سازگارا: باید مدافع مبارزات بی‌خشونت باشیم

نیک‌آهنگ کوثر

در دوران مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا، رسانه‌های خودمانی به عنوان منبعی برای دریافت اطلاعات جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. در طول یک‌ماه اخیر هم شهروندان روزنامه‌نگار ایرانی از طریق یوتیوب صحنه‌هایی از وقایع اخیر کشور را به همه شناساندند و امکان بررسی حوداث و رسانه‌ها را فراهم کردند.

اما این‌بار یک فعال سیاسی از واشنگتن یوتیوب را به‌عنوان رسانه‌ای‌ برگزیده تا با مخاطبان داخلی ارتباط برقرار کند. به سراغ محسن سازگارا رفتم و در همین رابطه با او گفت و گو کردم.

جنبش را فعالینی که در ایران فعالیت می‌کنند به حرکت درمی‌آورد، جنبش را خون کسانی که شهید شده‌اند به حرکت در می‌آورد و رهبرانی که در زندان هستند. مثل خیلی کسان دیگر که هر کاری از دستشان برمی‌آید و یک حلقه از این زنجیر سبز دموکراسی شدند‌، من هم فکر کردم کاری که از دستم برمی‌آید این است که تجربیات زندگی خودم را و بالاخره سی و پنج سال کار سیاسی کردن و تجربیات کشورهای دیگر را که در این سه چهار سالی که خارج بودم بخوانم.

به‌خصوص تجربیات مبارزات بی‌خشونت را جمع‌آوری بکنم. یکی دوتا از دوستان ایرانی را که اساتید دانشگاه‌های خوب آمریکا هستند و روی این مسایل هم مطالعه دارند، هم به خدمت گرفتم و از آن‌ها هم خواهش کردم کمک بکنند. یک اتاق فکری درست کردیم. و عندالزوم سعی می‌کنیم از نویسنده‌های غربی‌، متخصصان این کاره هم در دانشگاه‌های مختلف مشورت بگیریم.

کاری که می‌کنم این است که از طریق همین یوتیوب و فیلم‌های ده دقیقه‌ای و ایمیل با همین ابزاری که جنبش موجود همه از آن استفاده می‌کنند، فیس بوک و غیره، سوال‌هایی را که بچه‌ها جمع‌آوری می‌کنم ـ شاید روزانه نزدیک به هزار ایمیل به طور متوسط می‌گیرم ـ سعی می‌کنم با این مشاورین هم مطالعه بکنیم، بررسی بکنیم و ببینیم قوت و ضعفش چه هست.

بعد از این‌که همه‌ی این‌ها را مرتب و منظم کردیم، برمی‌گردانم به خود دوستان در این برنامه‌های ده دقیقه‌ای که ضبط می‌کنم، فرض کنید این پنج‌شنبه ۱۸ تیرماه راهپیمایی بشود، تصمیمش را مردم می‌گیرند و خیلی هم خوب حرکت می‌کنند و تصمیمات خوبی هم می‌گیرند. برای این‌‌که مثلاً آسیب کمتری بخوریم این است که می‌توانی درگیر نشوی.

یا گاهی تجربه نشان داده است که اگر یک‌خرده سرکه به یک ماسک کاغذی بزنی و توی جیب‌تان باشد، اگر گاز اشک‌آور زدند، جلوی دماغتان را بگیرید، تأثیرش کمتر می‌شود. یا شیلنگ آب ازخانه بیرون باشد، چشم‌تان را بشورید کمتر می‌شود و یا توصیه‌های مختلفی که تجربیات افراد مختلف است.

محسن سازگارا / عکس: نیک‌آهنگ کوثر

در طول این مدت، برای این‌که حرفتان را مطرح بکنید از یک رسانه‌ی شخصی یوتیوب استفاده کردید. البته با مشکلاتی که در ایران برای دریافتش دارد، این ابتکاری بود که در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هم نتیجه داد. اما باز این سوال پیش می‌آید که محسن سازگارا در تصویر بزرگ ماجرا دنبال چه هست؟ محسن سازگارا به عنوان یک فرد ایرانی دنبال دموکراسی و حقوق بشر در ایران است؟ آیا خودش را به‌عنوان یک آلترناتیو می‌بیند که بخواهد وارد عرصه‌ی قدرت بشود؟

این کلاه‌ها برای سر محسن سازگارا گشاد است، آنچه آلترناتیو هست در ایران این زنجیره‌ی سبز بزرگ دموکراسی است که شکل گرفته و این حرکت اعتراضی پتانسیل‌های خیلی بالایی دارد. این حرکت اعتراضی هم یک شعار ساده دارد و آن هم این است که مهندس موسوی رأی آورده است و رییس جمهور منتخب مردم است. رییس جمهور ایران است. این حق مردم است و باید مبارزه کنیم.

