مدار صفر درجه، از درون اسرائیل

راشل كانتز و ميرام نيسیموف
ترجمه و تلخیص: بنفشه سرتیپی

در شرایطی‌که محمود احمدی‌نژاد با حملات تند و فتنه‌جویانه خود علیه اسرائیل و هولوکاست، توجه همه جهان را به خود معطوف کرده، این حملات وارد فاز جدیدی شده است. او علاوه بر این‌که در سال 2006 مسابقه کاریکاتوری درباره (نفی) هولوکاست برگزار کرد، در دانشگاه‌ها نیز تحقیقاتی بی‌پایه و اساس درباره نسل‌کشی یهودیان به راه انداخت و کنفرانسی را با دعوت از انکار کنندگان مشهور هولوکاست برگزار کرد.

نمایی از سریال «مدار صفر‌ درجه»

اما در حالی‌که احمدی‌نژاد تلاش می‌کند با انکار هولوکاست، هدف تاریخی جمهوری اسلامی برای زیر سوال بردن موجودیت اسراییل را تداوم دهد، پس چرا تلویزیون دولتی این کشور باید مجموعه تلویزیونی «مدار صفر‌درجه» را با هزینه‌ای هنگفت ‌بسازد تا در ظاهر با سرنوشت یهودیان اروپا در جنگ جهانی‌دوم هم‌دردی کند؟

آیت‌الله خمینی برخلاف سیاست محمد‌رضا شاه، حمایت از اسرائیل را کنار گذاشت. او و طرفدارانش اعلام کردندکه بین یهودیت و صهونیسم از یک سو و یهودیان و صهیونیست از سویی دیگر تفاوت قائل هستند. بعد‌ها ایران از این شعار به عنوان حربه‌ای تبلیغاتی استفاده‌های فراوان برد.

در راستای چنین سیاستی بود که سریال «مدار صفر‌ درجه» به کارگردانی «حسن فتحی» نه‌تنها به جدا کردن صهیونیست‌ها و یهودیان پرداخت، بلکه آن‌ها را در تضاد با یکدیگر نشان داد و مناقشه‌ای بی‌رحمانه و خشن را میان دو گروه در ایران و در فرانسه به تصویر کشید. این مناقشه در ایران با قتل خاخامی یهودی از سوی گروهی صهیونیست‌ِ جنایتکار به اوج خود می‌رسد. این خاخام یکی از مخالفان سرسخت فعالیت‌های این گروه برای ترغیب یهودیان به کوچ (به اسرائیل) بود.

در پاریس این ماجرا به داستانی عاشقانه میان یک دانشجوی جوان یهودی به نام «سارا استارک» و پسر یکی از دیپلمات‌های ایرانی به نام «حبیب پارسا» تبدیل می‌شود. از این به بعد، تضاد بین یهودیت و صهیونیسم، خود را در تعارض فکری سارا با عمو‌های خود نشان می‌دهد؛ نماد‌های از یهود و صهیونیسم.

در این داستان، «شموئیل وایس» به عنوان فردی درست‌کار و متفکری صادق نشان داده می‌شود که به شدت با «تئودور استارک» عموی دیگر دختر یهودی که صهیونیستی فریبکار است مجادله می‌کند. ناگفته نماند که نام‌های استفاده شده در این داستان هم تصادفی نیستند و به احتمال فراوان، استفاده از نام «تئودور» اشاره‌ای است به نام به «تئودور هرتزل» بنیانگذار صهیونیسم.

کارگردان «مدار صفردرجه» در این سریال تلاش کرده است داستان را طوری ترسیم کند که صهیونیسم را هم‌دست نازی‌ها و مشوق آن‌ها در اخراج یهودیان از اروپا نشان دهد، تفکری که در میان{برخی از} مسلمانان بسیار رایج است.

عبدالله شهبازی مورخ ایرانی، که مشاور علمی این مجموعه تلویزیونی است, در وبلاگ خود می‌نویسد: «در جنگ‌ جهانی ‌دوم، خانواده‌های متمول یهودی عضو جریان آلمان هیتلری بوده و نقش مهمی در قدرت گرفتن هیتلر داشته‌‌اند.»

با وجود همه سخت‌گیری‌های که برای هنرمندان، آثار هنری و نیز آزادی‌های مذهبی اعمال می‌شود، بسیار تعجب‌ برانگیز است که تلویزیون دولتی ایران برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی، هزینه‌ای کلان صرف برنامه‌ای کند که با دیدگاه حکومت در حوزه رفتارهای اجتماعی در تضاد باشد. چراکه این سریال داستانی عاشقانه یک مسلمان سکولار با یک یهودی سکولار است، زنان مسلمان را بی‌حجاب نشان می‌دهد، هنرپیشه‌های زن و مرد ایرانی که لباس‌های گران‌قیمت رایج در دنیای غرب دهه 1940 را پوشیده‌اند را به نمایش می‌گذارد و در نهایت بحث آزاد درباره زندگی دوره پهلوی را نیز به تصویر می‌کشد.

هرچند بعضی از رسانه‌های غربی مثل بی بی سی، وال استریت ژورنال و اشپیگل به این علت که این سریال هولوکاست را پذیرفته است، به تمجید از آن پرداخته‌ و آن را تغییری در جهت هم‌دردی ایرانیان در قبال یهودیان ارزیابی کرده‌اند، اما مجموعه «مدار صفردرجه» حاوی پیام‌های مسئله داری در رابطه با یهودیان است.

این داستان هرچند حوادثی که در نهایت به جنگ جهانی دوم منجر شد را نشان می‌دهد، اما در این تصویر‌سازی‌ها تضادهای شاخ‌دار، وقایع غیر‌واقعی و منسوخی هم وجود دارد که نشان از تحریف وقایع تاریخی دارند؛ مثل همکاری صهیونیست‌ها و نازی‌ها برای کوچ دادن یهودیان از اروپا.

ایران نه‌تنها صهیونیسم و یهودیت را جدا از هم می‌داند، بلکه در این سریال تلویزیونی چهره‌ای نازیستی به صهیونیسم می‌دهد. روزنامه تندروی کیهان چاپ ایران، با تمجید از این سریال می‌نویسد که ارتش هیتلر با فشار برفعالان یهود زمینه تشکیل اسرائیل را فراهم آورد؛ یعنی نازیسم همسو با صهیونیسم است. کیهان، هدف نهایی این سریال را نامشروع نشان دادن اسرائیل می‌داند.