هولوکاست تمام شد

برگردان: شهرزاد سامانی

هنوز از زمانی که بسیاری از اسرائیلی‌ها آبراهام بورگ را نمونه آشتی با تنش جدایی‌ناپذیر صهیونیزم ـ مذهبی‌ها در برابر سکولار‌ها، معنویت در برابر دنیا‌پرستی، دولت یهود در برابر دولت همه شهروندان ـ می‌دانستند، مدت زیادی نمی‌گذرد.

او یهودی مذهبی با نظریات جهان شمول بود‌، یک چترباز ارتش که عمیقاً به صلح با اعراب می‌اندیشد، یک سخنور، یک چهره که می‌توانست با قشر وسیعی از شهروندان ارتباط برقرار کند.

آقای بورگ را همه با نام‌ آورام، می‌شناسند. او متأهل است و شش فرزند دارد و خود فرزند یکی از محبوب‌ترین وزیران اسرائیل است که مدت طولانی سمتش را حفظ کرد.

آورام قرار بود کاندیدای نخست وزیری بشود. او سال‌ها قبل از تولد پنجاه سالگی‌اش، رئیس سازمان جهانی صهیونیزم و مدتی رئیس کنست اسرائیل بود.

اما چهار سال پیش، آقای بورگ نه تنها سیاست را کنار گذاشت، بلکه به طور کلی از صهیونیزم بیرون آمد. او سال گذشته کتابی نوشت که اخیراً ترجمه و در آمریکا منتشر شد.

در این کتاب، آبراهام بورگ گفته است اسرائیل نباید دولت یهود باشد، قانون اعطای حق شهروندی به همه یهودیان باید فوراً اصلاح شود و اعراب اسرائیل مثل یهودیان آلمانی در دوران رایش دوم هستند و همه جامعه احساس می‌کند که در آلمان قبل از ظهور هیتلر قرار دارد.

به عبارت دیگر، آقای بورگ ترجیح داد به جای این‌که با تنش‌های پیچیده کشورش تطبیق پیدا کند، خودش را از آن رها کند.

بورگ می گوید: «‌وقتی به سال‌های اخیر نگاه کردم، متوجه نکته ترسناکی بین خودم و اسرائیل شدم. متوجه شدم که اسرائیل تبدیل به پادشاهی قدرتمندی شده است که راهنمایی ندارد. اسرائیل به کجا می‌رود؟ چه بر سر دولت دموکراتیک یهود آمد؟ این چه معنایی دارد که یهودیان با همان نسل‌شناسی خود را توصیف می‌کنند که ۶۰ سال پیش بر ضدشان به کار رفته بود؟»

اسرائیل با واژه خود‌آزمایی بیگانه نیست. رهبران و متفکران و مسلماً تعداد زیادی از طبقه متوسط این کشور می‌دانند که هر نوع دسته‌بندی، موضوعی برای مجادله و بحث است.

آبراهام بورگ

این موضوع هم منشا افتخار است و هم منشا خشم. اما بسیاری معتقدند که آقای بورگ ۵۳ ساله، فقط چند سوال حساس را مطرح نکرده است. او چاهی را مسموم می‌کند که خودش و ملتش برای مدتی طولانی از آن آب بر‌می‌داشتند.

آری شاویت، نویسنده روزنامه هاآرتض، در جریان مصاحبه‌ای با آبراهام بورگ به او گفته بود: «‌کتاب شما به مفهوم واقعی ضد اسرائیلی است. در این کتاب نفرت از اسرائیلی بودن موج می‌زند.»

آبراهام بورگ همواره این اتهامات را رد می‌کند. او می‌گوید از سر عشق این کتاب را نوشته است و اگر مسایلی که در کتاب مطرح شده است، آزار‌دهنده است و باعث تحریک احساسات شده است، درواقع هدف اصلی او را برآورده است.

هیچ شکی وجود ندارد که او سوالات جدی را مطرح کرده است: آیا اسرائیل بیش از حد روی موضوع هولوکاست به عنوان معیار تاریخی متمرکز شده است؟ آیا این کشور در دراز مدت می‌تواند یک دولت یهود دموکرات باقی بماند یا باید به دنبال الگوی دیگری باشد؟ چه آینده‌ای در انتظار اعراب اسرائیل است؟

هنوز کاملاً مشخص نیست که آقای بورگ پاسخ‌های جدی هم دریافت کرده است یا نه. شاید دلیلش این باشد که کتاب او و مباحثی که مطرح کرده است، بین دو قطب در حرکت است: از یک‌سو از یهودیان و جنبش صهیونیستی به خاطر پیشرفت‌هایشان قدردانی کرده است، اما به آن‌ها هشدار داده است که اسرائیل شبیه به اسپارت و کشوری جنگ‌طلب و در آستانه وقوع یک تراژدی است.

منظور اصلی او در عنوان انگلیسی کتاب نهفته است: «هولوکاست تمام شد؛ ما باید از خاکسترش برخیزیم» او می‌گوید: «‌قتل عام شش میلیون یهودی توسط نازی‌ها، موضوع اصلی زندگی در اسرائیل شده است، و آن‌قدر بر آن چیره شده است که چهره واقعی کشور را از بین برده است. جوانان را به تماشای آوشویتس می‌برند، این فکر القا شده است که همه دشمنان اسرائیل (یاسر عرفات، رهبر فلسطین و محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهور ایران)، هیتلر مجسم هستند.

آقای بورگ، با گذشت سال‌ها عنوان کتابش را تغییر داد. زمانی که آن را می‌نوشت، عنوان کتاب: «هیتلر پیروز شد» بود. زمانی که به زبان عبری منتشر شد عنوان آن: «شکست دادن هیتلر» شد.

