حضور یا عدم حضور در نمایشگاه دولتی مطبوعات

مریم محمدی

به گزارش خبرگزاری‌های داخلی در ایران، پانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی مطبوعات از روز یک‌شنبه ۲۶ آبان‌ماه توسط محمد‌حسین صفار‌هرندی، وزیر ارشاد افتتاح شد.

در مورد میزان استقبال نشریات داخلی و خارجی از این نمایشگاه، میزان استقبال مردم و شرایط و امکانات رفاهی برای شرکت‌کنندگان و بازدید‌کنندگان گفت ‌و گوهایی با آقایان علی ‌مزروعی، رییس‌ انجمن صنفی روزنامه‌نگاران، حسین روانبخش، دبیرسرویس سیاسی روزنامه‌ی «مردم‌سالاری» و همچنین وحید اطلس‌باف، دبیر مجموعه‌‌‌ی روزنامه «‌‌کارگزاران» کرده‌ام.

نخست به سراغ انجمن صنفی روزنامه‌نگاران رفتم تا اطلاعاتی در مورد غرفه‌ی آن‌ها در نمایشگاه به دست بیاورم. آقای مزروعی در این باره می‌گوید:

فکر نمی‌کنم این نمایشگاه بین‌المللی باشد. یک نمایشگاه داخلی است و مطبوعات داخلی در آن شرکت می‌کنند.

آقای مزروعی همه‌جا قید شده که نمایشگاه بین‌المللی است.

واقعیت این است که من اطلاعات زیادی در مورد حضور رسانه‌های خارجی در این نمایشگاه ندارم. به نظر من، استناد به این اخبار منتشره‌، نمی‌تواند خیلی دقیق باشد.

علی ‌مزروعی، رییس‌ انجمن صنفی روزنامه‌نگاران

انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به چه ترتیبی در نمایشگاه حضور دارد.

از وقتی دولت نهم روی کار آمده است، چون به انجمن صنفی غرفه نمی‌دهند، ما مشارکتی در این نمایشگاه نداریم.

قبلاً در دولت اصلاحات، هم در برپایی نمایشگاه مشارکت داشتیم هم مسابقه‌ی جشنواره‌ی مطبوعات را داوری می‌کردیم، به هر حال در جریان اطلاعات مربوط به برگزاری نمایشگاه بودیم. اما در حال حاضر، هیچ اطلاعاتی در مورد این نمایشگاه ندارم.

آقای مزروعی، آیا حضور در این نمایشگاه با مجوز دولتی یا با دعوت است. به چه ترتیب است که شما دیگر در این نمایشگاه شرکت ندارید؟

این نمایشگاه کلاً توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مدیریت و اجرا می شود. بنابراین تمام کسانی که بخواهند از داخل و خارج در این نمایشگاه شرکت کنند، باید با این مدیریت هماهنگ کنند.

در ارتباط با مشکلی که در مورد دولت نهم اشاره کردید، آیا به این معنا است که روزنامه‌های اصلاح‌طلب کمتر در این نمایشگاه شرکت می‌کنند؟

هر رسانه‌ای می‌تواند تصمیم بگیرد که در این نمایشگاه شرکت کند یا نکند. فکر می‌کنم غالب رسانه‌های ایران در این نمایشگاه شرکت کردند.

پس عدم شرکت شما را می‌توانیم یک حرکت اعتراضی فرض کنیم؟

در واقع آنان به ما امکان شرکت ندادند. در دوره‌ی قبل، همیشه انجمن صنفی در این نمایشگاه یک غرفه داشت و حضور پیدا می‌کرد.

به هر حال در دوره‌ی جدید، نگاهی که مسوولان وزارت فرهنگ و ‌ارشاد اسلامی و دیگر دولتمردان به انجمن صنفی دارند، نگاه حذفی است و اصلاً علاقه‌ای ندارند ما در این نمایشگاه شرکت کنیم. غرفه‌ای به ما نداد‌ه‌اند و متقابلاً ما هم برای شرکت در این نمایشگاه علاقه‌ای نشان نداده‌ایم.

