واگذاری شرکت پترو ایران، در جهت خصوصی‌سازی؟

مریم محمدی

بلافاصله پس از استقرار جمهوری اسلامی، بحث نظام اقتصادی ایران آغاز شد و تا امروز که ۳۰ سال از انقلاب می‏‌گذرد، ادامه یافته است. البته بدون رسیدن به آنچه در آغاز تصور می‌‏شد، یعنی یک نظام خاص و ویژه و به تعبیری، نه شرقی و نه غربی.

از آقای دکتر پیمان می‌‏خواهم که اصل ۴۴ قانون اساسی را تعریف کنند:

اصل ۴۴ جهت‏گیری فعالیت‏های اقتصادی را در چند شکل تعیین کرده: اشکال دولتی، تعاونی و خصوصی.

بخش تعاونی فقط در اوایل انقلاب بود، بخش دولتی همواره وجود داشته و بخش خصوصی به نظر می‏آید که همیشه مورد مناقشه بوده. چرا این‌‏طور است؟

چون ابتدای انقلاب، اکثر صاحبان شرکت‏‌ها و موسسات بزرگ اقتصادی از کشور رفتند یا موسسات آن‏‌ها مصادره شد، بیش از هفتاد درصد بخش اقتصادی در اختیار دولت قرار گرفت.

تعاونی‏هایی هم که ایجاد شد، بعدها گسترش بیشتری پیدا نکرد و بخش خصوصی فوق‌‏العاده ضعیف ماند. ناکارآمدی دولت در اداره‌‏ی این موسسات تولیدی و اقتصادی، مشکلات و بحران‏‌هایی ایجاد کرده که تصمیم‏‌گیران و مدیران را وادار کرده است به فکر احیای دوباره‌‏ی این اصل باشند.

با تأکید بر این‌که بخش مالکیت‏‌ها و فعالیت‏‌های خصوصی که مغفول مانده بود و به نفع دولت تنظیم شده بود، تقویت شود. بنابراین، اصل ۴۴ راجع به اشکال مختلف فعالیت‌‏های اقتصادی صحبت می‏کند که روی هر سه شکل آن تأکید شده است. ولی الان روی وجه خصوصی‌‏سازی آن تأکید بیشتری است.

دکتر پدرام سلطانی، کارشناس اقتصادی در امور نفت و پتروشیمی

اصل ۴۴ ضمیمه‏هایی نیز دارد که سایت «الف» با استناد به آن، واگذاری شرکت توسعه‌‏ی پترو ایران به شرکت انرژی ‏‌دانا را اقدامی مشکوک خوانده است.

یکی از مهم‌‏ترین انتقاداتی را که این سایت مطرح کرده است، با آقای دکتر پدرام سلطانی، عضو هیأت مدیره‏‌ی «توسعه‌‏ی فراورد‏‏‏ه‏‌های نفتی ایران»، مطرح می‌‏کنم.

آقای سلطانی، در این سایت آمده است که شرکت توسعه‌‏ی پترو ایران، از شرکت‌‏های بالادستی در صنعت نفت محسوب می‏شود، چون شرکتی برای توسعه‏ی میادین نفتی و گازی کشور است‌، و طبق اصل ۴۴ واگذاری آن ممنوع است.

خیر، بر اساس سیاست‏‌های کلی اصل ۴۴ که در سال‌‏های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ توسط رهبری تعیین و ابلاغ شده‏‌اند، در حوزه‏‌ی نفت و گاز، صرفاً «شرکت ملی نفت ایران» و شرکت‌‏های استخراج و تولید نفت خام و گاز از واگذاری به بخش‏‌های خصوصی و غیردولتی استثنا شده‌‏اند.

شرکت پترو ایران، عملاً یک شرکت مهندسی و شرکتی است که در ارتباط با عملیات استخراج فعالیت می‌‏کند، نه در ارتباط با مالکیت، استخراج و فروش نفت خام و گاز.

در تائید صحبت‏‌های شما‏، در سایت این شرکت هم در توضیح نوع فعالیتش نوشته شده: «تجاری و مجری پروژه‏‌های توسعه‏ی میادین نفتی و گازی.

