سؤال نمایندگان مجلس درباره دلارهای گمشده

شراگیم علیپور

پیش از این فقط محمد ستاری‌فر، رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دولت خاتمی از دلارهای نفتی دو سال و نیم گذشته سراغ می گرفت؛ اما این روزها الیاس نادران و احمد توکلی، دو نماینده سرشناس اصول‌گرای تهران هستند که همان پرسش‌های محمد ستاری‌فر را به گونه‌ای دیگر مطرح می کنند و از دلارهای گمشده اقتصاد ایران سراغ می‌‌گیرند.

بانک مرکزی ایران در آخرین گزارش این حساب که نیمه نخست سال ۸۶ منتشر شد، مانده این حساب را در پایان شهریورماه ۸.۵ میلیارد دلار اعلام کرد که با توجه به تحقق قیمت‌های افسانه‌ای نفت، این رقم به نوعی فاجعه‌ای در مصرف ارزهای نفتی به شمار می‌آید.

بر اساس برخی برآوردها، دولت احمدی‌نژاد در دو سال و نیم اخیر نزدیک به ۱۷۰ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته که بیشتر از ۷۰ میلیارد دلار آن مربوط به سال ۸۶ بوده است.

کارشناسان این رقم را به اندازه مجموع درآمدهای نفتی هشت سال دولت هاشمی رفسنجانی و کل درآمدهای دولت دوم خاتمی می‌دانند و به طور پیوسته از دولت نهم می‌خواهند تا اعلام کند این درآمدهای نفتی به کجا رفته یا در کدام محل هزینه شده است؟

با وجود این حجم از درآمدهای نفتی در دوسال و نیم گذشته، اخبار اعلام‌شده از آخرین وضعیت حساب ذخیره ارزی ۱۰ میلیارد دلار است که همان مانده‌ای است که از دولت خاتمی برای دولت نهم به جا مانده است و با این حساب می توان نتیجه گرفت که دولت نهم، تمام درآمدهای افسانه‌ای نفت در سال‌های اخیر را مصرف کرده است.

دکتر محمد ستاری‌فر، رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دولت خاتمیphotow03-caption=دکتر احمد توکلی، رییس مرکز پژوهش‌های مجلس هفتم

از کجا آورده‌اید؟
دو نماینده اصولگرای مجلس هفتم با توجه به افزایش بی‌سابقه حجم واردات، به وی‍ژه واردات میوه در ایام نوروز و واردات بنزین بیش از رقم منظورشده در قانون بودجه سال گذشته، از دولت خواسته‌اند تا این ابهام را روشن کند که منابع ارزی این حجم از واردات از کدام محل تأمین شده است.

الیاس نادران از وزارت بازرگانی خواسته است تا درباره واردات میوه و مواد خوراکی از منابع حساب ذخیره ارزی توضیح دهد.

به گفته نادران، او و احمد توکلی در نامه‌ای از وزیر بازرگانی و وزیر نفت پرسیده‌اند که چرا وزارت بازرگانی از منابع حساب ذخیره‌ ارزی اجازه‌ ورود برخی مواد خوراکی را داده است؟ و سؤال دیگر آن‌ها در این نامه در رابطه با اضافه برداشتی است که در سال ۸۶ برای واردات بنزین و فرآورده‌های نفتی صورت گرفته است؟

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس نیز به خبرگزاری فارس گفته است: دولت در صورتی که بدون مجوز اقدام به برداشت از حساب ذخیره ارزی کرده است، باید حتماً در این مورد به مجلس پاسخگو باشد.

احمد توکلی با اشاره به لایحه دوفوریتی که دولت به منظور برداشت یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلاری از حساب ذخیره ارزی به مجلس آورده بود، اظهار داشت: نمایندگان مجلس به دو فوریت این لایحه رأی ندادند؛ ولی هم‌اکنون شنیده‌ها حاکی از این است که دولت قبل از آغاز سال جدید، بدون مجوز مجلس اقدام به برداشت از حساب ذخیره ارزی کرده است.

پیش از این گفته می‌شد مسئولان وزارت نفت ایران در پاسخ به نمایندگانی که در جست و جوی راه تأمین منابع اضافی دولت برای واردات بیشتر بنزین بودند، گفته‌اند که با دستور مستقیم محمود احمدی‌نژاد، یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بودجه اضافی برای واردات بنزین را از منابع داخلی وزارت نفت تأمین کرده‌اند. اما با آن‌چه توکلی به تازگی گفته است، بودجه واردات بنزین اضافی از محلی دیگر تأمین شده است.

الیاس نادران، نماینده اصول‌گرای مجلس هفتم

حساب بی‌متولیبه نظر می‌رسد با انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی که از زمان تأسیس، متولی حساب ذخیره ارزی بوده، و نیز روشن نبودن اعضای هیأت امنای حساب ذخیره ارزی در دو سال گذشته، دست دولت برای برداشت از این حساب باز بوده است و برداشت از حساب ذخیره ارزی به عنوان ساده‌ترین راه برای تأمین منابع مالی تصمیمات دولت، مطرح بوده است.

در اختیار گرفتن سرنوشت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و کم‌رنگ‌شدن نقش هیأت امنای حساب ذخیره ارزی در برابر رییس دولت، راه برداشت بدون مجوز از حساب ذخیره ارزی را برای دولت نهم گشوده است.

دولت نهم که تا پیش از آخرین لایحه خود برای گرفتن مجوز از مجلس برای برداشت از این حساب، راه دشواری را پیش رو نداشته، پس از آن‌که نمایندگان مجلس هفتم با درخواست برداشت ۱.۳ میلیارد دلاری برای واردات بیشتر بنزین مخالفت کردند، راهی ساده‌تر را برگزیده است که همین دور زدن مجلس برای استفاده از منابع حساب ذخیره ارزی به پرسش های نمایندگان بدل شده است.

به نام سرمایه‌گذاری، به کام مصرف
در میان محافل اقتصادی، گمانه‌ای دیگر نیز مطرح است. عده‌ای بر این باورند که تحریم‌های بانکی و تجاری علیه ایران که سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ایران را با مشکل مواجه کرده است، دولت را به این جمع‌بندی رساند تا تلاش کند مجوز برداشت از این حساب را از جایی غیر از مجلس کسب کند و با تأیید مقام‌های عالی نظام، مجوز برداشت از حساب ذخیره ارزی برای تأمین منابع مالی پروژه‌های نفت و گاز را کسب کرده است.

دولت با این مجوز توانسته است منابع ارزی حساب را در اختیار بگیرد؛ اما این منابع را در محلی غیر از تأمین منابع مالی پروژه‌های نفتی و گازی هزینه کرده است.

صاحب‌نظران اقتصادی افزایش بی‌سابقه نقدینگی را ناشی از تزریق ارزهای نفتی به اقتصاد ایران ارزیابی کرده و آن را عامل تورم در ایران می‌دانند. همان عاملی که در گزارش اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران به عنوان عامل اصلی تورم از آن یاد شده است.

در این گزارش مهم‌ترین تشکل اقتصادی بخش خصوصی ضمن ابراز نگرانی از تدوام رشد تورم از «رشد نقدینگی، بی‌انضباطی مالی دولت و برداشت بی‌رویه از حساب ذخیره ارزی» به عنوان مهم‌ترین دلایل رشد تورم نام برده است.