«طبقه متوسط ایران، هدف شبکه‌ی ام ‌بی‌ سی فارسی»

نیک‌آهنگ کوثر

شبکه MBC به تازگی بخش فارسی خود را راه‌اندازی کرده که بیشتر به سراغ سرگرمی رفته است. فهرست برنامه‌های هفتگی این شبکه را که نگاه کنید همه فیلم‌های سینمایی هالیوودی است که نسبتاً هم کم‌خطر محسوب می‌شوند. گروه MBC که متعلق به یک سرمایه‌گذار سعودی است در حال حاضر چند شبکه تلویزیونی از جمله شبکه خبری «العربیه» و MBC2 را هم در اختیار دارد.

مصطفی قوانلو قاجار که روزنامه‌نگار مقیم تهران است می‌گوید:

از یک جنبه الان در ایران و شهرهای بزرگ دسترسی به دی‌وی‌دی خیلی سهل و آسان است. فیلم‌های خارجی، آن هم آخرین فیلم‌ها بدون کپی رایت در بازار موجود است و با قیمت هزار تومان که قیمت خیلی ارزانی است در دسترس همه هست و اتفاقاً همه‌ی آن‌ها، زیر‌نویس فارسی دارد و از این نظر برای کسی که بخواهد فیلم ببیند و فیلم خوب هم ببیند، مشکلی نیست.

منتها مساله اساسی به نظر من این‌جاست که من در یک هفته‌ای که MBC فارسی را نگاه کردم، این شبکه‌، البته در قسمتی که MBC یک و دو سه هم بود به همین شکل بود؛ صحنه‌هایی را که حاوی روابط جنسی بود سانسور می‌کردند و این مساله باعث می‌شود که خانواده‌ها بتوانند کنار همدیگر بنشینند و فیلم هالیوودی و خارجی نگاه کنند.

اگر الان مثلاً یک خانواده بخواهد یک فیلم با دی‌وی‌دی نگاه کند، یک کار خیلی شاق و سختی است دیگر. اگر با خانواده باشد، یکی باید بنشیند سانسور کند و بزند جلو؛ ولی این کار را به راحتی MBC فارسی انجام داه و تاثیر آن به نظر من این است که خانواده این بار می‌نشیند فیلم می‌بیند.

الان اتفاقی که در ایران می‌افتد این است که جوان‌ها، تک به تک فیلم می‌بینند. یا افراد خانواده، تک تک فیلم می‌بینند. ولی در کنار هم نشستن شاید یک چیزی باشد که از نظر جامعه شناختی قابل بررسی باشد.

من جدول برنامه‌ها را که می‌دیدم، این شبکه، خیلی از فیلم‌ها را با تاخیر نسبت به اکران در سینماهای آمریکای شمالی دارد نشان می‌دهد و فیلم خیلی جدیدی نیست. یعنی خیلی از آن‌ها را ممکن است بینندگان در داخل ایران هم دیده باشند.

بله، بعد نکته اساسی آن این است که اصلاً سیاست ام‌بی‌سی از گذشته که من زیر‌نویس عرب آن را نگاه می‌کردم؛ این‌ها به هیچ عنوان فیلم یا کیفیت و خوب دنیا را نشان نمی‌دهند. یعنی فیلم‌های سطح اول را اصلاً نشان نمی‌دهند.

شبکه MBC به تازگی بخش فارسی خود را راه‌اندازی کرده است

معمولاً چیزی را که نشان می‌دهند و برای مصرف کننده خاورمیانه به نظر آن‌ها مناسب است، یکی فیلم‌های اکشن و بزن بزن است، که خب این یک بخش آن است. یک بخش آن هم یک‌سری فیلم‌های کمدی است و یا فیلم‌های متوسط و یا پایین‌تر از متوسط که در رده‌بندی نقدها و سایت‌های مختلفِ معرفی فیلم قرار گرفته‌اند.

تا جایی‌که من خبر دارم، فقط یک فیلم خوب را قرار است پخش کنند، فیلمی به نام چوپان خوب. بنابراین خیلی معدود، فیلم‌های با کیفیت و روز دنیا را نشان می‌دهند.

در نظرسنجی‌های سایت MBC فارسی که نگاه بکنید می‌بینید که خیلی‌ها نگاهی منفی راجع به نوع سانسور این تلویزیون دارند. شما به عنوان یک ناظر چه نظری در مورد این مساله دارید؟ آیا با تلویزیون ایران قابل مقایسه هست‌ یا نه؟ با شبکه‌های ماهوارهای ديگر چطور؟

با تلویزیون ایران که اصلاً قابل قیاس نیست. چون در ایران اصلاً مدلی که سانسور می‌شود، واقعاً وحشتناک است. مثلاً وقتی که یک خانمی یک کمی لباسش باز باشد مجبورند تصویر را بیاورند روی صورت او و اصلاً یک چیز وحشتناکی می‌شود.

