آناپولیس؛ صلح، حالا یا هیچ‌ وقت

فواد فرهی

گیلاسی که رییس جمهوری آمریکا در ضیافت شام شب گذشته خود به سلامتی کنفرانس صلح خاورمیانه در آناپولیس بالا برد زیر نگاه پرتردید بسیاری از آنها که خارج از تالار شام اخبار کنفرانس را دنبال می کردند نوشیده شد.

همزمان با برگزاری کنفرانس آناپولیس بسیاری از تحلیل گران در داخل و خارج از آمریکا نسبت به دستاوردهای این کنفرانس ابراز تردید کرده اند تا جایی که دولت آمریکا نیز آرام آرام در ابراز امیداوری به نتیجه این کنفرانس لحنی محتاطانه اختیار کرد.

آقای بوش در اولین سخنرانی این کنفرانس راه رسیدن به صلح را راهی دشوار دانست و گفت هدف برگزاری کنفرانس آناپولیس رسیدن به توافق نیست، بلکه از سرگرفتن مذاکرات است و آنچه بر عهده سایر کشورهاست، تنها حمایت از مقامات اسراییلی و فلسطینی است تا بتوانند این مذاکرات را به جایی برسانند. جمله ای که به زعم بسیاری به منزله کنار گود نشستن دولت آقای بوش در میانه این مذاکرات خواهد بود.

با این همه ایهود اولمرت نخست وزیر اسراییل، محمود عباس، رهبر تشکیلات فلسطینی در سخنرانی های خود پیش آغاز جلسات کاری کنفرانس امروز تاکید کردند تشکیل کشور مستقل فلسطینی تنها انتخاب پیش رو برای نزدیک شدن به صلح است.

هفت سال رکود و شکست تلاش های برای از سر گرفتن مذاکرات صلح، باعث شده بسیاری به کنفرانس آناپولیس به عنوان آخرین آزمایش ظرفیت صلح در خاورمیانه نگاه کنند. به گفته دیوید میلیبند، وزیر خارجه بریتانیا، حس غالب در کنفرانس آناپولیس "حالا و یا هیچ وقت" است. 14 کشور عرب، از جمله سوریه حاضر شده اند با حضور در آناپولیس حمایت خود را از روند مذاکرات و آمادگی شان را برای حمایت از آن اعلام کنند.

نزدیک به 50 کشور و سازمان بین المللی امروز در آناپولیس در جلسات کاری خود راه های عملی حمایت از این مذاکرات را بررسی می کنند. راه های عادی سازی رابطه اسراییل باهمسایگانش، لبنان، سوریه وسایر کشورهای عربی، شیوه های جلب حمایت عملی جامعه بین المللی از جمله موضوعاتی هستند که در طول جلسات کاری روز سه شنبه مورد بحث قرار می گیرند.

صبحی بدون ایست بازرسی
محمود عباس که بعد از سخنرانی جورج بوش پشت تریبون رسمی کنفرانس قرار گرفت با خطاب قرار دادن فلسطینیان در سخنرانی پر احساس خود از پنجره ای تازه صحبت کرد که با برگزاری کنفرانس آناپولیس به سوی صلح گشوده شده. آقای عباس از امید فلسطینیان به روزی صحبت کرد که بدون ایستگاه های بازرسی، زندان و دیوار حائل آغاز شود.

او گفت درد تک تک فلسطینیان را که ریشه در سالهای نکبت و تلخ اشغال دارد می فهمد. او از مردم خود خواست امید و اعتمادشان را از دست ندهند چرا که این بار جهان به کمک آنها شتافته است.

در کنار این ابراز امیدواری، ابومازن تاکید کرد هر گونه مذاکره باید شامل آزادی زندانیان، بازگشت آوارگان و حل مناقشات مرزی و به رسمیت شناخته شدن بیت المقدس شرقی به عنوان پایتخت فلسطینیان باشد.نکاتی که در روزهای گذشته مانع به توافق رسیدن همکاران او و مقامات اسراییلی بر سر پیش نویس برنامه ای برای آغاز مذاکرات شده است. با این همه بی تردید محمود عباس که خبر تظاهرات اعتراض آمیز مخالفان خود را در غزه شنیده می داند که فلسطینیان به سختی می توانند صلحی را بپذیرند که شامل به رسمیت شناخته شدن این اساسی ترین خواسته های آنها نباشد.


