جی‌پی‌اس؛ برنامه تازه فرید زکریا در سی‌ان‌ان

هادی نیلی

یک‌شنبه سه هفته پیش، فرید زکریا برنامه جدید هفتگی‌اش را در شبکه جهان پخش سی‌ان‌ان آغاز کرد. این برنامه که GPS (مخفف Global Public Square به معنای «میدان عمومی جهانی») نام دارد، قرار است هر یک‌شنبه ساعت ۱۳ به وقت آمریکا (۲۲:۳۰ به وقت تهران) پخش شود.

در اطلاعاتی که روی صفحه اختصاصی این برنامه روی وب‌سایت سی‌ان‌ان آمده، گفته شده که در این برنامه یک‌ساعته، ابتدا به بررسی مسایل روز جهانی پرداخته و سپس با یکی از چهره‌های موثر جهان گفت‌وگو می‌شود.

نام این برنامه که یکی از روزنامه‌نگاران آمریکایی در وبلاگش آن را بی‌معنا دانسته‌، شبیه به نام دستگاه‌های GPS (سامانه موقعیت یاب جهانی) است. این شباهت، البته استعاره‌ای در خود دارد که شاید مورد نظر طراحان این برنامه هم بوده است. این نام همچنین اشاره‌ای صریح به مفهوم «عرصه عمومی Public Sphere» یورگن هابرماس، جامعه‌شناس معاصر آلمانی دارد.

در ادامه سنت نگاه به جهان

آغاز برنامه جی‌پی‌اس، با نمایش بریده‌هایی از تصاویر آرشیوی شبکه سی‌ان‌ان همراه بود که در آن‌ها، خبرهای مختلف در گوشه‌گوشه جهان پوشش داده شده بود. زکریا در پایان این گزیده تصاویر، وعده داد که قرار است برنامه‌اش، ادامه‌دهنده سنت سی‌ان‌ان در توجه به مسایل جهانی باشد.

صفحه اختصاصی برنامه فرید زکریا در سی‌ان‌ان

موضوع میزگرد نخستین قسمت از برنامه «جی‌پی‌اس» آقای زکریا، نگاه جهانی به انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا بود. میزگرد دومین قسمت این برنامه، به بررسی مسائل سیاسی جاری در خاورمیانه پرداخت. اما در بخش دیدار با چهره‌های جهانی، تونی بلر- نخست‌وزیر پیشین بریتانیا - مهمان نخستین برنامه بود و در برنامه دوم نیز هنری کیسینجر - سیاست‌مدار و تحلیل‌گر ارشد سیاسی در آمریکا - در مقابل زکریا نشست.

این‌طور به نظر می‌رسد که فرید زکریا از همین آغاز نشان داده بنا دارد موضوعات داغ روز را در برنامه‌اش پوشش دهد و چهره‌های مطرح و موثری را میزبانی کند. مهمان این هفته جی‌پی‌اس هم قرار است کاندولیزا رایس - وزیر خارجه ایالات متحده - باشد که به نوشته وب‌سایت این برنامه، بعد از دوسال برای اولین‌بار روی صندلی جی‌پی‌اس می‌نشیند تا مصاحبه‌ای عمقی درباره سیاست‌خارجی این کشور به‌خصوص درباره مناقشه خاورمیانه داشته باشد.

قرار است این برنامه تا آینده‌ای پیش‌بینی‌نشده پخش شود. فرید زکریا در ای‌میلی در پاسخ به پرسش ما، ضمن اشاره به این نکته، ابراز امیدواری کرده که برنامه‌اش با استقبال مخاطبان و به‌خصوص همکاران روزنامه‌نگارش مواجه شود. او همچنین تایید کرده که واقعا سردبیر این برنامه خود اوست و قرار است این برنامه با ایده‌های خودش اما در چارچوب‌های حرفه‌ای سی‌ان‌ان تهیه و پخش شود.

آقای سردبیر

فرید زکریا ۸ سال است که سردبیر نسخه بین‌المللی هفته‌نامه خبری تحلیلی نیوزویک است. این هفته‌نامه با شمار فراوان خوانندگانش در جهان (نزدیک به ۲۴ میلیون نفر)، در کنار هفته‌نامه‌ها و مجلات خبری‌تحلیلی دیگری مانند تایم و اکونومیست، به عنوان یکی از موثرترین نشریات در این زمینه قلم‌داد می‌شود. در عین حال، نیوزویک در تحلیل‌ها و نگاهش به مسایل، عموماً به عنوان یکی از لیبرال‌ترین رسانه‌های آمریکایی شناخته می‌شود.