ما در MBC فارسی این چیزها را نمی‌بینیم. یعنی سانسور برای بیرون بودن لباس دامن کوتاه، آستین کوتاه و این چیزها وجود ندارد. فکر نکنم زیاد هم این کار باعث بشود که به اصل فیلم ضربه بزند. مگر این‌که خیلی فیلم خاصی باشد یا متمرکز در این مسائل باشد که معمولاً فیلمی را که متمرکز بر این مسائل باشد اصلاً نشان نمی‌دهند.

امید حبیبی‌نیا، کارشناس رسانه‌ها مستقر در سوییس نیز در‌باره ‌MBC ‌فارسی می‌گوید:

ببینید در ایران جمعیتی بالغ بر هفتاد میلیون نفر هستند و تعداد زیادی شبکه‌های تلویزیونی به زبان فارسی در ایران از ماهواره پخش می‌شود. درواقع بازار ایران برای رقابت‌های رسانه‌ای، بازاری بسیار قوی است و از پتانسیل زیادی برخوردار است و خیلی از شرکت‌های بزرگ رسانه‌ای و خیلی از رسانه‌ها دوست دارند که به دلایل مختلف وارد این بازار بشوند.

یکی از این دلایل، اجتماعی و مهم‌تر از همه بازار اقتصادی در ایران با جمعیتِ طبقه متوسط بالاست. طبق آمارهای رسمی که مرکز تحقیقات صدا و سیما یا مراکز تحقیقاتی دیگر در ایران دارند کار می‌کنند، ارائه کرده‌اند؛ تقریباً می‌شود گفت که چیزی حدود ۵۵ درصد مردم از ماهواره‌های تلویزیونی استفاده می‌کنند.

به‌هرحال این بازار بازاری هست که در خاورمیانه خیلی‌ها به آن چشم دوختند و خیلی‌ها دارند روی آن کار می‌کنند.

در حال حاضر عربستان سعودی دارد تلاش می‌کند که تاثیرگذاری بیشتری در منطقه داشته باشد حتی در روابط سیاسی هم سعی می‌کند هر چقدر که می‌تواند ایران را در تنگنا قرار ‌دهد. آیا این رقابت را در این زمینه هم می‌شود بررسی کرد؟

در مورد MBC ‌می‌شود گفت که دارد سعی می‌کند شبکه تلویزیونی‌اش را به زبان فارسی وارد ایران بکند. ولی چیزی که از MBC فارسی دارد پخش می‌شود در حال حاضر، فیلم‌های سینمایی روز آمریکایی است و هنوز ما مثلاً برنامه‌های مستند یا برنامه‌هایی که در کشورهای عربی تهیه شده باشد یا اخبار به زبان فارسی؛ هنوز در چنین برنامه‌‌‌‌‌هایی را ندیده‌ایم.

تاثیرش شاید آن‌قدر نباشد ولی به هرحال این‌که یکی از بزرگترین کمپانی‌های رسانه‌ای جهان عرب، با زیر نویس فارسی دارد برای ایران برنامه پخش می‌کند خواه ناخواه یک معنا و مفهوم سیاسی مشخصی در ذهن ایرانیان ایجاد می‌کند و این چیزی هست که شاید این شرکت رسانه‌ای یا به تبع آن بعضی از کشورهای عربی به دنبال ان بودند.

حالا دلایل سیاسی مختلفی می‌شود برای این زمینه مد نظر داشت، ولی شاید بیشتر از همه، بحث بر سر مسایل اقتصادی و بازار تجاری است که ممکن است برای ایرانی‌هایی که ساکن کشورهای عربی، به خصوص دوبی هستند‌، منفعتی داشته باشد.

آقای حبیبی‌نیا، اگر از نقطه نظر حکومت ایران بخواهیم به این مساله نگاه بکنیم، می‌بینیم یک شبکه خارجی دارد فیلم‌های هالیوودی را نمایش می‌دهد و بحث قدیمی تهاجم فرهنگی هم همیشه وجود داشته. به نظر شما نحوه نگاه حکومت ایران به این شبکه و برنامه‌های آن چگونه خواهد بود؟

بحثی که در مورد تهاجم فرهنگی وجود داشته، در این چند سال اخیر خیلی مغشوش شده است. در تعطیلات نوروز امسال، صدا و سیما حدود ۳۳ تا ۳۵ فیلم روز هالیوودی را بدون کپی‌رایت پخش کرده. فیلم‌هایی که بعضی از آن‌ها در اروپا هم هنوز اکران نشده بودند.

ظاهراً به نظر می‌رسد پخش فیلم‌های روز هالیوودی با سانسور و یا هر چیز دیگری که موازین جمهوری اسلامی را چندان به خطر نیندازد، دیگر جزو بحث تهاجم فرهنگی مطرح نیست.