نمایشگاه بین‌المللی مطبوعات در محل مصلای تهران

به سراغ یکی از روزنامه‌هایی که در این نمایشگاه حضور دارد‌؛ روزنامه‌ی «مردم‌سالاری» و دبیر بخش سیاسی آن آقای حسین روانبخش می‌روم.

این نمایشگاه هنوز روزهای اول خود را طی می‌کند. و معمولاً خیلی نمی‌توان در روزهای اول در مورد آن قضاوت کرد. معمولاً نمایشگاه در روزهای تعطیل شلوغ‌تر می‌شود. روز دوم نمایشگاه است و به نظر من خیلی گرم نیست.

چرا و به چه دلیل نمایشگاه خیلی گرم نیست؟

از دو جنبه گرم نبود. یکی این‌که فضای آنجا خیلی سرد است. بخاری ندارد، چون محیط آنجا باز است.

منظورتان از لحاظ جوی است؟

بله، دیگری هم این است که به نسبت سال‌های قبل، فضای نمایشگاه طوری است که نمایشگاه برای مردم گرما ندارد.

یکی از علت‌های این می‌تواند توقیف برخی نشریات باشد؟ نشریاتی مثل «شهروند امروز» که اخیراً توقیف شد، قطعاً در این نمایشگاه حضور ندارند.

آن‌ها قانوناً نمی‌توانند شرکت کنند. طبق قانون، نشریاتی می‌توانند در این نمایشگاه حضور داشته باشند که توقیف نشده‌اند و منتشر می‌شوند.

ولی کمافی‌السابق برخی از نشریات شرکت نکردند. طبیعتاً جدا شدن نمایشگاه مطبوعات از نمایشگاه کتاب باعث شده است نمایشگاه مطبوعات رونق سابق را نداشته باشد.

طیفی از نشریات تخصی که به صورت روزنامه منتشر نمی‌شوند، نسبت به قبل از این نمایشگاه کمتر استقبال می‌کنند. بعضی از روزنامه‌ها هم بنا به دلایلی که برای خودشان دارند در این نمایشگاه شرکت نمی‌کنند.

مثل موسسه‌ی «ابرار» که یک مجموعه است و سه روزنامه «ابرار اقتصادی»، «ابرار سیاسی» و «ابرار ورزشی» دارد، در این نمایشگاه شرکت نکرده است.

این موضوع دلایل مختلف دارد و یک دلیل واحد برای شرکت یا عدم شرکت آن‌ها در نمایشگاه وجود ندارد. در مجموع به نظر من، جدا شدن از نمایشگاه کتاب به این نمایشگاه لطمه زده است و آن را کم‌بیننده کرده است.

چرا تفکیک نمایشگاه کتاب از مطبوعات موجب استقبال کم‌تر می‌شود؟

به هر حال، بحث هزینه، فایده هم وجود دارد. نمایشگاه کتاب برای مردم هم از نظر سابقه‌ی ذهنی و هم ذائقه، بیننده‌ی بیشتری دارد.

هنگام برگزاری نمایشگاه کتاب از شهرستان‌های مختلف برای بازدید از این نمایشگاه در تهران حضور پیدا می‌کنند، اما برای دیدن این نمایشگاه بعید می‌دانم کسی از شهرستان برای دیدن غرفه‌ی روزنامه‌هایی که واقعاً چیزی در آن نیست، بیاید.

طبیعتاً در نمایشگاه، ارتباط با مردم باید دو طرفه شود، یعنی مردم بیایند و با روزنامه‌ها صحبت کنند که چنین چیزی نیست و در نمایشگاه اتفاق نمی‌‌افتد. این هم دلایل مختلفی دارد که باید ریشه‌یابی شود.

