دو انفجار شهر تاریخی توس را لرزاند

اردوان روزبه

با توجه به اینکه خط انتقال برق ترکمنستان از پشت شهر توس می گذشت این اثر باستانی نمی توانست به عنوان یک اثر تاریخی ثبت یونسکو شود که به دلیل اعتراضاتی که به این موضوع شد، بنا گردید با تغییر مسیر دکل ها این مشکل رفع شود اما ظاهرا مشکلات به اینجا ختم نمی شود. در هفته گذشته دو انفجار موجب ترک خوردن دیوار ها و سقف این اثر تاریخی گردید.
در پی پیگیری ها و انعکاس گزارشات رسانه ها در خصوص بحران در شهر کهن توس بالاخره قرار است دكل هاي برق از اطراف شهر تاريخي توس به پشت تپه اي در نزديكي شهر منتقل شوند اما در اين جابه جايي باز هم فاصله مورد نظر رعايت نشده است. در همين حال ثبت جهاني اثر تاريخي توس كه منوط به رعايت تمامي قوانين يونسكو است، باز هم با اما و اگر رو به رو مي شود چراكه در هفته اي كه گذشت خبري مشهد را تكان داد: «ايجاد انفجار جهت احداث كنارگذر شمالي شهر مشهد به مجموعه تاريخي توس آسيب رساند».

چندی پیش اشاره کردیم که به دلیل وجود آسیب منظری شهر کهن توس در وضعیت بحرانی قرار دارد که این موضوع با موجی که در رسانه ها بوجود آمد باعث گردید که شرکت انتقال برق با تغییر مسیر خود موجبات رفع این آسیب را فراهم کند و در توافق‌هاي ابتدايي صورت گرفته در استان خراسان رضوي مقرر شد دكل‌هاي انتقال برق از حريم منظري توس خارج شود اما به گفته مسئول پايگاه شهر تاريخي توس وضعيت جغرافيايي اطراف شهر به صورتي است كه همچنان خطر براي حريم منظري توس وجود دارد. در نشست مشترك مسئولان اداره برق خراسان رضوي و رييس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اين استان مقرر شد دكل‌هاي انتقال برق از حريم منظري شهر تاريخي توس خارج شود. با آغاز اجراي عمليات احداث خط انتقال نيروي 400 كيلو وات مشهد - سرخس، منظر تاريخي - فرهنگي تابران توس و بناي منحصر به فرد آرامگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي، در معرض آسيب قرار گرفته است. اين طرح را سازمان توسعه برق ايران اجرا مي كند و مسير آن از محل بستر نيروگاه توس آغاز مي شود و پس از قطع جاده آسفالت مشهد قوچان، از شمال مجموعه تاريخي فرهنگي آرامگاه فردوسي تا حوالي روستاي ميامي و جنس آباد در سرخس ادامه مي يابد.

بنا بر رأي كارشناسان، بلندي ارتفاع اين دكل‌ها و وضعيت جغرافيايي منطقه همچنان تهديدي براي حريم منظري توس به شمار مي‌آيد.

"سياوش صابري" مدير پايگاه شهر تاريخي توس درباره وضعيت دكل‌هاي مستقر در منطقه گفت: «12 دكل انتقال برق 400 كيلو وات ايران به تركمنستان در فاصله 2500 متري از آرامگاه توس قرار دارند و اين درحالي است كه براساس رأي كارشناسان اين دكل‌ها بايد از مركز شهر تاريخي توس 6400 متر دورتر و 5200 متر نيز از پشت ديوار باغ آرامگاه فاصله داشته باشند».

وي همچنين تصريح كرد: «با استقرار تيم كارشناسي متشكل از كارشناسان ميراث فرهنگي و اداره برق استان و انجام پژوهش‌هاي جغرافيايي - محيطي و بررسي‌هاي GPS و فاصله سنجي در نهايت به اين نتيجه رسيديم كه به دليل وضعيت جغرافيايي، انتقال اين دكل‌ها همچنان با مشكلات اجرايي مواجه مي شود».

مدير پايگاه شهر تاريخي توس تصريح كرد: «دكل‌هاي انتقال برق در ضلع شمالي آرامگاه فردوسي قرار گرفته‌اند و بنابر وضعيت جغرافيايي منطقه هر چه به سمت شمال پيش رويم همچنان ارتفاع زمين همجوار به دليل در راستا قرارگرفتن با كوه‌هاي هزار مسجد مرتفع‌تر مي‌شود و اين موضوع حتي انتقال دكل‌ها را به فاصله دورتر با مشكل مواجه كرده است». به گفته اين كارشناس، با بررسي‌هاي انجام شده در نهايت مقرر شد دكل‌ها به پشت يك تپه منتقل شوند تا موضوع تهديد اثر مرتفع شود.

وي تصريح كرد: «با انتقال دكل ها به پشت تپه اگر چه به لحاظ منظري موضوع مخدوش شدن حريم مرتفع مي‌شود اما به لحاظ فاصله همچنان مشكلاتي وجود دارد كه در‌آينده و در موضوع ثبت جهاني توس مي‌تواند از سوي يونسكو به عنوان موضوع قابل بررسي، مطرح شود».

در همين حال صابري معتقد است از آنجا كه تمام مراحل كارشناسي انجام شده، اگرچه فاصله مود نظر همچنان رعايت نشده است اما پژوهش‌ها و مستندات سازمان بايد يونسكو را در اين مورد قانع كند. اما در همين حال حسن اكبري، كارشناس واحد اجرايي پايگاه توس اعلام كرد: «دو انفجار در هفته گذشته در شمال آرامگاه توس منجربه لرزش بناهاي تاريخي مجموعه و ايجاد ترك در بناهاي تاريخي شهر تابران شده است». حسين اكبري در ادامه اظهار داشت: «با توجه به اينكه موقعيت دكل هاي برق با در نظر گرفتن توپوگرافي طبيعي منطقه مكان يابي گرديده است، اين موضوع موجب تغيير تپوگرافي منطقه توس خواهد شد». مدير پايگاه توس نيز در اين خصوص توضيح داد: «به دليل قدمت و آسيب پذير بودن آثار تاريخي باقيمانده در عرصه تاريخي تابران و پيرامون آن ايجاد لرزه هاي ناشي از انفجارهاي صورت گرفته، آسيب هايي به بناهاي اين منطقه وارد كرده است». سياووش صابري، در ادامه گفت: «اين موضوع و ميزان آسيب هاي وارده در دست بررسي و كارشناسي مي باشد».