همین‏‌طور است. به همین جهت، خود وزارت نفت هم در احصای (‌محاسبه) شرکت‏‌‌های قابل واگذاری، شرکت پترو ایران را در مجموع شرکت‏‌هایی که قابل واگذاری هستند، تشخیص داده بود.

اما، انتقاد دیگری وجود دارد مبنی بر این‌که این شرکت در مزایده‌‏ای که فقط یک شرکت در ‏‏آن حضور داشته، واگذار شده است. آیا برای چنین شرکت معتبری، این یک اشکال نیست؟

این‌که مزایده چگونه برگزار شده است، کم و کیف آن چه بوده، تعداد شرکت‏‌کنندگان آن چند نفر بوده‏اند و از درستی یا عدم صحت مزایده، متأسفانه اطلاعی ندارم.

اگر فرض بر درستی این خبر باشد؟

طبیعتاً قدری با سوال روبه‌رو است که چرا شرکتی مثل «پتروایران» که به نظر می‏‌رسد جزو شرکت‏‌های ارزنده‌‏ی زیرمجموعه‏‌ی وزارت نفت باشد، صرفاً یک شرکت‏کننده در مزایده داشته است.

آیا به جهت نقص اطلاع‌رسانی و عدم آگاهی شرکت‏‌های دیگر بوده، آیا به این دلیل بوده که اطلاع‌‏رسانی با فرصت مناسبی انجام نشده که شرکت‌‏ها بتوانند خودشان را برای مزایده آماده کنند، یا مشکلاتی در خصوص ارائه‏ی اطلاعات و گزارشات این شرکت و عدم شفافیت در آن‏‌ها، یا در خصوص نحوه‏ی قیمت‌گذاری بوده است.

این‏‌ها سوالاتی است که کلاً در این خصوص به ذهن متبادر می‏شود که چرا در این مزایده صرفاً یک شرکت حضور داشته است. طبیعتاً در چنین مزاید‏ه‌‏هایی حتماً باید دولت ساز و کار مناسب‏‌تری را فراهم کند که رقابت در خصوص واگذاری این شرکت‏‌ها با حداکثر شفافیت و از نظر میزان رقابت و حضور شرکت‏‌ها به حداکثر ممکن برساند.

شما به عنوان یک کارشناس و فعال در این عرصه، چه اطلاع دیگری از این شرکت و واگذاری که صورت گرفته است، دارید؟

در خصوص مراحل واگذاری، اطلاعی نداشتم. اما اخیراً در جراید منعکس شده که به دستور رییس جمهور، واگذاری شرکت پترو ایران به شرکت ‏دانا انرژی متوقف شده است.

دلیلی هم ذکر شده است؟

دلیلی که برای این توقف ذکر شده، این است که چون شرکت پترو ایران در حوزه‌‏‌های گازی و نفتی مشترک در حال اجرای پروژه است و اگر آن را به بخش خصوصی واگذار کنند، دولت دیگر نمی‌‏تواند از این شرکت حمایت‌‏های موجود را ادامه دهد، مصلحت دید‏ه‏‌اند که واگذاری را متوقف کنند. این خبری است که روی تلکس خبرگزاری‏ها رفته و دلیلی که در آن‏‌جا اقامه شده است.

باقی سوالات را در گفت‏ و گو با آقای مهندس فریدون رشیدی، مدیر مالی شرکت انرژی ‏دانا، شرکت خریدار شرکت پترو ایران، طرح کرده‌‏ام.

تصمیم‏‌گیری این مسأله، با «سازمان خصوصی‌سازی» است که متولی این کار است. اگر ایرادی داشته باشد، آقایان نباید عمل کنند. اگر هم ایرادی نداشته باشد که باید انجام شود.

سایت «الف» مدعی است که پرسش‌‏های خود را برای «سازمان خصوصی‌سازی» فرستاده و جوابی دریافت نکرده است. به همین علت اگر اجازه بدهید، برخی از این سوالات را با شما مطرح می‌‏کنم. از جمله این‌که برای مزایده‏‌ی شرکت مهمی مثل شرکت پترو ایران، فقط یک شرکت و آن هم شرکت شما حضور داشته است.