آقای روانبخش، این دومین سالی است که نمایشگاه مطبوعات از نمایشگاه کتاب جدا شده است. سال گذشته نمایشگاه مطبوعات چگونه بود؟

فضایی که سال گذشته برای برگزاری نمایشگاه اختصاص داده بودند، مناسب نبود. نمایشگاه در خیابان حجاب تهران و در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد. نه پارکینگ مناسبی داشت و نه دارای فضای مطبوعاتی بود و نه غرفه‌ها مناسب این کار بود.

آقای صفار‌هرندی سال گذشته گفتند نمایشگاه مطبوعات به دلیل ماهیت خاص خود‌ش، تناسبی با فضای مصلا ندارد. به این علت بود که تصمیم گرفتند در محل آفرینش‌های هنری در مکانی که شما می‌گویید نمایشگاه را برگزار کنند. ولی امسال مجدداً در مصلی برگزار شد.

فضای مصلا باز است و از هر نظر خوب است، اما امکاناتی که الان وجود دارد متناسب نیست. مثلاً هوا خیلی سرد است‌. اما مهم‌ترین ضربه به این نمایشگاه به واسطه‌ی جدا شدن از نمایشگاه کتاب بوده است.

آقای روانبخش درباره‌ی عنوان بین‌المللی بودن این نمایشگاه هم نقد‌های متفاوتی در مطبوعات وجود دارد. آیا رسانه‌ها و مطبوعات خارجی در این نماشگاه شرکت دارند؟

در این نمایشگاه غرفه دارند. یک‌سری غرفه برای کشورهای همسایه ایران در نظر گرفته شده است. اما غرفه‌های آن‌ها غرفه‌هایی نیست که پربیننده باشد و در این دو روزه استقبالی نشده است که بتوان گفت حضور آنان تاثیر‌گذار است یا خیر.

ضمن این‌که نمایشگاه بلاتکلیف است. نه به معنی واقعی خودش تخصصی است و نه نمایشگاهی عمومی است که بگوییم عموم مردم برای بازدید در آن حضور پیدا کنند.

چیزی بین این دو است و همین باعث شده است که تکلیف این نشریات خارجی هم مشخص نباشد و غرفه‌های خیلی پربار و تاثیرگذاری در نمایشگاه نباشند.

می‌توانید بعضی از نشریات خارجی را که در نمایشگاه حضور دارند نام ببرید؟

به عنوان نشریه شرکت نکردند. به عنوان کشور شرکت کردند. مثلاً کشور افغانستان و جمهوری‌های استقلال یافته‌ی شوروی و چند کشور دیگر بودند. من دقت زیادی نکردم، چون غرفه‌های آنان جذابیتی برای توقف و توجه نداشت.

حضور محمد‌حسین صفار‌هرندی در نخستین روز نمایشگاه

روزنامه‌ی «کارگزاران» از دیگر نشریاتی است که در این نمایشگاه حضور دارد. با آقای وحید ‌اطلس‌باف، دبیر مجموعه‌ی «کارگزاران» گفت و گو کرده‌ام.

آقای اطلس‌باف، محل برگزاری این نمایشگاه همیشه از گذشته مورد بحث بوده است. این نمایشگاه امسال در محل مصلی برگزارشد که قبلاً آقای صفار هرندی گفته ‌بودند محل مناسبی برای نمایشگاه مطبوعات نیست و بیشتر مناسب نمایشگاه کتاب است. این مکان الان چگونه است؟

مکانش بد نیست اما بسیار سرد است و امکانات کمی دارد.

آیا این سرمای محیط در عدم استقبال مردم تاثیر دارد؟

بی‌تاثیر نیست چون الان تمام مطبوعات کثیرالانتشار دارند به این موضوع می پردازند. از آن سالی هم که نمایشگاه مطبوعات و کتاب را از هم جدا کردند، استقبال مردم کم شده است و فاصله‌ی زیادی ما‌بین شهرستانی‌ها و مطبوعات افتاده است.

