امیر محبیان: رسانه‌ها باید افشاگری کنند

مریم محمدی

در بحبوحه‌ی دشواری‌های اقتصادی و تنش‌های جدی سیاسی در ایران، مدتی‌ست که موج تازه‌ای از افشاگری‌ها علیه مقامات مذهبی و سیاسی کشور، که عمدتاً متوجه سوءاستفاده‌های بزرگ مالی است، به راه افتاده است.

در مورد این وقایع، علل و آثار آن با امیر محبیان، از اعضای شورای سردبیری روزنامه‌ی رسالت و از موسسان حزب ‌نواندیشان ایران اسلامی،‌ گفت‌ و گویی کرده‌ام:

این‌ نوع نکاتی که تحت عنوان افشاگری از آن‌ها یاد می‌شود، دلایل مختلفی دارد. گاهی بعضی از این افشاگری‌ها، واکنشی است. به این مفهوم که فرد احساس می‌کند که اجحافی به او شده که حق او نبوده، لذا این برداشت را می‌کند که باید اکنون هر کسی را که فکر می‌کند اشتباه یا انحرافی داشته افشا بکند، تا به نحوی به گمان خودش توجیه بشود و یا این‌که احساس رضایت بکند.

به یک مفهوم دیگر، می‌گویند بعضی‌ها با این روش، فرار به جلو می‌کنند. مثلاً فردی بدهی کلانی دارد یا مساله‌ای دارد، و با این نوع افشاگری‌ها، خودش را پنهان می‌کند. گاهی مواقع نه، ممکن است براساس نوعی آرمان گرایی باشد. یعنی فرد احساس می‌کند که شخصی دارد به سمت انحراف می‌رود و احساس می‌کند با افشای نکات منفی، توجه‌ها را به آن جلب بکند تا نوعی اصلاح را در جامعه به‌وجود بیاورد.

آقای محبیان، در مورد مشخص آقای پالیزدار، همه‌ی احتمالاتی که شما طرح می‌کنید، ممکن است واقعیت داشته باشد. می‌تواند فرار به جلو باشد، با توجه به اخباری که درمورد بدهی ایشان به بانک ملت عنوان شده. ولی می‌تواند آرمان گرایی هم باشد، با توجه به این‌که تبعات حمله به برخی اشخاص و مقامات در موقعیت‌های حساس قابل پیش‌بینی است، و یا سایر احتمالات دیگری هم که شما مطرح می‌کنید. اما سوال این‌جاست که شما به‌عنوان یک تحلیلگر و فعال سیاسی که در متن اخبار و مسایل هم هستید، کدام احتمال را در مورد ایشان واقعی‌تر می‌بینید؟

بعد از آن که بحث ایشان مطرح شد، ما به‌عنوان خبرگزاری «آریا»، خبرنگاران‌مان را مامور کردیم که روی این مساله کار بکنند و با خودشان هم صحبت کردند. مصاحبه روی سایت خبرگزاری «آریا» هم هست.

امیر محبیان، عضو شورای سردبیری روزنامه‌ی رسالت/ عکس از ایسنا

در آنجا ایشان به‌نوعی گله کرد. مثلاً وقتی از ایشان سوال شد که گفته می‌شود شما در مرکز پژوهش‌های مجلس نبودید، ایشان گفتند که من اصلاً ادعا نکرده بودم که جزو مرکز پژوهش‌های مجلس بوده‌ام. ولی حالا که مطرح می‌کنند و می‌گویند نبودی، من می‌گویم هستم و بوده‌ام.

نمونه‌اش هم این است که یک‌سال و نیم آن‌جا فیش حقوقی دارم و به دلیل اختلاف با شخص آقای ‌احمد توکلی‌ از آنجا بیرون آمدم و دلایل اختلافش را هم مطرح کرد که در آن مصاحبه ذکر شده است.

نکته‌ای که وجود دارد این است، همان‌طور که شما گفتید، تقریباً می‌شود گفت در رفتار ایشان همه‌ی عوامل را می‌شود به گونه‌ای جست‌وجو کرد‌؛ اما این‌که حتماً می‌خواهید در مورد ایشان یک تحلیل دقیق‌تر‌ ارایه دهم، به دلیل کمبود اطلاعات من نمی‌توانم قضاوت بکنم، چون قضاوت من ممکن است عادلانه نباشد.

وقتی یک قضاوت می‌تواند درست باشد که همه اطلاعات گردآوری بشود. الان ایشان در محلی نیست که ما بتوانیم با او گفت‌ و گویی بکنیم. ما در مصاحبه‌ای که با ایشان کردیم، یک‌سری توجیهاتی ‌‌داشت. گفت قصدم زدن ضربه به نظام نبوده‌ و روی اساس اعتقادات خودم آمدم و نکاتی را بیان کردم و دسترسی هم به اطلاعات داشتم.

انتقاد مشخص شما به حرکت او چیست؟

من قصد ندارم به حرکت او حمله کنم یا دفاعی داشته باشم. اما یک نکته را مطرح می‌کنم و آن این است که این حرکت بیش از این‌که یک حرکت افشاگرایانه‌ی آرمانگرایانه باشد، به نظر می‌رسد که یک اشتباه حقوقی بزرگ است. یعنی فرد در جایگاهی قرار گرفته و این اطلاعات را بیان می‌کند که از آن جایگاه نمی‌تواند این کار را انجام بدهد.

