«ایرانی‌ها لنگه کفش پرت نمی‌کنند»

مریم محمدی

در روزهای پایانی سال ۲۰۰۸ میلادی هستیم. این برنامه‏‏ی «روی خط زمانه» به «لنگه کفش» اختصاص دارد. خبر کوتاه و کامل بود و توضیحات بیشتری هم لازم نداشت. اما انعکاس آن در جهان گوناگون بود؛ مخالفت و موافقت با آن و بیشتر مخالفت با عملی که روزنامه‏نگار عراقی مرتکب شده بود.

آقای منتظرالزیدی روزنامه‏نگار است، اما چون صحبت از اعتراض و حرکت اعتراضی است، قبل از روزنامه‏نگاران با دانشجویان صحبت کرده‏ام.

از خانم بهاره هدایت، سخن‏گوی دانشجویان تحکیم وحدت در تهران، می‏پرسم که آیا او با این شیوه اعتراض روزنامه‏نگار عراقی موافق است؟

قطعاً نه، قطعاً مخالفم.

بنا بر موقعیت ویژه‏ی عراق، موقعیت آقای بوش یا وضعیت آقای منتظرالزیدی که یک خبرنگار است؟

او به عنوان یک خبرنگار به آن‏جا آمده بود، بنابراین وجهه‏اش و این که خاستگاه‏اش کجا بوده است، ایجاب می‏کرد هر اعتراضی که دارد به یک وسیله‏ی دیگری ـ به وسیله‏ی قلم‏اش، رسانه‏ای که در اختیار داردـ بیان می‏کرد.

این نوع ابراز خشم، متعلق به قبایل بدوی هزاران سال پیش است. به نظر من، نه تنها هیچ جای تائید ندارد، بلکه برعکس مایه‏ی سرافکندگی و شرمساری خود او و رسانه‏ای است که از آن‏جا آمده. اصولاً اهل قلم باید نسبت به چنین اتفاقی ابراز شرمساری کنند.

نظر آقای علی افشاری، دانشجوی سابق تحکیم وحدت که سابقه‏ی زندان و اعتراضات مدنی دارد و اینک ساکن امریکا است، را می‏پرسم:

نه، موافق این نوع مخالفت نیستم. خبرنگار می‏توانست آن‏‏جا از تریبون استفاده کند و نظرات انتقادی و اعتراضی‏اش را مستدل مطرح کند. این شیوه به شخصیت و وجهه‏ی مردم عراق لطمه‏ می‏زند و باعث بهانه‏جویی و سوءاستفاده‏ی کسانی می‏شود که معتقد هستند مردم عراق شایستگی و استعداد دمکراسی و برخورداری از آزادی‏ را ندارند.

پرتاب کفش در مقابل سفارت سابق آمریکا در تهران

از آقای افشاری می‏پرسم آیا به خاطر موقعیت ویژه عراق، یا اساساً و همه جا این حرکت غلط است؟

نه، اصولا این حرکت غلط است. بحث بر سر اعتراض و انتقاد او به جورج بوش نیست، به هرحال حق این فرد است و او می‏توانست همه‏ی این حرف‏ها را خیلی صریح در حضور بوش بپرسد و تاثیرگذاری آن بیشتر هم بود.

این حرکت با هرکس بخواهد صورت بگیرد، از نظر من مطرود و محکوم است. منتها جدال و چالش سیاسی که ماورای این مساله وجود دارد، در این ماجرا یارگیری کرده است.

اما بهتر است همه‏ی طرفین ماجرا این شیوه‏ها و روش‏ها را طرد و محکوم کنند. چون این نوع روش‏ها اگر باب شود، آن‏وقت لطمه‏اش را همه خواهند خورد.

بهتر است گروه‏هایی که مخالف حضور امریکا هستند، از ابزارهای سیاسی برای خروج به‏موقع امریکا و در عین حال برخورداری عراق از سطح مطلوب امنیت و آزادی‏های اساسی و رفاه مردم استفاده کنند.

این‏ها نمونه‏ای از برخورد دانشجویان ایرانی در داخل و خارج کشور است. اما آقای منتظرالزیدی روزنامه‏نگار است؛ روزنامه‏نگاران ایرانی در این باره چه می‏اندیشند؟

با خانم بدرالسادات مفیدی، دبیر انجمن صنفی روزنامه‏نگاران صحبت می‏کنم:

شخصاً این حرکت را نمی‏پسندم و معتقد هستم این‌گونه رفتار با حرفه‏ی خبرنگاری به هیچ وجه سازگاری ندارد. چون مهم‏ترین ابزار یک خبرنگار قلم و نوشته‏های اوست که می‏تواند در آن نظر و دیدگاه‏اش را طی تحلیل‏ها و یادداشت‏هایش در اختیار افکار عمومی بگذارد.

متوسل‌شدن به چنین روش‏هایی در شأن یک خبرنگار نیست. هرچند که در مقابل او فردی جنگ‏طلب، دیکتاتور، اشغال‏گر و… قرار داشته باشد. یک خبرنگار مجاز به چنین رفتاری نیست و این کار کاملا برخلاق شئونات حرفه‏ای او است.

نظر آقای محمدرضا تاجیک را در مورد حرکت خبرنگار عراقی می‌پرسم:

فکر می‏کنم که اگر ایشان اعتراض خود را با قلم‏اش در مقابل نیروهای آمریکایی اعلام می‏کرد، بهتر بود.