این رویکرد لیبرال نیوزویک هیچ عجیب به نظر نمی‌رسد چون از یک‌سو رویکرد عمومی این هفته‌نامه در سال‌های انتشارش چنین بوده و از سوی دیگر سردبیر۴۳ ساله آن، زیر عنوان «واقع‌گرا»بودن، یک لیبرال تمام‌عیار است و هیچ تلاشی هم برای پنهان‌کردن این روی‌کرد خود نمی‌کند.

فرید زکریا

فرید زکریا اصالتاً هندی است؛ فرزند پدر و مادری مسلمان، و به گفته خودش «مدرن». او دانش‌آموخته رشته علوم سیاسی از دانشگاه هاروارد است و در این رشته مدرک PhD دارد. آقای زکریا بارها به خاطر مقاله‌هایش مورد تحسین و تقدیر قرار گرفته است. در سال ۱۹۹۹، مجله اسکوایر او را یکی از ۲۱ فرد مهم در قرن ۲۱ دانست. در ۲۰۰۷، توسط مجله‌های فارن پالیسی و پراسپکت به عنوان یکی از ۱۰۰ روشنفکر پیشرو و راهبر معرفی شد.

نویسنده منتقد

میزبان برنامه جدید جی‌پی‌اس، پیش‌تر تالیف‌هایی در حوزه علوم سیاسی نوشته که از آن میان، دو تا از کتاب‌هایش بیشتر با اقبال مخاطبان و همچنین تحلیل‌گران روبه‌رو شده است. یکی کتاب «آینده آزادی: دموکراسی نا-لیبرال در کشور و در جهان» است. این کتاب پس از حمله آمریکا به عراق و بر سر کار آمدن یک دولت شیعی در آن کشور و همچنین پیروزی گروه حماس در انتخابات مناطق فلسطینی نوشته شده تا نشان بدهد در چنین کشورهایی و به طور کلی در خاورمیانه، برقرارکردن دموکراسی‌ای مشابه دموکراسی‌های غربی، می‌تواند بنیادگرایی را تقویت کند و حتی دولت و قدرت سیاسی را در اختیار او قرار دهد. این کتاب به زبان فارسی ترجمه شده و با نام «آینده آزادی: اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی» منتشر شده است.

زکریا در این کتاب توصیه می‌کند پیش از تزریق‌کردن دموکراسی یا مدل‌های مشابه سیاسی به این قبیل کشورها، باید لیبرالیسم را در آن‌ها شکل داد و تقویت کرد. این روی‌کرد لیبرال زکریا، عملاً در نقد روش کار دولت‌مردان آمریکایی در عراق تلقی شد.

پایان آمریکای ترک‌تاز

کتاب دیگر فرید زکریا، «جهان پسا آمریکایی» نام دارد. این کتاب - همان‌طور که از نامش می‌توان حدس زد - آینده نزدیک جهان را که شاید مدتی است شروع شده باشد، چنین تصویر می‌کند که آمریکا باید با تک‌نبودن و تاثیرپذیری از دیگر عوامل موثر کنار بیاید. او این عوامل موثر جدید را کشورهایی می‌داند که برخی تا پیش از این چنین نقشی در جهان نداشته‌اند؛ کشورهایی مانند ایران.

اکنون در سی‌ان‌ان؟

چنین تحلیل‌گر لیبرال‌مآبی قرار است هر هفته در شبکه جهان پخش سی‌ان‌ان برنامه‌ای به سردبیری خود اجرا کند. حضور این چهره لیبرال در شبکه تلویزیونی‌ای که گاه به خاطر «حمایت غلیظ از ارزش‌های آمریکایی» مورد انتقاد قرار گرفته و منتقداش آن را متهم می‌کنند که «به عنوان یک رسانه جهانی، به اندازه کافی لیبرال نیست» و حتی گاه گفته می‌شود «جانب آمریکا و آمریکایی‌ها را می‌گیرد»، می‌تواند برنامه‌ای دیدنی و متفاوت برای مخاطبانش رقم بزند.

رقابت تلویزیون‌های خبری‌تحلیلی جهان‌پخش که رفته‌رفته به شمارشان افزوده می‌شود، آن‌ها را قانع می‌کند هرچه بیشتر به سلیقه طیف گسترده‌تری از مخاطبان توجه کنند و برای ذائقه آنان نیز برنامه بسازند.