فرخنده حاجی‌زاده: «ناشران نباید شرکت کنند»

مریم محمدی

بیست و یکمین نمایشگاه کتاب تهران به رسم هر ساله برای مدت ده روز از دوازدهم اردیبهشت ماه برپا شد. امسال نیز مانند سال‌های گذشته، اخباری مبنی بر عدم ارایه برخی کتاب‌ها به نمایشگاه، عدم صدور مجوز برای برخی ناشران شنیده می‌شود. درحالی که سه روز به پایان نمایشگاه کتاب مانده است؛ با بعضی ناشران در مورد مسایل گوناگون پیرامون نمایشگاه گفت و گو کردم.

آقای صادق سمیعی، مدیر انتشارات کتابسرا، خانم شهلا لاهیجی، مدیر انتشارات روشنگران، آقای جعفری، نشر ثالث و خانم فرخنده حاجی‌زاده، نویسنده و مدیر انتشارات ویستار پاسخگوی سوالات زمانه شدند. از آقای سمیعی، مدیر انتشارات کتابسرا می‌پرسم تا الان استقبال از نمایشگاه کتاب چطور بوده است؟

درجه یک

اخباری منتشر شده مبنی بر جمع‌آوری برخی کتاب‌ها، حتی کتاب‌های مجوزدار از نمایشگاه. شما چه اطلاعی از این موضوع دارید؟

ببینید ۲۰۰ هزار عنوان در معرض دید بازدیدکنندگان است. حالا مثلاً شما فرض کنید یک صد تا کتاب هم جمع بشود، خبری نیست. رقمی نیست.

۲۰۰ عنوان رقمی هست.

من مدافع حکومت نیستم، ولی داستان این‌که دارند جمع می‌کنند و می‌بندند و...، داستان اینجوری نیست.

خبر همین ۱۰۰ تا ۲۰۰ تاست.

۲۰۰هزار عنوان کتاب در معرض دید است، حالا مثلا ۱۰۰ یا ۱۵۰ یا ۲۰۰ عنوان کتاب را هم جمع بکنند.

خانم لاهیجی، انتشارات روشنگران در نمایشگاه شرکت کرده است؟

شهلا لاهیجی، مدیر انتشاران روشنگران و مطالعات زمان

غرفه ما آن‌جا هست برای فروش، ولی من نیستم. هر سال با اشتیاق آن‌جا بودیم. اما امسال اشتیاقی نیست.

چرا خانم لاهیجی؟

برای اینکه نمایشگاه، دیگر آن نمایشگاه نیست.

خانم لاهیجی، خبر داشتیم که برخی کتاب‌ها جمع آوری شدند.

بله، درست است.

من قبل از شما با آقای سمیعی، مدیر انتشارات کتابسرا گفت و گو کردم. می‌گفتند برای ارایه کتاب‌های خود، مشکلی نداشتند.

من تعجب می‌کنم که آقای سمیعی چطور این حرف را می‌زنند، با توجه به این‌که ما ۲۵ کتاب در انتظار داشتیم که آماده کرده بودیم در نمایشگاه عرضه کنیم.

و اجازه ندادند.

بله، حتماً ایشان جزو کسانی بودند که مشکلی نداشتند.

ولی گفته می‌شود که استقبال مردم از نمایشگاه زیاد بوده.

بله، ما می‌گوییم وقتی نمایشگاه باز می‌شود، تهران دچار تب فرهنگی می‌شود. این استقبال مردم است. این سهم مردم در این ماجرا‌ست. حالا ببینید سهم دولت چیست در این ماجرا. این‌طوری باید نگاه کنید.

امسال نمایشگاه کتاب باز هم در مصلی تهران برگزار شد

آقای جعفری، انتشارات ثالث آیا مشکلی در ارایه کتاب‌ها به نمایشگاه داشته است یا خیر؟

نه ما مشکلی نداشتیم.

استقبال از نمایشگاه چطور بوده؟

خودم نرفتم. بچه‌های ما هستند و هنوز ما جمع‌بندی نکردیم ببینیم چطوری بوده است.

خانم فرخنده حاجی‌زاده، به عنوان نویسنده کتاب شما با نام «زن عجم خوبه یا تی ان تی» از نمایشگاه جمع شده و به عنوان ناشر، انتشارات ویستار اجازه حضور در نمایشگاه را نداشت. درست است؟

بله، آن چیزی که جمع شده، انتشارات جامه‌دران بوده. چون ما را اصلاً به نمایشگاه راه ندادند به دلیلی که امسال به ناشرین نمره انضباط دادند و ما از قرار معلوم نمره قبولی نگرفتیم.