چون در آن زمان که از شهرستان‌ها برای خرید کتاب مراجعه می‌کردند، سری هم به غرفه‌های مطبوعات می‌زدند. اما الان این اتفاق نمی‌افتد.

تقریباً به نوعی می‌توانیم بگوییم نمایشگاه مطبوعات با وجود آن‌که با مشارکت تمام ایران برگزار می‌شود و امسال هم بین‌المللی‌اش کرده‌اند و چند کشور هم در آن شرکت کرده‌اند، اما مختص تهرانی‌ها شده است.

در مورد بین‌المللی شدن نمایشگاه، نظرات مختلفی شنیده‌ام. بالاخره نمایشگاه بین‌المللی است یا حضور کشورهای دیگر محدود است؟

حضور، بسیار محدود است که شاید به دلیل تجربه‌ی سال اول باشد و سال‌های آینده وضعیت بهتر شود. اما می‌توانستیم از کشورهایی که در همسایگی ما قرار داشتند استفاده‌ی بیشتری داشته باشیم. حضور این دوستان در این جمع بسیار محدود و ضعیف است.

آقای اطلس‌باف گفته می‌شود برخی از همکاران رسانه‌‌‌ای و مطبوعاتی‌ شما در این نمایشگاه شرکت نکرده‌اند. آیا شما هم متوجه‌ی این غیبت یا حضور کم بوده‌اید؟

دیده‌ایم که خیلی از روزنامه‌ها نیامده‌اند، حتا غرفه هم داشته‌اند و شرکت نداشته‌اند و جای خود را به روزنامه‌ی دیگری داده‌اند. فکر می‌کنم امسال این اتفاق محسوس بوده و می‌توان لمس کرد. چون بسیاری از غرفه‌ها خالی است.

از بعضی از همکاران شما همیشه در مورد امکاناتی که در اختیار روزنامه‌های مختلف می‌گذارند‌، شنیده‌ایم. مثلاً مکان‌های مناسب یا نامناسب، آیا امسال هم چنین تبعیض‌هایی به چشم می‌خورد؟

الان کاملاً تفکیک شده است. می‌توانم بگویم روزنامه‌های اصلاح‌طلب به نوعی از روزنامه‌های دیگر جدا شده‌اند. مثلاً روزنامه‌ی «وطن ‌امروز» که از ۱۳ آبان شروع به کار کرده است، بهترین نقطه‌ی نمایشگاه را در اختیار دارد.

روزنامه‌ی ما که تا امروز حدود ۶۵۰ نسخه منتشر شده است در جای خوبی قرار ندارد و تقریباً بد‌ترین مکان را به ما داده‌اند.

با این وجود شما فکر می‌کنید رویکرد شما مناسب‌تر از کسانی است که در این نمایشگاه شرکت نکرده‌اند یا بهتر است مطبوعات اصلا‌ح‌طلب یا نشریات معترض به خاطر این تبعیض‌ها در این نمایشگاه شرکت نکنند.

طبق نظر شخصی من، باید حضور داشته باشند.

علی‌رغم تمام محدودیت‌هایی که در زمینه‌ی مکان و‌... وجود دارد؟

بله، چون بالاخره باید خودمان را به مردم نشان بدهیم. این‌که هستیم و حضور داریم و افکار عمومی را به این مساله آگاه‌تر بکنیم.

عدم حضور شاید خیلی‌ها را متوجه نکند، مثلاً شاید کسی متوجه‌ی روزنامه‌ی «آفتاب ‌یزد» نباشد. یعنی بهتر بود این نشریات می‌آمدند و خود را نشان می‌دادند که هستند.

با این وجود، تبعیض بین روزنامه‌های طیف اصلاح‌طلب و اصولگرا زیاد است. تبعیض از در ورودی نمایشگاه
احساس می‌شود که بهترین نقاط نمایشگاه به این دوستان تعلق گرفته است.

ولی علی‌رغم این شما معتقدید که باید حضور داشت؟

بله، باید حضور داشت‌، گفت و نوشت.