دورنمای ثبات و دگرگونی در انتخابات ارمنستان

علی‌اصغر رمضانپور

در روز 19 فوریه – روز رای گیری- ایروان پایتخت ارمنستان روز آرام اما پر التهابی، را پشت سر گذاشت. اکثر حوزه های رای گیری به جز حوزه های مستقر در خیابان اصلی شهر که مراکز اصلی دولت و سفارت خانه های خارجی در آن قرار دارند ، چندان ازدحامی را شاهد نبودند و از آن مهمتر حضور کمتر زنان و جوانان است.
غلبه حضور مردان و گروه های سنی پیر و میان سال بازتابی از فضای محافظه کارانه حاکم بر انتخابات است. گفت و گو های خیابانی در این خیابان همه حاکی از نگرانی از بروز خشونت در صورت رای نیاوردن حزب حاکم در انتخابات بود.

اقلیت ایرانی ساکن در ارمنستان با حساسیت انتخابات ریاست جمهوری این کشور را دنبال می کنند.

اقلیت ایرانی- ارمنی ساکن ارمنستان بیشتر در گفتگو ها اظهار بی طرفی می کنند اما اغلب نمی توانند نگرانی خود را از دگرگونی اوضاع و برگشت به شرایط پیش از دوره رییس جمهور و نخست وزیر فعلی پنهان کنند.

روبرت کوچاریان، رهبر حزب جمهوری‌خواه ارمنستان

برای آن ها «لئون تر پتروسیان» مهم ترین رقیب نخست وزیر فعلی «سرژ سرکیسیان» در انتخابات ریاست جمهوری یاد آور دوران سخت ریاست جمهوری او در دوره قبل است که با نابسامانی شدید اوضاع اقتصادی و کمبود های شدید همراه بود.

حزب «جمهوری خواه ارمنستان» که برای دو دوره با ریاست جمهوری روبرت کوچاریان اداره ارمنستان را به دست داشته است، حفظ رشد اقتصادی بالای 10 در صد و ایجاد یک سیاست خارجی با ثبات را از موفقیت های خود می داند و در انتخابات بر آن تاکید می کند و به نظر می رسد اغلب ایرانی – ارمنی های ساکن ارمنستان با این ارزیابی موافق اند.

روابط خوب ارمنستان و ایران در دوران ریاست جمهوری خاتمی و هم احمدی نژاد و افزایش سطح مبادلات دو کشور که منجر به بهبود موقعیت ایرانی‌تبار های ارمنی و ایرانیان مقیم ارمنستان شده از دلایل این امر دانسته می شود.

اکثر اقلیت ارمنی ایرانی تبار که تا پنجاه هزار نفر برآورد می شوند و بیشتر دارای موقعیت مناسب اقتصادی در ایروان پایتخت ارمنستان هستند به دلیل نداشتن پاسپورت ارمنستان اجازه شرکت در انتخابات را ندارند اما اغلب در گفت گو های میان مردم به طور فعال شرکت می کنند.

این گروه نمی توانند نگرانی خود را از نتایج جنگ شدید قدرت در ارمنستان ابراز نکنند. آن‌ها عموماً خاطرات خود از تغییرات سیاسی در ایران و به ویژه بر سر کار آمدن احمدی نژاد را یاد آوری می کنند و نوعی بی اعتمادی نسبت به دگرگونی در میان حاکمان و نگرانی از بر سر کار آمدن یک گروه جدید را ابراز می کنند.

این گروه اگر چه از بسته بودن بافت قدرت و عدم امکان مشارکت موثر سخن می گویند و اغلب به وجود فساد گسترده اداری در بوروکراسی دولتی باور دارند اما رقیب اصلی سرکیسیان یعنی لئون تر پتروسیان را هم دارای سابقه روشنی نمی دانند.

وجود تعداد بالای ناظران بین المللی یعنی یک ناظر برای هر 180 نفر واجد شرایط رای دادن که از سوی 39 سازمان بین المللی در نظر گرفته شده است نشان دهنده اهمیت استراتژیک سیر تحول سیاسی ارمنستان برای آمریکا، اتحادیه اروپا و روسیه است.

این سه طرف از سال 1994 تا کنون در حل و فصل مناقشه بر سر قره باغ میان ارمنستان و آذربایجان ناتوان مانده اند و مایل نیستند مسیر تحولات سیاسی در ارمنستان به سمت و سویی کشیده شود که به تنش در منطقه قفقاز دامن زند از این رو با دقت انتخابات در ارمنستان را زیر نظر دارند.

این شرایط بر اهمیت رقابت قدرت در میان نخبگان سیاسی افزوده است بی آن که ساختار حزبی و کارگزاران دموکراسی و نهاد های مدنی فعال در سیاست برای آماده سازی مشارکت دموکراتیک مردم تحول یابد. هنوز به گمان مردم گروه های اقتصادی پشت پرده که از سوی سرمایه داران ارمنی خارج از کشور حمایت می شوند اداره قدرت را در دست دارند و هیچ دورنمایی برای مبارزه با فساد سازمان یافته بوروکراسی دیده نمی شود.

گروه دیگری که به گمان مردم اداره قدرت را در دست دارند وابستگان دستگاه امنیتی ارمنستان در دوران حاکمیت شوروی هستند که هنوز هم از حمایت روسیه برخوردار هستند. گروهی هنوز تعبیر قدیمی برادر بزرگتر را برای حامی اصلی حزب حاکم به کار می برند. این بد بینی نا حدی است که حتی اختلال ارتباطات و به ویژه اینترنت در روز برگزاری انتخابات ناشی ازافزایش سیاست کنترلی دولت دانسته می شود.

صرف نظر از دو گروه رقیب قدیمی، انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان نشان دهنده شکل گیری گروه های جدید است. حزب داشناکسیون به رهبری «واهان آوانسیان» که به تازگی طرفدارانی را در بین گروه های با اعتقادات مذهبی بنیادگرایانه ارمنی یافته است و «تیکران کاراپتیان» که رهبر حزب مردمی است و از حمایت گروه هایی از طبقات فرودست برخوردار است نشانه هایی از رقبای کم قدرت اما دارای زمینه های گسترده را بروز داده اند.

ارمنستان استقلال خود از شوروی را در 1991 با فروپاشی شوروی به دست آورد و در سال 1992 به عضویت سازمان ملل در آمد. از سال 1992 که تنش بر سر قره باغ بالا گرفت در ارمنستان حالت فوق العاده اعلام شد و تا کنون مساله قره باغ همواره یکی از مسائل اصلی سیاست در ارمنستان بوده است.

در حالی که حزب حاکم خود را حامی نظامی ادامه سلطه بر قره باغ می داند، لئون تر پتروسیان که رهبری جنبش ملی برای الحاق قره باغ را بر عهده داشت اخیراً در تبلیغات انتخاباتی خود سندی را منتشر کرده است که بر اساس آن ادعا شده است که دولت کنونی قصد بازپس دادن این منطقه را داشته است.

آذربایجان که هم اکنون در شرایط آتش بس با ارمنستان به سر می برد، مدعی است که ادامه اشغال قره باغ کوهستانی که در حدود 20 در صد خاک آذربایجان را تشکیل می دهد غیر قانونی است .