رابطه با آمریکا، راه‌‌حل مشکلات اقتصادی ما؟

مریم محمدی

خبر احتمال بهبود مناسبات میان ایران و غرب، به‌ویژه آمریکا تنها نقل محافل سیاسی نیست. همه‌ی صحنه‌های حیات اجتماعی در ایران براساس مسایل مبتلا‌به خود، به نوعی متوجه این رویداد است و در این میان عرصه‌ی اقتصاد به‌ویژه یکی از فعال‌ترین محیط‌های بحث در این مورد است. بدون استثنا همه‌ی طبقات و گروه‌های اجتماعی به لحاظ اقتصادی علاقمند به مشارکت در این بحث و نگران روند‌های آن هستند.

در گفت و گو با یک خانم خانه‌دار تهرانی، صاحب یک سوپر مارکت در تهران، یک بازرگان در شهر تهران و هم‌چنین آقای دکتر پدرام سلطانی، عضو هیات نمایندگی اتاق بازرگانی تهران، بخش صنایع و معادن، به این بیم و امیدها پرداختم.

خانم طاهری، خانه دار، این خبر را شنیده‌ و این‌طور فکر می‌کند:

من مثبت فکر می‌کنم، چون خیلی تاثیر دارد.

چه تاثیری دارد‌ دقیقاً؟

وقتی روی اقتصاد تاثیر داشته باشد، کار درست می‌شود، معتاد کم می‌شود، زندان‌ها خلوت می‌شود؛ ممکن است کل مشکلات حل نشود ولی یک مقداری حل می‌شود. روابط وقتی حسنه باشد مثل کشورهای دیگر‌ که با هم ارتباط دارند، مثل غرب؛ اقلاً یک چیزهایی مردم آنجا دارند. چون الان وضع خیلی ناجور و وحشتناک است، مخصوصاً برای جوانان. ما که دیگر عمرمان را گذرانده‌ایم ولی دل‌مان برای جوان‌ها می‌سوزد.

چرا فکر می‌کنید رابطه‌ی با آمریکا در زندگی جوان‌ها موثر است؟

برای این‌که وقتی رابطه‌شان خوب بشود، بالاخره یک عده‌ای از لحاظ اقتصاد تامین می‌شوند؛ شاید! ـ من این‌طوری فکر می‌کنم ـ از لحاظ مسکن مثلاً شاید کمک کند آمریکا، کمک فکری بکند، مثلاً مسکن ارزان بشود، چیزهای دیگر ارزان شود. الان کسانی که می‌خواهند ازدواج کنند، دست‌شان بسته است.

خیلی چیزها است که الان من نمی‌توانم پشت سرهم بگویم. تحریم ابران که اصلاً مرکز آن، اقتصادی است. تحریم اقتصادی بر برق، آب، بیکاری و مسکن و همه‌ی این‌ها تاثیر دارد. تمام وضعیت موجود باعث بیکاری، اعتیاد و فساد می‌شود.

اگر روابط درست بشود، آمریکا به ایران کمک فکری می‌کند و شاید کشور پیشرفت کند. خلاصه الان جوان‌ها نمی‌توانند ازدواج کنند، چون خانه گران است و مرکز همه‌ی این‌ها بیکاری است که ربط پیدا می‌کند به اقتصاد.

آقای محمد منصوری، بازرگان می‌گوید:

من فکر می‌کنم تعامل با همه‌ی کشورها چه اروپا چه شرق‌، چه چین و روسیه می‌تواند برای همه‌ی مردم دنیا و من‌جمله مردم ما مثبت باشد‌ و می‌تواند به رشد اقتصادی و مناسبات مردم کشورها با همدیگر کمک کند.

تاثیرات مثبت یا منفی مناسبات ایران و آمریکا در حوزه کار شما که بازرگانی هست چگونه است؟

زمینه کار من یک قسمت آن بازرگانی داخلی و یک قسمت آن بازرگانی خارجی است. متاسفانه در زمینه بازرگانی خارجی، ما دچار مشکلاتی شدیم. هم تحریم بانک‌ها باعث شده که دیگر شرکت‌های خارجی، ال سی (اعتبار) قبول نمی‌کنند و برای انتقال حواله دچار مشکل هستیم. تحریم‌ها، هزینه و ریسک تجارت را واقعاً بالا برده است. قوانینی که خود دولت برای کشور وضع می‌کند هم، تاثیرگذار است. مثلاً سال گذشته ما مشکلی داشتیم برای حواله کردن پول و بستن قرارداد.

دولت اعلام کرد که کلیه خریدها باید به یورو انجام بشود و دلار را حذف کردند. در این بین نرخ برابری دلار خیلی تغییر کرد، ولی قیمت‌های خارجی را ما بسته بودیم و این باعث شد که ما ۲۰ تا ۳۰ درصد دچار زیان بشویم و به تبع هزینه تمام شده برای ما بالا رفت...

شما قرارداد را به دلار بسته بودید و موقع پرداخت مجبور شدید که یورو بپردازید؟

دلار بود و وقتی که می‌خواستیم خرید کنیم، دولت اعلام کرد که ما نمی‌توانیم به دلار پرداخت کنیم و قراردادها همه باید طبق قوانین بانک مرکزی، به یورو بسته بشود‌ که ما به یورو انجام دادیم و دقیقاً همان زمان نرخ یورو نسبت به دلار افزایش یافت و ضرر آن برای ما شد و سودش هم برای شرکت خارجی.

چون که ما اگر دلار خرید می‌کردیم، با همان قیمت سابق بود ولی متاسفانه ۲۰ تا ۳۰ درصد ضرر کردیم و اعتراض هم کردیم به بانک مرکزی، نامه دادیم ولی تاثیری نداشت و دلیل آن‌ها هم احتمالاً این بود که ممکن است بین دولت و بانک مرکزی آمریکا درگیری ایجاد شود.

