مخاطب رسانه‌های ايران مردان اند

درنا کوزه‌گر

در حالی که اکثریت مردم تهران که در یک نظرسنجی مورد پرسش قرار گرفته‌اند، گفته‌اند روزنامه می‌خوانند، یک سوم آنها از ماهواره و به همین میزان از اینترنت نیز برای دسترسی به اخبار و اطلاعات و یا سرگرمی‌های مورد نیاز خود، بهره می‌گیرند.

براساس این نظرسنجی دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، میزان مخاطبان روزنامه‌ها به نسبت به سال 1382 ثابت باقی مانده است و 71.4 درصد از مردم به نحوی روزنامه می‌خوانند، این میزان در سال 1380 یعنی دورانی که تعداد مطبوعات مستقل باقی مانده بیش از زمان حاضر بود به 84.1 درصد رسیده بود.

نتایج این نظرسنجی که در اسفند ماه 1385 در تهران انجام شده، حاکی است که روزنامه‌های همشهری(73.4)، جام جم(34.2)، ایران(28.6) و خبرورزشی(15.5) به ترتیب بیش از بقیه روزنامه‌ها مخاطب دارند.

از میان این روزنامه‌ها، تنها خبر ورزشی است که توسط بخش خصوصی منتشر می‌شود، سایر روزنامه‌های پرمخاطب (کمتر از پانزده درصد) نیز به ترتیب عبارت بوده‌اند از: کیهان، اطلاعات، اعتماد ملی، اعتماد، پیروزی و ابرار ورزشی.

در اسفند ماه گذشته روزنامه شرق در توقیف به سر می‌برد و انتشار روزنامه روزگار نیز به حکم هیات نظارت بر مطبوعات به دلیل "مشابهت با روزنامه شرق"، پس از انتشار چند شماره متوقف شده بود.

از دیگر یافته‌های جالب توجه در این نظرسنجی آن است که 34.1 درصد از شهروندان تهرانی از اینترنت و 33.9 درصد نیز از ماهواره استفاده می‌کنند. این درحالی است که در اغلب موارد برخی از پاسخگویان به نظرسنجی‌هایی که از سوی مراکز دولتی انجام می‌شود از پاسخگویی به گزینه‌هایی که در باره بهره‌وری از رسانه‌های ممنوع چون تلویزیون ماهواره‌ای طفره می‌روند.

از نظر توزیع جنسی مخاطبان نیز این تحقیق آمار جالبی را ارائه داده است: درحالی که روزنامه‌های همشهری و جام جم در بین زنان طرفداران بیشتری دارد، بیشتر مخاطبان سایر روزنامه‌ها از جمله ایران را مردان تشکیل می‌دهند. روزنامه‌های ورزشی را بیشتر مردان مجرد می‌خوانند و روزنامه‌های سیاسی را مردان متاهل، همچنین زمان روزنامه خوانی مردان دوبرابر زنان است.

بیشترین سوژه مورد علاقه در روزنامه‌های ایران اخبار مربوط به حوادث(41.3) و سپس مطالب سیاسی (18.9) و ورزشی(14.5) بوده است.

در همین حال نتایج این نظرسنجی حاکی است که رضایت از وضعیت اطلاع رسانی روزنامه‌ها نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است در حالی که در نظرسنجی اخیر 39.1 درصد مردم از این وضعیت ابراز رضایت کرده‌اند، این میزان دو سال پیش 55.5 درصد بوده‌است.

به همین ترتیب 68.5 درصد از پاسخگویان میزان آزادی اطلاع‌رسانی در ایران را کم یا در حد صفر دانسته‌اند.

این نظرسنجی می‌گوید اولین منبع خبری مخاطبان رادیو و تلویزیون بوده‌است و اغلب نیز اظهار داشته‌اند به اخبار رادیو و تلویزیون بیشتر از روزنامه‌ها اعتماد دارند، در عین حال 12.6 درصد نیز گفته‌اند به اخبار مطبوعات و رادیو و تلویزیون اعتماد ندارند.

پس از رادیو و تلویزیون، روزنامه‌ها، اطلاع‌رسانی شفاهی از دوستان و اقوام و سپس به ترتیب اینترنت، شبکه‌های ماهواره‌ای و سپس رادیوهای خارجی منابع خبری مخاطبان برای اطلاع از مسایل روز کشور بوده است.

در این میان اینترنت جایگاه خاصی دارد و 77.6 درصد از دانشجویان و 61.8درصد دانش آموزان مورد بررسی اظهار داشته‌اند که از اینترنت استفاده می‌کنند. میزان بهره وری افراد مجرد و مردان بیش از افراد متاهل و زنان است و افراد با تحصیلات بالاتر بیش از دیگران از اینترنت بهره می‌گیرند.

در مورد ماهواره، نویسندگان تحقیق نوشته‌اند: "به رغم وجود ممنوعیت‌ها و نگرانی شهروندان از ابراز برخورداری و مشاهده ماهواره، 33.9 درصد کل جمعیت نمونه این بررسی گفته‌اند که ماهواره هم تماشا می‌کنند.

این تحقیق در مورد ماهواره حاکی است که میزان تماشای تلویزیون‌های ماهواره‌ای در مردها، مجردها، جوان‌ها و افراد با تحصلات عالی و همچنین دانشجویان، کارکنان ادارات غیر دولتی و افراد بیکار بیش از سایرین بوده است.

براساس این تحقیق همچنین در سه مقطع زمانی مورد بررسی از میزان اعتماد به روزنامه‌ها کاسته شده و بر میزان اعتماد به اخبار رادیو و تلویزیون افزوده شده است، در عین حال بر میزان افرادی که اظهار داشته‌اند به هیچ کدام از این رسانه‌ها اعتماد ندارند نیز افزوده شده است.

این تحقیق به سفارش معاونت مطبوعاتی و امور تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مناطق بیست و دوگانه تهران در اسفند ماه سال گذشته و تحت عنوان"الگوی مصرف روزنامه در شهر تهران" صورت گرفته است.

اگرچه به نظر می‌رسد در مورد نظرسنجی هایی که توسط ارگان های دولتی در ایران صورت می‌گیرد باید جانب احتیاط را رعایت کرد ولی یافته های این نظرسنجی می‌تواند برای رسانه ها و روزنامه نگاران ایرانی جالب توجه باشد.

متن نظرسنجی الگوی مصرف روزنامه در شهر تهران