خانم حاجی‌زاده، نمره انضباط به ناشران چه مفهومی دارد؟

شورایی تشکیل داده بودند و ناشرین را ارزیابی صنفی و اخلاقی کرده بودند، البته خودشان معتقد بودند که هیچکس بیست نگرفته، ولی انتشارات ویستار صفر گرفته است.

به دلیل این‌که انتشارات ویستار با چاپ کتاب‌هایش، نشر ایران را به چالش کشیده، با یک ناشر دیگر، مشترک به ما غرفه دادند و من نپذیرفتم و دلیلی نداشت که تا این‌جا آدم تحقیر و توهین بشود. در نتیجه ما در همان کتابفروشی خودمان در خیابان کریمخان، که آن را تخریب کردند و ما پس گرفتیم؛ کتاب‌های‌مان را با همان ترتیب نمایشگاهی گذاشتیم برای فروش.

فرخنده حاجی‌زاده، نویسنده و مدیر انتشارات ویستار

خانم حاجی‌زاده،‌ خانم لاهیجی هم معترض بودند به این وضع. به نظر شما چکار می‌شود کرد؟

به نظر من اعتراض آن است که آدم اصلاً شرکت نکند. به نظر من آن اندازه که ارشاد مقصر است، خود ما ناشرین هم مقصر هستیم. برای این‌که موقعی که به خاطر منافع مادی‌مان از اصول‌مان تخطی می‌کنیم. چون نمایشگاه منافع معنوی ندارد، این‌قدر ازدحام، ترافیک و کمبود جا هست که فقط یکسری بودجه دولتی است که می‌آید آن‌جا هزینه می شود و کتاب‌ها خریده می‌شود و به انبارها منتقل می‌شود.

اصلاً هم تعجب می‌کنم که ارشاد چرا کتابى‌ها راجمع می‌کند. چون بسیاری از این کتاب‌ها می‌رود در انبار کتابخانه‌ها، سال‌های سال می‌ماند یا بعداً خمیر می‌شود. ولی بسیاری از همکاران ناشر به نشانه‌ی اعتراض خودشان نرفتند و کارمندان‌شان را فرستادند.

به نظر من اصلاً منطقی بود که آدم اصلا پایش را نگذارد. من می‌توانستم بروم. به من گفتند با این‌که صفر گرفتی، در حقت لطف کردیم و با جامه‌دران یک غرفه مشترک دادیم و من هم نپذیرفتم و من یا نمی‌آیم و یا درست در جای خودم و با متراژ مورد تقاضای خودم می‌آیم.

در مورد مشکلات نمایشگاه خانم لاهیجی می‌گوید:

به‌طور کلی فضای نمایشگاه برای کتاب بسیار نامناسب است و بعد مساله پارکینگ، ترافیک و همه آن بهانه‌هایی که سال‌های گذشته به این دلایل انتقال دادند به مصلی، همه آن مشکلات پابرجا هست.

به اضافه این‌که نمایشگاه را آوردند در وسط شهر. یعنی نه تنها برای ترافیک نمایشگاه ایجاد اشکال کرده، بلکه چون وسط شهر است برای عابرین و گذر‌کنندگان هم اشکال ایجاد کرده است.

ولی از آن مهم‌تر این‌که به هرحال این بنای مصلی، بنایی بوده که هزینه ساخت صرفش شده و من فکر می‌کنم نمایشگاه ما تنها نمایشگاهی است که در آن باید کتاب را از پله‌های معمولی غیر الکتریکی به طبقه دوم برد. این‌ وضعیت برای ناشری که تعداد زیادی کتاب دارد چه مصیبتی می‌تواند باشد. یکی از ناشران می‌گفت ۲۳ نفر را اجیر کرده تا کتاب‌هایش را برسانند به محل غرفه‌اش.

علاوه بر آن فضای اختصاصی را بسیار کم کردند. مثلاً ما با انتشار ۱۵۰ عنوان از سال ۸۴ تا به حال، تقاضای غرفه‌ای ۲۴متری کرده بودیم که تقاضای زیادی مطلقاً نبود. ولی به ما فقط ۱۵ متر دادند.