از لبنان چه مي‌دانيم

بیژن روحانی

شنیدن فایل صوتی برنامه

مرکز شهر بیروت را خود لبنانی ها به زبان انگلیسی Down Town می گویند. Down Town زیباترین بخش بیروت است که پس از جنگ های داخلی پانزده ساله، توسط رفیق حریری، نخست وزیر سابق لبنان بازسازی شد. بازسازی این منطقه ترکیبی است از معماری تاریخی، محلی و معماری مدرن. خیابان های سنگفرش شده بسیار تمیز، موسسات مدرن، رستوران ها و کافه هایی که صندلی هایشان را در پیاده رو گذاشته اند و مردمی که بسیار با سلیقه و شیک پوش هستند شما را یاد شهرهایی مثل پاریس یا فلورانس می اندازد. و به همه این ها چشم انداز دریای آبی آبی را هم اضافه کنید.
در لبنان با این که نیمی از جمعیت را مسلمانان تشکیل می دهند اما آزادی کامل در تمام جنبه های اجتماعی وجود دارد و هرکس بنابر میل شخصی یا اعتقادات خود لباس می پوشد. بنابراین حجاب مساله ای است کاملا شخصی. زنان در بیروت نیز از آزادی های فردی و اجتماعی کامل برخوردارند. اما جای این سئوال باقیست که در قوانین لبنان این آزادی ها چگونه تعریف شده و اقوام و مذاهب مختلف چگونه با این مساله برخورد می کنند.

این سئوال را با یکی از زنان فعال در زمینه فرهنگی در میان گذاشتم. ایزابل اسکاف، در بیروت آتیله ای شخصی دارد که در آن روی حفاظت از آثار تاریخی کار می کند. او که مسیحی است پیش از این در سازمان میراث فرهنگی مسئول بخش حفاظت از اشیاء بوده و اکنون مدتی است که به طور خصوصی کار می کند و بیشتر در ارتباط با نهادهایی جهانی مانند یونسکو فعال است و در کشورهای عربی دوره های مدیریت و حفاظت ازمیراث فرهنگی برگزار می کند. او در مورد آزادی های اجتماعی در لبنان معتقد است: "من فکر می کنم حقوق زنان در قانون اساسی لبنان محفوظ است اما تفاوت ها از جوامع مذهبی بر می خیزد. هر گروه مذهبی قوانین خاص خود را برای زنان دارد، مثل قوانین ارث و مسایل دیگر"

با این که بر حق آزادی های فردی و اجتماعی در قوانین لبنان تاکید شده اما گروه های مذهبی و قومی متفاوت به هرحال راه و روش های خاص خود را دارند. باید پذیرفت که لبنان چهره دوگانه ای دارد. بخشی از آن به شدت رو به دنیای دیگر گشوده شده و بخش دیگر آن همچنان بسته است. ایزابل می گوید:" لبنان جنبه ها و مظاهر بسیاری دارد. درجات مختلفی از مردم با سطوح تحصیلی و اجتماعی متفاوت. نگاه بعضی ها به غرب است و سبک زندگی غربی. اما برای گروهی دیگر، اولویت در چیزهای دیگری است. جنبه های مذهبی در لبنان نقش موثر دارند"

زندگی مسیحیان لبنان به زندگی سبک اروپایی بسیار شباهت دارد. اما از این نظر ممکن است مسلمانان به خصوص شیعیان حدود خاصی را در رفتارهای اجتماعی رعایت کنند. به خصوص در ارتباط با زنان.

اگر از بیروت خارج شویم با چهره دیگری از شهرهای لبنان رو به رو خواهیم شد. بیروت مرکز اقتصادی، سیاسی و فرهنگی لبنان است و همچنین مدرن ترین و پیشرفته ترین شهر این کشور به حساب می آید. اما خارج از بیروت وضعیت متفاوت است. بخش زیادی از این کشور هنوز توسعه نیافته است. لبنان هنوز راه آهن ندارد و وضعیت حمل و نقل جاده ای آن هم اصلا مطلوب نیست. البته نباید تاثیرات جنگ های متوالی را فراموش کرد. همین جنگ سی و سه روزه آخر بیش از ششصد کیلومتر راه و چند صد پل در لبنان را ویران کرد.. هنگام حرکت در جاده ها، فرقی نمی کند به سمت شمال یا جنوب، با پل هایی رو به رو می شوید که در جنگ اخیر توسط اسراییل تخریب شده اند. در بیشتر نقاطی که پل ها تخریب شده اند، فرانسوی ها، پل های موقت فلزی گذاشته اند. پل هایی که بیشتر از یک ماشین نمی تواند از عرض آن عبور کند. بنابراین برای گذشتن از آنها ترافیک ایجاد می شود.

جنگ های طولانی و ویرانگر، و اختلافات سیاسی باعث شده بسیاری از لبنانی ها به خصوص جوان ها به خارج مهاجرت کنند.

عصر همان روزی که "پیر جمیل" وزیر 34 ساله وزارت صنایع ترور شد، در لابی هتل، مرد جوانی که در قسمت پذیرش کار می کرد با چشم های سرخ و نگران به تلویزیون خیره مانده بود. در جواب اظهار تاسف من گفت:" همه ما واقعا خسته، ناامید و دلواپس هستیم. لبنان در حدود 4 میلیون جمعیت دارد اما بیش از دوازده میلیون نفر لبنانی خارج از کشور زندگی می کنند. بیرون از لبنان سه تا لبنان دیگر هست. همه از اینجا می روند"