در بازرگانی داخلی هم بحرانی که از نظر روانی بین کسبه و تجار وجود دارد، باعث می‌شود که یک مقدار با احتیاط بیشتر کار کنند و مشکلات عدیده‌ای هم برای همه به‌وجود آوردند. البته دولت با توجه به این‌که نرخ نفت بالا رفته، یک مقدار از قدرت اقتصادی‌اش استفاده کرده و توانسته داخل را پوشش بدهد، ولی ما هم دچار رکود هستیم هم تورم.

یعنی چه؟

الان نرخ‌ها رو به بالا است. بازرگان‌ها قیمت‌ها را بالا می‌برند و از طرف دیگر رکود داریم، چون دولت آمده جلوی اعتبارات را گرفته است.

در واقع معامله انجام نمی‌شود‌؟

معامله انجام نمی‌شود، ولی تورم رشد خودش را دارد. وجود رکود و تورم در یک جامعه، یعنی فاجعه.

اما آقای منطقی، صاحب یک سوپر مارکت در تهران حتی بهبود رابطه ایران با آمریکا را راهی برای گشایش اقتصادی در ایران نمی‌داند. او معتقد است:

عامل اصلی گرانی، خود دولت است. فقط این را می‌توانم بگویم. کارآیی ندارند و آدم‌های بی‌کفایتی رأس کار نشسته‌اند و نمی‌توانند مملکت را اداره کنند، فقط همین را می‌توانم بگویم.

جالب این‌جاست که صحبت‌های آقای دکتر پدرام، اقتصاد‌دان و عضو هیات نمایندگی اتاق بازرگانی تهران نیز به نوعی جمع‌بندی گفته‌های چند نفری است که با آن‌ها گفت و گو کردم:

قطعاً اگر ما روابط همه جانبه‌ متعادل و مناسبی با آمریکا داشته باشیم، به خصوص از نظر اقتصادی برای کشور می‌تواند مفید باشد. به جهت این‌که آمریکا، بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا را داراست. در سال‌های گذشته میزان سرمایه گذاری خارجی از سوی کشور آمریکا، یعنی سرمایه‌گذاری‌هایی که توسط شرکت‌های آمریکایی در جهان انجام می‌شود، همیشه به نسبت کشورهای دیگر بیشترین میزان بوده است.

در شرایطی که ما در صنایع مختلف به خصوص در نفت و گاز نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی داریم، طبیعی است که اگر شرایط عادی بشود، این سرمایه‌گذاری‌ها به سمت کشور ما سوق پیدا می‌کند و در هرجایی که سرمایه‌گذاری انجام بشود، اشتغال و درآمد به‌وجود می‌آید و متعاقب آن رفاه اجتماعی به‌وجود خواهد آمد.

البته آمریکا، بزرگترین وارد‌کننده دنیا هم هست. آمریکا، در سال‌های گذشته از نظر میزان واردات، رتبه‌ی اول را داشته؛ از نظر میزان صادرات اول و بعضاً دوم و یا سوم بوده، ولی در واردات، همیشه اول بوده و بزرگترین خریدار دنیاست.

بنابراین وقتی روابط عادی باشد، بخشی از کالاهای ما هم طبیعی است که می‌توانند به بازارهای آمریکا راه پیدا بکنند و تمام این‌ها باعث ایجاد اشتغال و ایجاد درآمد در کشور خواهد شد.

منظورتان رفع آثار تحریم‌های اقتصادی است و بهبودی که از این راه در اقتصاد پیدا می‌شود‌؟

این مشکلی که ما الان با دلار داریم، مشکلی است که ناشی از تحریم است. من به نکاتی که به واسطه تحریم باعث ایجاد مشکل در اقتصاد کشور ما شده، اشاره‌ای نکردم. طبیعی است که اگر میزان ارتقای روابط در این حد بتواند بالا برود که تحریم‌ها برداشته بشود، حتی در حد تحریم‌های بانکی، در این‌که تبادلات ما را تسهیل بکند، بسیار می‌تواند تاثیرگذار باشد.

چون هم می‌تواند سبب شود عملیات واردات و صادرات را با سهولت و هم با حجم بالاتری باعث بشود و همین‌طور قیمت و هزینه واردات ما را که الان به‌واسطه‌ی این تحریم‌ها بالا رفته، پایین بیاورد. تمام این‌ها مواردی است که طبیعتاً در شرایط عادی و شرایطی که تحریم نباشد، منافعی را که از ما در این مدت سلب شده، بتواند به ما برگرداند.

من قبل از شما با یک بازرگان صحبت کردم که می‌گفتند مصوبه‌ی دولت در تغییر پرداخت‌ها از دلار به یورو، باعث زیان‌هایی برای ایشان شده و در عین حال سود بیشتری برای شرکت خارجی طرف معامله. این چطور ممکن است؟

زمانی که شما قراردادی را با یک نوع ارز می‌بندید و نهایتاً دیگری مجبور می‌شوید به ارز پرداخت کنید، طبیعی است که طرف مقابل شما، حداقل هزینه‌ی تبدیل این ارز به ارز دیگر را به شما تحمیل خواهد کرد و نه به خودش و این هزینه در بعضی مواقع با توجه به این‌که تبادلات و تعاملات بانکی ما با خارج از کشور بسیار گسترده نیست، در وضعیت فعلی می‌تواند حتی از میزان متعارف آن هم بالاتر باشد و من هم اعتقاد دارم که تغییر ارز اجباری از دلار به یورو، هزینه‌هایی را به بازرگانان ما تحمیل می‌کند.