لاپاز خشک می‌شود

برگردان: احسان سنایی

بر اساس پژوهشی نوین بر روی پیشینه‌ی بوم‌شناختی حوزه‌ی آند در آمریکای جنوبی؛ خشکسالی مصیبت‌باری در افق کوتاه‌مدت شهر لاپاز، پایتخت کشور بولیوی، به چشم می‌خورد. اگر دمای زمین تنها ۱.۵ تا ۲ درجه‌ی سلسیوس از میزان کنونی‌اش پا فراتر نهد؛ بخش‌هایی از کشورهای پرو و بولیوی را بایستی‌که از آن پس، بیابا‌ن‌های شلوغ نامید.

به‌گفته‌ی دانشمندان، این تغییرات از حیث وسعت ذخایر آبی و ظرفیت زراعی متعلق به بالغ بر دو میلیون سکنه‌ی شهر لاپاز، فاجعه‌ای به‌شمار می‌رود. این نتایج از پژوهشی با بودجه‌ی بنیاد ملی علوم ایالات متحده (NSF) که توسط دانشمندان مؤسسه‌ی فناوری فلوریدا (FIT) انجام پذیرفته و اخیراً در شماره‌ی ماه نوامبر نشریه‌ی Global Change Biology انتشار یافته؛ منتج شده‌اند.

«مارک بوش»؛ اقلیم‌شناس FIT، سرپرستی این پژوهش را عهده‌دار بوده؛ پژوهشی که پژوهش‌گران طی آن، به کنکاش در آمارهای ۳۷۰هزار ساله‌ی دگرگونی‌های اقلیم و پوشش گیاهی اکوسیستم‌های آند پرداختند.

دانشمندان، از گرده‌های گیاهی فسیل‌گشته‌ی موجود در رسوبات دریاچه‌ی «تی‌تی‌کاکا» که در مرز پرو و بولیوی جای گرفته، استفاده بردند و متوجه شدند که طی دو دوره از سه دوره‌ی اخیر بین‌ یخبندان که مابین ۱۳۰ تا ۱۱۵هزار و ۳۳۰ تا ۳۲۰هزار سال پیش رخ داده‌اند؛ این دریاچه تا ۸۵ درصد از حجمش کاسته شده است و بیابان، جای بوته‌زارهای گرداگردش را گرفته است.

طی هر کدام از این دو بازه‌ی زمانی که هم‌پیوند با سیر گرمایش یکنواختی بوده؛ درختان، درست مثل امروز از نواحی پست‌تر به شیب‌های مرتفع‌تر کوچیده‌اند. با این حال، همسوی با رشد گرمایش اقلیم، این اکوسیستم سریعاً از درختزاری خرم به بیابانی بدل شده بود.

دکتر «شریلین فریتز» (Sherilyn Fritz)؛ دانشمندی از دانشگاه نبراسکا-لینکلن کانادا، نشان داد که طی این دوره‌های گرم، جلبک‌های آب شیرینی که در دریاچه‌ی تی‌تی‌کاکا ساکن بوده‌اند؛ جای خود را به گونه‌های مقاوم در برابر آب شور داده‌اند. «پل بیکر» (Paul Baker) از دانشگاه دوک انگلستان نیز نقاط اوج جابجایی کربنات‌ها را معرفی نمود. هر دوی این نتایج، نشان از کاهش سریع ژرفای دریاچه در نتیجه‌ی تبخیر حداکثری می‌داد.

عقب‌نشینی تدریجی دریاچه‌ی تی‌تی‌کاکا و کاروانی از ماهیگیران بولیویایی / ژانویه‌ی ۱۹۹۶/ عکس از Pierre Perrin

یک شبیه‌سازی از اکوسیستم منطقه همچنین مشخص کرد که با اِعمال گرمای ملایمی نیز حتی پوشش گیاهی پایین‌دست منطقه، ناپدید می‌گردد. اما با طولانی شدن این دوره‌ی گرما، شرایط اقلیمی رو به‌سوی یک نقطه‌ی اوج می‌گذارد: سامانه‌های محیطی چنان به وضعیت خشکی دچار می‌شوند که رشد جنگل عملاً متوقف می‌شود. این نقطه‌ی اوج، به‌واسطه‌ی رشد خسارات حاصل از تبخیر آب دریاچه‌ی تی‌تی‌کاکا به‌وقوع می‌پیوندد.

به‌گفته‌ی بوش، با چروکیده شدن هرچه‌بیشتر ابعاد این دریاچه، آثاری از منطقه که نشان از وجود دریاچه‌‌ای گسترده در آنجا می‌داده‌اند – همچون نرخ بارندگی فراوان – هم از میان می‌روند. وجود چنین شرایطی در پژوهش‌های پیشین نیز انگاشته شده بود، اما بررسی اخیر، به دانشمندان امکان اظهار زمان دقیق این تغییرات را نیز داد.

حال، گروه بر اساس محدودیت‌های محیطی موجود در منطقه‌ی آند، نقطه‌ی اوجی را تعریف کرد که به‌میزان تنها ۱.۵ تا ۲ درجه‌ی سلسیوس از دمای متوسط امروز آن نقطه، فاصله دارد. با در نظرگیری نرخ گرمایش بخش‌هایی از حوزه‌ی آندِ واقع‌شده در کشور پرو که معادل حدوداً ۰.۳ تا ۰.۵ درجه در هر دهه است؛ این نقطه‌ی اوج در حدود سال‌های ۲۰۴۰ تا ۲۰۵۰ فراخواهد رسید.

«پل فیلمر» (Paul Filmer)؛ سرپرست برنامه‌ی پژوهشی مزبور در بخش علوم زمین بنیاد ملی علوم ایالات متحده، می‌گوید: «این برای حدود دو میلیون انسان [ساکن در آنجا]، فوق‌العاده پرمعنی‌ست». خشکسالی شدید و فقدان ذخایر آبی دریاچه‌های منطقه، بازده محصولات کشاورزی حائز اهمیت را کاهش داده؛ و ذخایر آب آشامیدنی را نیز تهدید خواهد نمود.

بر اساس این پژوهش، محدودسازی آتش‌سوزی‌های جنگلی، به تأخیر وقوع آثار سوء خشکسالی کمک خواهد کرد.

منبع: National Science Foundation