چه ایرادی دارد؟ ببینید، در قانون که این مسأله منع نشده است. از ان گذشته، هم نمایندگان سازمان خصوصی‌سازی و هم از بازرسی کل کشور نمایندگانی بودند.

نه تنها نمایندگان سازمان خصوصی‌سازی، بلکه از دستگاه‏‌های مختلف در کمیته‏‌ی مزایده‏ بوده‏‌اند و تصمیم گرفتند. اگر جایی اشکال قانونی داشته باشد، قطعاً آقایان نمی‏‏‏‌گذارند چنین کاری انجام شود. این اصلاً اشکال قانونی ندارد.

مسأله‏ی دیگری که در این بحث سوال ایجاد کرده، قیمتی است که شرکت خریداری شده (یک‌صد و هفت میلیارد تومان) و معتقد هستند با توجه به این‌که شرکت مهم و سوددهی بوده است، مبلغ نازلی است.

خیر، چنین چیزی نبوده است. شما صورت‌‏های مالی شرکت را دیده‏‌اید.

یک گزارش مالی از اسناد شرکت پترو ایران مربوط به سال‏‌های مالی ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ چاپ شده و نشان می‌‏دهد سودهای قابل توجهی بین چند سهام‌‏دار ـ شرکت‌های «توتال‌است» (Total Assets)‌، «گروس پروفیت» (Gross Profit) و چند شرکت دیگر ـ تقسیم شده است. این شاید نشانه‏ی سوددهی شرکت باشد. این‏‌طور نیست؟

این را خدمتتان توضیح می‌‏دهم. اولاً، شرکت طی این چند سال زیان داده است. بعد هم وقتی شرکتی را ارزیابی می‌‏کنند، تمام پروژه‏‌های شرکت، درآمد‌ها و هزینه‌‏هایش را می‏‌بینند.

در عین حال باید بدهی‏‌های شرکت هم ثبت شود. در سایت‌‏های مختلف هم نوشته‌‏اند، اما هیچ‌‏کس نگفته، شرکت چقدر بدهی دارد، فقط دارایی‏‌ها را نوشته‏‌اند. اگر میزان بدهی‌‏ها از دارایی شرکت بیشتر باشد، آن‌وقت چه می‌‏شود.

آیا شما می‌‌‏توانید میزان این بدهی را بگویید؟

نه، من که مدعی این داستان نیستم، به عنوان یک کارشناس صحبت می‌‏‌کنم.

ولی شما مدیر مالی شرکتی هستید که این شرکت را خریداری کرده. از میزان بدهی شرکتی که خریداری کرده‌‏اید، اطلاع ندارید؟

اطلاع داریم. این‌‏طور نیست که ما اطلاع نداشته باشیم. یک‌سری سوالات هم همین سایت «الف» از ما پرسید که کتباً به آن‌‏ها جواب داده‌‏ایم. می‏خواهم بگویم، وقتی آقایان خبری را می‏‌گویند و می‏خواهند اذهان عمومی را روشن کنند، همه‏‌ی خبر را بگویند.

بله، اگر مبنا این باشد، سایت «الف» گفته که سوالاتی از سازمان خصوصی‌‏سازی و شرکت توسعه‏ی پترو کرده و پاسخی نگرفته است. ولی نگفته سوالاتی هم از شما طرح کرده و گویا شما پاسخ داده‌‏اید. اما خبر دیگری که از یکی از کارشناسان شنیده‌‏ام، این است که آقای رییس جمهور دستور توقف این واگذاری را داده‏‌اند. شما هم در این مورد اطلاعی دارید؟

به هر حال، اگر آقای رییس جمهور هم دستور داده‏اند، جلوی این واگذاری گرفته شود، باید کتباً یا شفاهاً به دستگاه‏‌های ذی‌ربط اعلام کنند.

یکی از کارشناسان گفتند این را در جراید دیده‌‏اند. ولی شما ظاهراً اطلاع ندارید.

خیر.