‏های شاخص با خانواده‏هایشان، هم‏چنان موارد نگران کننده‏ای هستند. برخی مثل آقای تاج‌زاده، آقای سحرخیز و آقای عرب‏سرخی، فقط یک تماس تلفنی با خانواده‏هایشان داشته‏اند.

مجموعه‏ی این حوادث؛ از بازداشت‏ها، محاکمات و نتیجه‏ی‏ احتمالی‏ای که در پایان خواهد بود، آیا با دوره‏های مشابهی قابل مقایسه است؟ مثلاً شاید قتل‏های زنجیره‏ای؟

من ترجیح می‏دهم، این اتفاقاتی را که دارد رخ می‏دهد با برخورد فله‏ای و توقیف فله‏ای که متوجه نیروهای ملی مذهبی و نهضت آزادی در سال ۷۹ ـ۸۰ شد، مقایسه کنم که خود ما هم درگیر این ماجرا شدیم. در آن‏جا هم حجم کثیری از فعالان سیاسی بازداشت شدند، ماه‏ها زندان، سلول انفرادی و فشار بازجویی را تحمل کردند، اتهامات سنگینی متوجه آنان شد و در نهایت هم همه‏ی آنان با قید وثیقه آزاد شدند.

در این مورد هم، الان به جای نیروهای ملی مذهبی و نهضت آزادی، فشارها دامن‏گیر جبهه‏ی مشارکت، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، کارگزاران سازندگی و بخشی از مجمع روحانیون مبارز شده است. شنیده‏ها نیز حاکی از این است که همان گروه، همان جریان امنیتی سیاسی که با نیروهای ملی مذهبی برخورد کردند، این‏بار هم پروژه‏ی برخورد و سرکوب را مدیریت می‏کند.

به این معنا، می‏توان گفت که فقط باید به حوادث آتی امیدوار بود، هرچند که در هفته‏های اخیر، هیچ نشانه‏ی امیدوار کننده‏ای نمی‏بینیم.

تنها گزارش‌های شاید مستندی که می‏توان گفت در این زمینه‏ انتشار یافته است، دو گزارش از کمیته‏ی ویژه‏ی مجلس شورای اسلامی است که دومین آن‏ها حاکی از این بود که اعضای این کمیسیون با برخی زندانیان سیاسی، از جمله آقای تاج‌زاده که نگرانی فراوانی در مورد ایشان وجود داشت و هم‏چنین آقایان ابطحی و عطریانفر دیدار کرده است.

خانم فخرالسادات محتشمی‏پور، همسر آقای تاج‏زاده، در این ارتباط می‏گوید:

بله، ظاهراً آن‏طور که به من گفته‏اند، با ایشان ملاقاتی داشته‏اند.

به شما وعده‏ای در مورد ملاقات شما یا ملاقات آتی اعضای کمیسیون با ایشان ندادند؟

خیر، البته ظاهراً دوستان سفرهای تابستانی در پیش دارند و نمی‏دانیم کی فراغت و فرصت پیدا می‏کنند که این ملاقات‏ها را داشته باشند. ما هفته‏ی آینده قرار ملاقاتی با آقای لاریجانی، رییس مجلس شورا، داریم. زمان دقیق آن را هنوز تعیین نکرده‏اند، باید پی‏گیری‏هایی بکنیم.

در مورد وضعیت آقای تاج‌زاده، مشخصاً به شما چه اطلاعی دادند؟

آقای بروجردی به من زنگ زد و می‏گفت که‌: «آقای تاج‌زاده که ماشاالله روحیه‏اش خوب است.» گفتم: من اصلاً نگرانی‏ای بابت روحیه‏ی آقای تاج‌زاده ندارم. من که بهتر از هر کسی، روحیه‏ی ایشان را می‏شناسم.

نگرانی من این است که ایشان دیسک کمر و دیسک گردن و نقرس دارد، بیماری‏هایی که در حالت عادی به کنترل نیاز دارد. چیزهای دیگر هم که اضافه می‏شود. ایشان بالاخره تایید کرد و گفت: «زندان است دیگر! وضعیت این‏ها هم به نسبت کسانی که دادگاه رفته‏اند، بدتر است.»

گفته بودند که ایشان در انفرادی هستند؟

بله، به هرحال، ما نگرانی‏های خودمان را هرجا که رفته‏ایم اعلام کرده‏ایم و پی‏گیری هم می‏کنیم. امیدواریم که آن‏ها را هرچه سریع‏تر آزاد کنند.

خانم سحرخیز در مورد کمیسیون تحقیق مجلس می‏گوید:

بله، می‏دانم. البته آقای سحرخیز جزو آنان نبوده و من هم صحبتی با این کمیسیون نداشته‏ام.

اطلاع دارید که آقای سحرخیز کدام زندان هستند؟

بله، در ۲۰۹ اوین است و قرار است روز شنبه با خانم ستوده برای پی‏گیری کارهایش برویم.

آیت‏الله محمدتقی محصل همدانی، رییس کمیسیون قضایی مجلس هفتم معتقد است:

بعضی مسایلی پیش می‏آید که انسان نمی‏تواند باور کند. حسب ظاهر، بعضی چیزها که گفته می‏شود، من هرچه کردم خودم را قانع و راضی کنم که این‏طور چیزها واقع شده، قانع نشدم.

لذا خودم هم میلم این بود که گروهی که صلاحیت دارند، این کار را بررسی کنند. حال که گروهی برای این کار مأموریت پیدا کرده‏اند، مسلماً تحقیق کنند، خیلی خوب است و نتیجه را در اختیار مردم هم بگذارند.

جریانی است که فعلاً حادث شده و کیفیت و چگونگی‏اش مشخص نیست. آیا آن‏چه گفته می‏شود، شایعه است یا واقعیت. لذا برای کشف چگونگی آن، لازم است که لااقل اشخاصی که صلاحیت دارند، موضوع را بررسی کنند، وارد شوند، تحقیق و تفحص کنند و نتیجه را قهراً، به مردم اعلام کنند.

آقای همدانی، ادعای خشونت و بدرفتاری شدید با دستگیرشدگان حوادث اخیر، از جانب چهره‏های سیاسی و مذهبی شناخته شده بوده است. شما به درجه‏ی وثوق این ادعاها، چقدر باور دارید؟

تا بررسی نشود، نمی‏شود گفت که چگونه است. چون ادعایی شده، صحبتی شده و این گونه شایعات هم بین مردم رواج دارد، کار بسیار خوبی است که بروند تحقیق و تفحص کنند، مستند، مستدل، مردم را در جریان بگذارند.

بر اساس تجربیات شما، آیا این تحقیقات ممکن است به نتیجه‏ی دقیقی منجر شود؟

به طور مسلم!

در ادامه، ممکن نیست با بن‏بستی مواجه شود؟

خیر، به هیچ بن‏بستی نمی‏خورند. صلاحیت هم دارند و گزارششان هم گزارش موجه و مستندی خواهد بود. چون گزارشی که برای مردم می‏گذارند، مستند و مستدل است. این‏طور نیست که بروند، برگردند، بگویند این‏طوری شد. آن‏ها باید مستند گزارش کنند و چون گزارش مستند است، مسلم حقایق را پیدا می‏کنند و اعلام می‏کنند.