اهلا و سهلا

ایهود اولمرت نخست وزیر اسراییل اگرچه سخنرانی اش را با یاد آوری حس ناامنی شهروندان اسراییلی با پرتاب موشک های قسام آغاز کرد اما تاکید کرد به آناپولیس آمده که به مردم و کشورهای عرب بگوید زمان صلح رسیده است. به گفته او اسراییل و اعراب نمی توانند بیش از این به رویاهایی چنگ بزنند که عملی کردن آنها همراه با ادامه رنج مردم، ناامنی، وزندگی آنها بدون امید به تغییر است.

آقای اولمرت گفت: "من به همه کسانی که خواستار صلح با اسراییل هستند می گویم اهلا و سهلا." او تاکید کرد که خواستار پایان نفرت و ترور علیه مردم کشورش است و برای رسیدن به صلح از گفتگو درباره هیچ موضوعی پرهیز نخواهد داشت.

در هفت سال گذشته از آغاز ریاست جمهوری جورج بوش تا به امروز روند صلح خاورمیانه اگر نه به عقب رفته باشد دست کم راکد مانده است. آقای بوش که آرام آرام به انتهای دوره دوم ریاست جمهوری اش نزدیک می شود تلاش می کند این رکود را در آناپولیس بشکند. اما به عقیده بسیاری دیری ست که کار از دست شده است.

بیش از یکسال به پایان ریاست جمهوری جورج بوش باقی نمانده و حتی اگر کنفرانس آناپولیس بتواند آغازگر مذاکراتی محتاطانه و نه خوشبینانه باشد، با خروج آقای بوش از کاخ سفید مشخص نیست که این مذاکرات به کجا کشیده خواهد شد.

عده ای او را متهم کرده اند که تنها می خواهد شانس خود را برای گرفتن جایزه صلح نوبل آزمایش کند و چهره تخریب شده آمریکا در خاورمیانه را ترمیم کند.

بسیاری ضعیف بودن محمود عباس رهبر تشکیلات فلسطینی در مقابله با حماس را از دلایلی بر شمرده اند که هر گونه تعهدی از سوی تشکیلات فلسطینی برای مقابله با خشونت لزوما به مرحله عمل نخواهد رسید و ابومازنی که توان کنترل نوار غزه را ندارد چگونه می تواند به عنوان رهبر یک سرزمین واحد امضای خود را پای سندی بگذارد؟

نخست وزیر اسراییل نیز در کشورش مخالفان تندروی خود را دارد. ملی گرایان تند رویی که او امروز با اشاره به آنها در سخنرانی اش، نقششان را در ناامنی کشور هم پای متعصبان و تندروهای مذهبی دانست.

شاید به راحتی بتوان گفت تمام شرکت کنندگان کنفرانس آناپولیس می دانند بهتر است در ابراز امیدواری به حاصل کنفرانس محتاط باشند.

آنها که در آناپولیس و جلسه های کاری آن شرکت دارند، ترجیح داده اند با محدود کردن سطح توقعات خود از این کنفرانس تصویری واقع بینانه تر از حاصل گردهمایی خود به دست بدهند.

فهرست "بد" ها
در میان آنها که می توانند در تحولات خاورمیانه نقشی چشمگیر داشته باشند تنها غایبان کنفرانس، ایران، جهاد اسلامی، حزب الله لبنان و حماس اند. هواداران حماس همزمان با برگزاری کنفرانس آناپولیس محمود عباس را خائن به آرمان فلسطینیان خوانده اند. آنگونه که خبرگزاری ها گزارش داده اند ایران که عملا تنها دولت جهان است که فعالانه با این کنفرانس مخالفت کرده با دعوت از گروه های مسلح فلسطینی در پی برگزاری کنفرانسی در جواب به کنفرانس آناپولیس است.

با این همه شاید هیئت ایرانی در آناپولیس غایب باشد اما به صورتی دیگر همچنان حضور دارد. پوشه هایی که از سوی موسسه "پروژه اسراییل" در واشنگتن، در میان خبرنگاران حاضر در کنفرانس توزیع شد در کنار برگه های اطلاعاتی معمول خود برگه ای با رنگ و لعاب کاملا متفاوت نیز دارد. مشت گره خورده محمود احمدی نژاد در صدر و تصویری از یک بمب ساعتی در ذیل؛ و در میانه این ادعا که ایران 25 هزار نفر را برای عملیات انتحاری علیه اهداف غرب استخدام کرده، و در پی جنگ،خونریزی و حاکم کردن اسلام بر تمام جهان است.