در امانت‌شان، در رأی‌شان خیانت شده. این حق را همه‌مان باید دست به دست بدهیم، و به مردم برگردانیم. یعنی این‌که کودتاچی‌ها باید پایین بیایند. مهندس موسوی رییس جمهور قانونی کشور روی تخت رییس جمهوری بنشیند و من، محسن سازگارا، از فردا صبح سر شغل خودم برمی‌گردم. چون معتقدم قانون اساسی کشور باید عوض بشود. باید روی قانون اساسی رفراندوم بگذاریم. ممکن است با همین آقای مهندس موسوی هم فردا دعوایم بشود. چون ایشان به چارچوب قانون اساسی معتقد است. ولی این‌ها برای بعد است.

شما در ویدئوهای خودتان بعضاً راهکار هم می‌دهید؟

راهکار به این معنا که سوالی کرده‌اند و راه‌ حلش را می‌دهم و می‌گویم به نظر من اینجوری بهتر است. روی تجربه‌ی خودم یا دیگر کشورها صحبت می‌کنم.

احساس مسئولیتتان نسبت به آن چیزی که بیان می‌کنید، به چه اندازه است؟ یعنی اگر چیزی بیان بکنید و باعث ایجاد یک نگاه بشود، که کسی کاری انجام بدهد و به واسطه‌ی آن کار دچار لطمه بشود، خود شما چه احساسی دارید؟

طبیعتاً آدم وقتی حرفی زده و کاری کرده، مسئولیتی هم اگر برایش دارد باید بپذیرد. شما ساده‌ترین کار را هم که در زندگی‌تان می‌کنید، ماشینی که روشن می‌کنید و به خیابان می‌روید، اگر خدای ناکرده به عابری بزنید و او زخمی بشود و بلایی سرش بیاید، باید احساس مسئولیت بکنید.

من هم طبیعتاً براساس دانش خودم، مطالعاتم و دانش دیگران، سعی می‌کنم درباره‌ی همه چیز مشورت بکنم و در اختیار مردم ب‌گذارم. البته خودشان می‌دانند که استفاده بکنند یا نکنند. سوالی را که کرده‌اند! ولی اگر دانش‌ من یکجایش غلط درآمد و ره به جایی نبرد یا راهکار غلطی از آب دربیاید طبیعتاً به اندازه‌ی آن حرفی که زدم مسئول هستم.

ولی به هر حال تصمیم را آن کسی می‌گیرد که عمل می‌کند. کار واقعی را هم او می‌کند. زحمت واقعی را هم او می‌کشد. من حداکثر می‌توانم مشاور بشوم. چند سال پیش من در دانشگاه شهید رجایی در سخنرانی در جمع دانشجوها این حرف را زدم و هنوز هم به آن معتقدم.

گفتم نسل ما به دلیل همه‌ی ندانم‌کاری‌هایی که کرد، نسل انقلاب، و ساده‌انگاری‌های ایدئولوژیکی که کرد، باید تمام قد از نسل جوان و نسل شما عذرخواهی بکند. اگر عذرخواهی کار به اندازه‌ای باشد. شاید بیش از این‌ها باید معذرت‌خواهی داشته باشد. ولی کاری هم از دست نسل ما برای نسل شما برنمی‌آید.

آیا گشودن اتفاقاتی که به‌خصوص در دورانی که خود شما در مصدر کار بودید، به آشناتر کردن مردم کمک نمی‌کند‌؟

از دست نسل ما کار زیادی برای نسل شما برنمی‌آید. اما یک چیز را از ما می‌توانید توقع داشته باشید و وظیفه‌ی ما هم هست که بکنیم. از ما باید بخواهید و وظیفه‌ی ماست که تجربیات‌مان را به شما منتقل کنیم که دیگر اشتباهات ما را نکنید.

آنچه نسل ما کرده... این «ما»یی که می‌گویم سه نسل بودیم، نسلی که سه دهه قبل از پیروزی انقلاب، گفتمان انقلابی در آن شکل گرفت از چپ و راست و مسلمان و مارکسیست و این‌ها و گفتمان غالب شده است. مبارزات خشونت‌بار انقلابی که از دل یک انقلاب درآمده است.

دینی که به نسل جوان داریم این است که تجربیاتمان را درست به این نسل جوان منتقل کنیم تا اشتباهات ما را نکنند. اگر از درون آن مبارزات خشونت‌بار ما، یک حکومت اقتدارگرای خشن و خون‌ریز یا درگیری‌های خشن دهه‌ی شصت و نزاع خشونت‌بار سر قدرت درآمد که کشته‌ها را دست ملت گذاشت، باید بتوانیم به ملت منتقل کنیم که آن اشتباهات دیگر به نسل جوان منتقل نشود.

به همین دلیل باید سخت مدافع مبارزات بی‌خشونت باشیم. چون شانس این‌که دموکراسی از دل مبارزات خشونت‌بار دربیاید خیلی کم است. غیر از خسارت‌بار بودنش. نتیجه‌اش هم این‌که شانس این‌که اقتدارگرایی از آن دربیاید خیلی بیشتر از این است که دموکراسی دربیاید.

این همان دین‌ است. به‌عنوان یک آدم از نسل خودمان باید تجربیات‌مان را درست به نسل جوان منتقل کنیم که اشتباهات ما را نکنند. به‌خصوص اشتباهات تئوریک پایه‌ای.