او در مصاحبه‌ای گفته است که بخشی از این تغییر عنوان این بود که تفکراتش تغییر کرد و بخش دیگر مربوط به توصیه‌های هوشمندانه ناشر آمریکایی کتاب بود. اما کاملاً مشخص است که بعضی از مباحث را، به خصوص برای مخاطب خارجی، تغییر داده است.

نسخه انگلیسی کتاب، برخی از هشدارهایی را که در نسخه عبری است، ندارد. به عنوان مثال، این‌که دولت اسرائیل شاید به زودی قوانینی معادل قوانین نورنبرگ را به تصویب بر‌ساند که در آن ازدواج بین یهودی‌ها و اعراب ممنوع می‌شود، حذف شده است.

از او پرسیدیم چطور شد که از یک چهره مطرح تبدیل به یک منتقد جدی در حاشیه دنیای سیاست، شد. او می‌گوید این روند از سال ۲۰۰۱ و زمانی آغاز شد که در تلاش بود تا رهبری حزب کارگر را به دست بیاورد و در رقابتی تنگاتنگ، شکست خورد، او معتقد است مغلوب معاملات پشت پرده سیاسی شده است.

او معتقد است زمانی که متوجه شدم قلب و روحم سرشار از کوشش برای به دست آوردن چیزی شده بود که خیلی کم به آن فکر کرده بودم، شکست را کم‌تر احساس کردم. او می‌گوید: «می‌دانستم از چه راهی می‌توانم دوباره انتخاب بشوم، اما بعد از آن چه باید می‌کردم؟»

تصویر جلد کتاب

شاید آبراهام بورگ به این فکر می‌کند که شکستش را باید به فال نیک بگیرد. او پنج هفته مرخصی گرفت و تنهایی در کوه‌های آپالاچی در قسمت کانکتیکت، نیویورک و نیوجرسی راه‌پیمایی کرد.

او گفت: «‌در این پنج هفته فقط به ۱۱ نفر برخوردم که هیچ‌کدامشان یهودی نبودند.» او به این نتیجه رسید که زندگی در آنجا او را بیش از حد منزوی می‌کند و زمان آن رسیده است که برگردد و نگران خانواده یهودی پر‌جمعیتش باشد.

آبراهام بورگ در یکی از محله‌های پر‌طرفدار غرب بیت‌المقدس متولد شده است و از دانشگاه عبری بیت‌المقدس فارغ‌التحصیل شده است. خانواده‌اش یکی از سرشناس‌ترین خانواده‌های اسرائیل هستند.

پدرش، یوسف بورگ، در سپتامبر سال ۱۹۳۹، از آلمان خارج شد و از دست نازی‌ها نجات پیدا کرد. او نزدیک به چهار دهه وزیر بود. مادرش بازمانده کشتار یهودیان به دست اعراب در سال ۱۹۲۹ در هبرون است.

اما آبراهام بورگ می‌خواست گذشته را پاک کند. او تصمیم گرفت سیاست را کنار بگذارد و وارد تجارت بین‌المللی بشود، او تصمیم گرفت دست از نوشتن صورتحساب و مقاله بردارد و کتاب بنویسد، او تصمیم گرفت در مسیر کوتاه ندود و برای دو ماراتن آماده شود.

و این کار را کرد. او در یک شرکت تجاری شریک است که کار آن خریدن شرکت‌های ورشکسته و بازسازی و فروش مجدد آن‌هاست، او دو کتاب پر‌فروش نوشته است و حالا یک دونده ماراتن است. دائماً در سفر است و به لطف همسرش که فرانسوی است، یک گذرنامه فرانسوی هم دارد.

دوستان بی‌شمار آقای بورگ ـ مردی دوست‌داشتنی و بذله‌گو و معاشرتی ـ از این‌که او به سوالات سخت و پیچیده، پاسخ‌های نرم و ظریف می‌دهد، گیج می‌شوند. تام سگف، تاریخ‌نویس چپ‌گرا و ستون‌نویس هاآرتض، درباره کتاب آبراهام بورگ می‌گوید این کتاب گیج‌کننده‌ترین و صریح‌ترین کتابی است که تاکنون در اسرائیل منتشر شده است.

آقای بورگ چه چیزی را برای آینده اسرائیل تجویز می‌کند؟ او می‌خواهد که هویت یهود، روی جزئیات متمرکز نشده و جهانی باشد، او می‌گوید: «‌اگر ما هویت اصلی اسرائیل را بر پایه خوش‌بینی، ایمان به انسان‌ها و اعتماد کامل به ملت‌ها بنا نکنیم، محکوم به فنا هستیم.»

او می‌خواهد اسرائیل، موزه «یاد واشم» به یاد بازماندگان هولوکاست را در بیت‌المقدس با مقر دادگاه جنایی بین‌المللی تعویض کند که مرکز بین‌المللی برای جلوگیری از نسل‌کشی باشد.

در واقع، این توصیه‌های او در اسرائیل هیچ جذابیتی ندارد. اما او همچنان یکی از جالب‌ترین چهره‌هایی است که در سیاست اسرائیل نقش دارند. از او برای سخنرانی برای جوانان دعوت می‌شود و هر از گاهی در روزنامه‌ها مقاله می‌نویسد و هنوز که هنوز است در کافه‌های شهرش به گرمی از او استقبال می‌شود.

شاید دلیلش این باشد که از همه این اتفاقات که بگذریم، آبراهام بورگ در اسرائیل، عضوی از خانواده محسوب می‌شود و چه بخواهد، چه نخواهد، در اسرائیل از افراد خانواده مراقبت می‌کنند.