یعنی شما معتقدید که او باید ادعاهایش را در محاکم حقوقی مطرح می‌کرد؟

نه، ایشان که معتقد است که این اطلاعات وجود دارد و روی ‌آن‌ها بررسی‌هایی صورت گرفته است. ببینید، ما بسیاری از نکات، اشتباهات و اشکالات را می‌توانیم بیان کنیم، بدون این‌که دچار مشکلات و آسیب‌های حقوقی ناشی از آن بشویم.

واقعیت‌اش این است که اصلاً مهم نیست کسانی که راجع به آن‌ها صحبت می‌شود، چه کسانی هستند. اصلاً ممکن است یک‌سری از افراد کاملاً مجرم در داخل جامعه باشند. ولی ما نباید حقوق شخصی آن‌ها را زیر سوال ببریم.

اما آقای محبیان، تقریباً در تمام دنیا وقتی یک اتهام یا شایعه‌ا‌ی مربوط به کسانی در سطوح بالای مملکتی هست، به روزنامه‌ها کشیده می‌شود و عموماً جنجال می‌شود. و این شبهه هم وجود دارد، که کسانی که به قدرت نزدیک هستند، در هر سیستمی راهی برای اعمال نفوذ پیدا می‌کنند و ممکن است نشود با سیستم‌های قانونی با آن‌ها برخورد کرد، این است که به روش‌های فراقانونی متوسل می‌شوند که ‌جنجال‌آفرین هم هست.

این نکته از یک جهت درست است. در دنیا هم همین قضیه هست. راهی که به نظر می‌رسد بشر پذیرفته و در دنیا اعمال می‌کند این است که اولاً برای مطبوعات به نحو عام‌ ـ و نه افراد ـ این حق را قائل است که پیگیر ِ فسادها و انحراف‌ها باشد و درصدی از احتمال خطا را هم برایش بخشودگی قایل است. یعنی این‌ها به‌عنوان نورافکن‌های جامعه بر روی هر نقطه‌ای که ممکن است فسادی رخ بدهد، درهر سطحی که باشد، نور می‌افکنند.


نکته‌ی دوم این است که کسانی که در مقام مسوولیت قرار می‌گیرند، باید بپذیرند دایره‌ی خصوصی بودن زندگی‌شان، کوچکتر می‌شود. تفاوت بین فردی که به‌عنوان یک فرد غیرمسوول در زندگی فعالیت می‌کند و حدی از خصوصی‌بودن زندگی‌اش را دارد، با کسی که قدرت در اختیارش داشته باشد و امکان سوءاستفاده از قدرت و یا ثروت را داشته باشد؛ این است که چنین فردی باید بپذیرد که در یک خانه‌ی شیشه‌ای قرار بگیرد و این حق را ‌که دائماً زیرنظر باشد، باید بپذیرد.

چرا ما هرازگاه دچار بحران‌های افشاگری هستیم؟

ببینید، من معتقدم که اگر ما یک نهاد مدنی قدرتمندی مثل رسانه‌ها داشته باشیم کمتر مشکل خواهیم داشت. رسانه‌ها باید بتوانند این کار را انجام بدهند، در این زمینه رسانه‌های ما ضعیف هستند. یعنی سیاست‌زدگی رسانه‌ها باعث شده است که در حوزه‌های فسادهای اجتماعی کمتر وارد بشوند.

لذا اگر فردی در جامعه‌ای باشد که دراین جامعه رسانه‌ها بتوانند این وظیفه را برعهده بگیرند، طبیعاً این اطلاعات را به رسانه‌ها انتقال می‌دهد. عرف دنیا این است. یا خودش از طریق سامانه‌های بازرسی اقدام می‌کند.

در کشور ما سامانه‌های بازرسی وجود دارد. آقای پالیزدار مطرح کرده است که من خودم عضو کمیته‌ی تحقیق و تفحص از حوزه‌ی قضاییه در سازمان بازرسی کل کشور بودم. در پیام مقام معظم رهبری به مجلس ما می‌بینیم که تاکید می‌کنند که اجازه ندهید طبقه‌ی جدید شکل بگیرد.

یعنی کسانی از مسوولین که در قدرت باشند، با توجه به موقعیتی که دارند، بر اساس همان تز و مدل شکلی که «میلووان ژیلاس» مطرح کرده است، نباید یک محیط خاص برای خودشان ایجاد کنند و براساس آن، یک طبقه ثروتمند را به‌وجود بیاورند که خطرناک باشد.

ولی آقای محبیان، فکر نمی‌کنید که طبقه‌ی جدید سال‌هاست در ایران شکل گرفته است؟

این‌که وقتی دغدغه‌اش مطرح می‌شود و رهبری این را مطرح می‌کنند، یعنی امکانش هست. زمان شکل‌گیری‌اش هم الان نیست. خیلی‌ها این بحث را مطرح می‌کنند که مثلاً کارگزاران که در مقطع پیش شکل گرفته یا گروه خاصی مطرح شدند که ‌از موقعیت خودشان بهره گرفتند، حالا نمی‌گویم خلاف‌، یک موقعیت ویژه برای خودشان ایجاد کرده‌اند که بین مردم و مسوولان و حکومت تا حدودی شکاف ایجاد کرده‌اند که این حرکت از هر کسی باشد، خطرناک است.

طبیعتاً این روند به‌وجود آمده و این تذکرات هم به دلیل وجود این روند است. منتها ما باید برای برخورد با این قضیه نهادسازی کنیم‌، نه برخوردهای مقطعی و صوری که قضیه را لوث ‌کند.