آیا ویژه‏گی شرایط عراق این حرکت را محکوم می‏کند، یا اساساً این حرکت اشتباه است؟

به‏خصوص حضور آقای جورج بوش، رییس‌جمهور آمریکا در عراق، ایجاب می‏کرد ایشان اعتراض‏اش را با قلم مطرح می‏کرد.

آیا قلم‏به‏دستان موظف هستند همیشه با قلم اعتراض کنند؟

روش‏های دیگری نیز بوده، مثلا ما عکاسان خبری بعضی وقت‏ها می‏توانیم با عدم پوشش خبر، اعتراض خود را منتقل ‏کنیم. چنان‏که در یک عکس معروف هم دیده ‏می‏شود که عکاسان دوربین‏ها را جلوی پای‏شان گذاشته‏اند و وظیفه‏ی عکاسی‏شان را انجام نمی‏دهند.

از آقای شمس‏الواعضین، سردبیر و مدیر چندین نشریه‏ی توقیف شده می‏پرسم، خبرنگاری مانند آقای منتظرالزیدی از جانب رسانه‏ یا نشریه‏‏ی معینی به چنین نشست مهمی فرستاده شده است. وظیفه‏ی مدیر یا سردبیر نشریه در مقابل او چه خواهد بود؟

پاسخ به این سئوال سخت است…. به لحاظ حرفه‏ی ژورنالیستی این عمل غلط است. مثلا اگر خبرنگار لوس‏آنجلس تایمز به عراق می‏آمد و در آن کنفرانس بوش و مالکی شرکت می‏کرد، قطعا این حرکت را انجام نمی‏داد.

اگر سردبیر روزنامه‏‏ای بودم که خبرنگارش به چنین عملی علیه رئیس یک دولت میهمان، با دو مساله مواجه می‏شدم: یکی کار حرفه‏ای و خصلت حرفه‏ای، و دیگری با حس انسانی و احساسات شخص است که با آن هیچ کاری نمی‏توان کرد.

این سوال واقعا سوال مهمی است که در این رابطه یک سردبیر با چنین گزارش‏گر یا خبرنگاری چه باید بکند؟ از یک طرف با کار حرفه‏ای تعارض دارد، از یک طرف دیگر با روح انسانی و احساسات میهن‏پرستانه‏اش، شدیداً در پیوند است.

تاریخ را که می‏خوانیم، می‏بینیم اتفاقاتی نظیر این در فرانسه در ارتباط با دوگل افتاده است، البته نه پرتاب کفش، بلکه پرت کردن خودکار و… بوده. در عصردیگری در ایالات متحده امریکا، در سوابق خانم رابین گاید هست که در ارتباط با نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری امریکا، چنین عکس‏العمل‏هایی بوده و بعضی از روزنامه‏نگارها در مقابل آمار غلطی که این کاندیداها ارائه می‏دادند، عکس‏العمل نشان می‏دادند.

منتها این روش نوینی است که در ادبیات مقاومت یا ادبیات اعتراض مطرح شده که کفش پرتاب کرده است.
در یک جمع‏بندی نهایی، به لحاظ حرفه‏ای کار منتظرالزیدی کار ناپسندیده‏ای بوده، ولی به لحاظ انسانی باید در برابرش موضع قابل درکی اتخاذ کرد. این منصفانه‏ترین قضاوتی است که می‏توان در مورد یک عمل این‏چنینی، کرد.

در هر حال، شما او را بعد از این کار در نشریه‏تان تحمل می‏کردید؟

قطعا، قطعا! او را می‏بخشیدم.

اما یکی از معترض‏ترین روزنامه‏نگاران ایرانی، آقای ابراهیم نبوی، طنزنویس، در این باره چه می‏گوید:

معتقد هستم، اصولا پرتاب لنگه کفش در هر حالتی، در هر کشوری، به وسیله‏ی هر شاغلی، کار غلطی است. به‏خصوص این که خبرنگاری باشد که قرار باشد با قلم بنویسد یا با زبان سوال کند. اگر به جای این کار لنگه کفش پرت کند، احتمالا سرنوشت چندان جالبی در انتظار خود او و جامعه‏اش نخواهد بود.

با توجه به سرنوشتی که برای خبرنگار پیش می‏آید؟ یا اساسا هیچ خبرنگاری در هیچ کجای دنیا نباید این کار را بکند؟

اصولا پرتاب سنگ، لنگه‏ کفش و اشیاء دوروبر به سوی دیگران، یا حتی لگد زدن، گاز گرفتن (خبرنگار نباید گوش مخالف‏اش را گاز بگیرد)، از طرف خبرنگار درست نیست.

ممکن است بگوییم هرکسی می‏تواند این کار را بکند، ولی به نظر من، بهتر است این کار را نکنند. این‌که خبرنگاری به خاطر پرتاب لنگه کفش به جورج بوش یا هر کس دیگری، به عنوان یک الگو شناخته شود، کار چندان جالبی نیست.

البته می‏توان چیزهای دیگر را پرت کرد، آن هم نه به وسیله‏ی خبرنگار، بلکه به وسیله‏ی ورزشکاران مختلف و در میادین ورزشی.